Kamu Politikalarının Resmi Aktörleri

Kamu politikalarının ortaya çıkıĢında resmi aktörler, devlet tüzel kiĢiliği veya diğer kamu tüzel kiĢiliği kapsamında olan ayrıca belli ölçülerde yasama, yürütme ve yargı yetkisini temsil eden parlamento, hükümet-bürokrasi, mahkemeler Ģeklinde kamu kuruluĢlarından meydana gelmektedir(Çevik, 2012:113).

Resmi aktörleri, hükümet, parlamento, kamu bürokrasisi, yargı kurumları; gayri-resmi aktörleri siyasi partiler, vatandaĢlar, baskı grupları, sivil toplum kuruluĢları ve medya bağlamında da gruplandırabiliriz.

Demokratik ülkelerde kanun yapma hakkı parlamentolara, kanunları uygulama görevi yürütme organına, kanunlara yorumlama yetkisi de yargıya verilmektedir. Bu üç resmî kuvvet, politika sürecinin temel belirleyici aktörleridir(Kavak, 2016:90).

2.2.1.1. Parlamento

kamu politikaları sürecinde genellikle kamu politikalarının bir yasal çıktıya dönüĢmesi aĢamasında görünse de yasama üyelerinin her biri de ayrıca temsil ettikleri il veya bölgelerin sorunlarını parlamento gündemine getirmek suretiyle onların politik çıktılara dönüĢmesine sağlamaya çalıĢırlar. Parlamento, sadece problemin formüle edilmesi aĢamasında değil, hükümet ve bürokrasi tarafından uygulanması aĢamalarında da denetim yetkisini kullanmaktadır(Demirhan ve Aslan, 2016:59).

Toplumsal talepler ve/veya devletin kendi varlığını sürdürebilmek için geliĢtirmek zorunda olduğu kamu politikaları, mevcut olan kanuni düzenlemeler içerisinde uygulanabilecekse, parlamentoda ele alınmadan uygulamaya

68 konabilmektedir. Fakat, yeni ortaya çıkan veya var olan düzenlemeler kapsamında ele alınamayacak seviyede olan kamu politikaları, parlamentoda yasalaĢarak uygulamaya konulmaktadır. Parlamentoda siyasi iktidarla birlikte muhalefet de Ģahsi düĢüncelerinin politikaya yansıtılması hususunda çaba göstermektedir. UzlaĢı kültürünün yer aldığı demokratik toplumlarda, sağlıklı bir kamu politikasının meydana gelebilmesi için muhalefetin fikirleri de politikaya yansıyabilmektedir. Ayrıca, toplumsal baskı ve çıkar grupları da iktidar ve muhalefet kanadı üstünden kendi taleplerini yansıtabilmek için etkin rol oynamaktadırlar(Toplu, 2018:353).

Bir konu yasal açıdan düzenleme gerektiriyorsa o mevzu hükümetçe tasarı haline getirilip parlamentonun gündemine oturtulmaktadır. Pek çok ülkede parlamentolar iki kanatlı olarak Senato ve Temsilciler Meclisinden meydana gelmektedir. 1982 Anayasası ile Türkiye‟deki parlamento sisteminde iki kanatlı yapı, tek meclisli konuma getirilmiĢtir. Türkiye bağlamında kamu politikalarının Ģekillendirilmesinde sadece temsilciler meclisinin olduğu TBMM‟nin rolü ve katkısı oldukça fazladır. Yasaların ortaya çıkarılmasında öncü sayılması itibariyle mühim bir aktör olmaktadır(Çevik, 2012:113).

2.2.1.2.Hükümet veya Siyasal Ġktidar

Bir ülkede kamu politikalarının en belirleyici organı olarak görülmektedir. Toplumsal talepler genellikle hükümet tarafından gündeme alınmakta, formüle edilmekte ve sonrasında da parlamento gündemine taĢınmaktadır. Diğer yandan parlamento kararının gerekli olmadığı politikalarda ise hükümet doğrudan belirleyici rolüyle kamu politikalarını bürokrasi aracılığı ile uygulamaktadır(Çevik, 2012:113).

