Engelli Bireylerin Entegrasyonu Projesi

Belirtilen projeyle amaçlanan, engellilik hususunda etkin olarak STK‟nın faaliyetlerini güçlendirebilmek için sunulan hizmetlerde yetkili olan kurum, “T.C. Aile, ÇalıĢma ve Sosyal Hizmetleri Bakanlığı” na bağlı EYHGM‟ nin hizmetlerini geliĢtirip artırmaktır. Böylece amaçlar, ST kuruluĢlarında yer alan personelin profesyonel yeteneklerinin yapılan eğitim programları ve çalıĢtaylar yoluyla yükseltilmesi sağlanmıĢtır. Daha önemlisi, özürlü vatandaĢlara yönelik mücadele hususunda katkıda bulunan projeler için finansal yardım yapılmıĢtır. Engelli uzmanlarının ve engellilerin sağlığı konusunda yetkili kiĢiler için en iyi yöntemlerin iyi bilinmesine yönelik eğitimler düzenlenmiĢtir. Yapılan istiĢarelerin sonucu ise, ülkede çıkarılan Engelliler Mevzuatı‟ nda ve EYHGM‟ nün yapısı ve iĢleyiĢi açısından yenilikler getirilmesi hakkında önerilerde bulunulmuĢtur. Bu uygulamayla ayrıca, “Engelli ve YaĢlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü” ve STK iĢbirliğinde yapılan, örgütlerin temsilciliğinde bireylere yönelik lobicilik ve savunuculuk uygulamalarını güçlü kılmalarını sağlayarak profesyonel anlamda ortak çalıĢma yapmayı da

172 hedeflemiĢtir(AB-Türkiye Delegasyonu, https://www.avrupa.info.tr/tr/engelli- bireylerin-entegrasyonu-177).

3.5.4. “Engellilere Yönelik Ayrımcılığı “Ġzleme” Projesi”

“Türkiye‟de Engelli Ayrımcılığı ile Mücadelede Ġzleme, Belgeleme ve Raporlama Yöntemiyle Sivil Toplum KuruluĢlarının Kapasitesinin GeliĢtirilmesi” Projesi Türkiye Cumhuriyeti ve AB yoluyla finansmanı sağlanan ve AB‟nin yararlanıcısı olan “Siyasi Kriterler Hibe Programı: Sivil Toplum Diyaloğu” yapılan hibeler çerçevesinde desteklenmiĢtir. Engelliler Eğitim ve DayanıĢma Vakfı koordinatörlüğü kapsamında 15 Ekim 2014 – 14 Ekim 2015 tarihleri içinde yürütülmekte olan çalıĢmanın ortaklarından birini de “ASPAYM-Madrid (Ġspanya Madrid Omurilik Felçlileri Derneği)” ile “Türkiye Omurilik Felçlileri Derneği” dir(TOFD, https://www.tofd.org.tr/engelli-ayrimciligi-ile-mucadelede-izleme-projesi

, 2014).

Engelli hakları konusunda çalıĢan STK‟ların raporlama araçları ile ayrımcılıkla mücadele kapsamında güçlerinin artırılarak, baĢ edebilmelerini sağlayabilmek “Türkiye‟de Engelli Ayrımcılığı ile Mücadelede Ġzleme, Belgeleme ve Raporlama Yöntemiyle Sivil Toplum KuruluĢlarının Kapasitesinin GeliĢtirilmesi” baĢlıklı projenin temel hedefidir. Bu projenin eĢ kuruluĢlarından sayılan Ġspanya‟da engellilere yönelik ayrımcılığın izlenerek, belgelenmesi ve raporlanması hakkında araçlarıyla ilgili iyi bir bilgi kaynağı olması açısından gerekli bilgiye ulaĢılmıĢtır(TOFD, https://www.tofd.org.tr/engelli-ayrimciligi-ile-mucadelede- izleme-projesi ,2014).

Bölüm Değerlendirmesi; “2000‟li Yıllarda Türkiye‟de Engellilere Yönelik Kamu Politikaları ve Projecilik” adlı tez çalıĢmamın son bölümünde engelli dostu kamu politikaları ve engellilere yönelik projeler baĢlığıyla engelli politikaların tarihi geliĢimi, engellilere yönelik geçmiĢten bugüne kamu hizmeti sunan merkezi kurumlar yer almaktadır. Bu aĢamada 2011 yılında 633 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile kurulan Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı‟nın merkezi kurum

173 olarak engelliler hakkında önemli rolleri olmaktadır. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ve bakanlığın önemli organı olan Engelli ve YaĢlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü‟nün kapsamı ve engellilere yönelik istatistiki uygulamaları, engelliler için yürüttüğü projeleri geniĢ bir çerçevede sunulmaktadır. Engelliler için hizmetlerin sunulmasında ve projelerin oluĢturulmasında yerel yönetimler ve sivil toplum kuruluĢları da önemli sorumluluk üstlenmektedirler.

174 SONUÇ

Engellilere yönelik politikaların oluĢturulmasında geçmiĢten günümüze sağlık anlayıĢından sosyalleĢmeye doğru çeĢitli dönüĢümler olmuĢtur. Engellilere sağlık, sosyal, ekonomik, siyasal, kültürel, çevresel gibi unsurlar etki etmektedir. Engellilere ve engelli yakınlarına sunulacak hizmetlerin ihtiyaçları ve beklentileri karĢılaması gerekmektedir.