Hükümet ve kamu bürokrasisinin rolüne bakacak olursak; Türkiye özelinde söylenecek olursa, hükümetin baĢı olarak BaĢbakan‟ın yol gösterici ve ana omurgayı tayin edici bir pozisyonla kamu politikalarının Ģekillenmesindeki en önemli aktör olduğunu söylemek mümkündür. Yine de bu tespitin önemli ölçüde tartıĢılabilir nitelikte olduğunu, BaĢbakan‟ın Ģahsi özellikleri ile yönetim perspektifine bağlı

69 olarak değiĢkenlik gösterebildiğini de söylemek gerekli görülmektedir(Kavak, 2016:90).

Hükümetlerin, devlet baĢkanlarının, baĢbakanların politika yapım süreçlerinde parlamento ile iliĢkileri ve parlamentoya karĢı güçleri ülkeden ülkeye farklılık taĢımaktadır. Bu farklılığın oluĢumunda bir devletin uygulamakta olduğu hükümet sisteminin ve dolayısıyla güçler arasındaki iliĢkilerin belirleyici bir etkisi olmaktadır. Örneğin, federal bir devlet olan ve baĢkanlık sistemi ile yönetilen ABD‟de BaĢkan‟ın politika yapım sürecindeki rolü ile parlamenter sistem ile yönetilen Türkiye‟de hükümetin baĢı olarak BaĢbakan‟ın politika yapım sürecindeki rolü oldukça farklıdır. Hepsinden önce Türkiye‟de parlamento içinde çoğunluğu olmayan bir siyasî partinin ya da partiler koalisyonunun hükümet kurması genellikle zordur; Türk demokrasi tarihinde böylesi durumlara, genellikle olağanüstü dönemlerde ya da geçiĢ dönemlerinde görülmüĢtür. Dolayısıyla bir politikayı üretebilen bir hükümetin bunu parlamentoda kanunlaĢtırabilmesi(çoğunluğa sahip olduğu için) nispeten daha kolay görünmektedir(Kavak, 2016:90-91).

2.2.1.3.Yargı

Kamu politikalarının bir çıktı olarak formüle edilmesinden sonra uygulanması aĢamasında rol alabilmektedir. Çünkü pek çok politikanın kaynağını oluĢturan pek çok parlamento kararı yargı yerlerine taĢınıp, iptal edilebilmektedir. Ayrıca uygulanması sırasında ortaya çıkabilecek olumsuzluklar karĢısında da politikadan etkilenebilecekler yargı yerlerine baĢvurabilmektedir(Demirhan ve Aslan, 2016:59).

Yargı, sahip olduğu denetim yetki ve sorumluluğu nedeniyle, kamu politikalarının uygulanmasında önemli bir iĢleve sahiptir. Demokratik devletlerde kuvvetler ayrılığı ilkesi çerçevesinde kamu politikaları alanındaki hataları en aza indirmenin temel aracı yargıdır. Ayrıca yargı ülkedeki adalet sistemi ve adil yargılama alanındaki kamu politikalarının temel uygulayıcısıdır. Yargı gerek yasama aĢamasında gerekse uygulama aĢamasındaki denetleme iĢlevi sayesinde, kamu politikalarının sağlıklı ve etkin bir Ģekilde yürütülmesini sağlamaya çalıĢır. Yargı

70 tarafından iptal edilen bir politikanın yeni bir düzenleme yapılmadığı sürece uygulama Ģansı bulunmamaktadır(Toplu, 2018:353).

2.2.1.4.Bürokrasi

Siyasal karar organlarının aldıkları kararları uygulamakla sorumlu kamu örgütlerinden oluĢmaktadır. Kamu politikalarının baĢarılı veya baĢarısız olmasında en büyük sorumluluk bürokrasiye düĢmektedir. Bu sorumluluk kamu politikası alıcılarıyla ilk elden muhatap olmalarından kaynaklanmaktadır. Demokratik ülkelerde bürokrasi elbette sadece kamu politikalarının uygulayıcısı değil, çoğu zaman onların oluĢum süreçlerinde de rol alan bir aktör konumundadır(Çevik, 2012:113).

Kamu kurumları ve görevlileri, bir diğer deyiĢle kamu bürokrasisi, kamusal uygulamaların belirlenmesinde etkilidir. Bir politikayla ilgili kanuni iĢlemleri geliĢtirenler bürokrat kiĢilerdir. Keza bu politikaların uygulanması, bazen baĢka kamu kuruluĢlarını ve onların çalıĢanlarının katılmasını gerektirse de sonuçta bürokratlar vasıtasıyla gerçekleĢmektedir(Çevik ve Demirci, 2012:38).