Türkiye‟de engellilere yönelik kamusal hizmet ve politikalara baktığımızda, kurumsal düzenlemelerden biri ÖZĠDA(Özürlüler Ġdaresi BaĢkanlığı)‟ nın kurulmasıdır. Engelli çalıĢmaları açısından devrim niteliğindeki uygulama ise 5378 sayılı Engelliler Kanunu‟nun yürürlüğe girmesidir. Artık bu yasayla engelliler, toplumla eĢit Ģartlardan faydalanan, eriĢilebilirlik hakkını kullanan, rehabilitasyon hizmetleri sağlanan birey olarak görülmektedir. 2011 yılında Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı‟nın kurulmasıyla engellilere yönelik kamu politikaları ve kamu hizmetleri daha etkin bir Ģekilde sunulmaktadır.

Engelli kavramını, “BM Sakat Hakları Bildirgesi” nde Ģu Ģekilde aktarılmaktadır. “Şahsi olarak ya da toplumsal yaşantısında kendisinin yapması gereken işleri herhangi bir eksiklik, yetersizlik sonucunda yapamayanlar” Ģeklinde bir engellilik tanımlaması yapılmaktadır(Öztürk, 2011:13). Genel açıdan, “engelli” kavramı oldukça geniĢ ve sınırları net Ģekilde belirlenemeyen bir kesimi ifade etmektedir. Genel bir çerçeve çizersek, fiziksel yoksunluğun meydana getirdiği zorluklar ve çeĢitli sorunlar yönünden “her özürlü bir engellidir fakat her engelli bir özürlü müdür(Dalbay, 2009:35), iĢte bu ayrımı, yani her engellinin özürlü olduğunu söylemek, yukarıda verilen örneklerde de olduğu gibi hem güç hem de imkansız görünmektedir.

Dünya Sağlık Örgütü, konuyla alakalı olarak 1980 yılında yaptığı gruplandırmada; “sakatlığı(disability)” hareket kısıtlılığı, “engelliliği(handicap) dezavantajlı sosyal yapı ve iĢleyiĢ, “özürlülüğü(impairment)” fonksiyon kaybı olarak

175 yorumlamaktadır(Çınarlı, 2008:4). Engelliler hakkındaki verilerdeki ve bilgilerdeki eksiklikleri azaltmak için “BaĢbakanlık Özürlüler Ġdaresi BaĢkanlığı ve BaĢbakanlık Devlet Ġstatistik Enstitüsü BaĢkanlığı” ortaklığı çerçevesinde “2002 Türkiye Özürlüler AraĢtırması” adlı yöntemi 2002 Aralık ayında yapılmıĢtır. DĠE tarafından oluĢturulan “Türkiye Özürlüler AraĢtırması” ile engelliler kapsamlı profilde incelenmiĢtir. AraĢtırma neticesinde Türkiye de 8.431.937 kiĢi yani yaklaĢık olarak 8.5 milyon engelli hayatlarını idame ettirmektedir. Engellilik insanlığımızın bir parçasını yansıtmaktadır. Küresel Hastalık Yükü (2004) verilerine bakılırsa dünya nüfusunun %15.3' ünü orta veya Ģiddetli seviyede engelliler oluĢturmaktadır.

2000‟li yıllara varıldığı zaman ise Türkiye‟nin Avrupa Birliği ile yakın iliĢkide olduğu dönemde engellilik politikaları adına engellilerin sosyal haklarını “insan hakları” hususunda ele alan, sivil insiyatife, engelli dostu sosyal politikaları daha çok önemli olmaya baĢladığı görülmüĢtür(Burcu, 2015b:167). 2000 yılında Türkiye nüfusu kapsamında engelli nüfusunun oranı %3.12‟dir. Bu oranları oluĢturanlar; %1.83‟ünü engelli erkekler ve %1,29‟unu da engelli kadınlardır. Cinsiyet yönünden düĢünüldüğünde kadın ve erkek engelli nüfusu arasında önemli bir fark görülmemektedir(Burcu, 2015a:166).

Türkiye nüfusu, 2013 sonu itibariyle 2012‟ye göre binde 13,7 artıĢ göstererek 76 milyon 667 bin 864 kiĢi olmuĢtur. 2013 yılı nüfus rakamları ile hesaplandığı zaman günümüzde yaklaĢık; 9.422.480 vatandaĢın engellilik durumunun aynı düzeyde devam ettiği neticesine ulaĢılabilir. Bu istatistiksel yapı çoğu Avrupa ülkesinin nüfusundan fazla olmaktadır(UĢan, 2000:557; Küçükali, 2014:67). AraĢtırma sonuçlarına göre, Türkiye‟deki engellilik oranı dünya üzerindeki engellilik oranına yakın seviyelerde yüzdeliğe sahiptir. Dünya‟da %15 iken Türkiye‟de %12,2 oranında engelli nüfus görülmektedir. 2019 yılı mayıs ayı bülteninde yer alan verilere göre, Nüfus ve Konut AraĢtırması sonuçları baz alınarak en az bir engeli olan (3 ve daha yukarı yaĢ) nüfusun oranı %6,9 (4.876.000 kiĢi) olarak belirlenmiĢtir. Bu oran kadınlarda %7,9 iken erkeklerde %5,9‟dur. “Resmi bakım ve rehabilitasyon merkezlerinden hizmet alan engelli birey sayısı 2019 yılı Mayıs ayı itibarıyla 7.255‟e

176 ulaĢmıĢtır. Gündüzlü hizmetten 2019 yılı Mayıs ayı itibarıyla 527 kiĢi yararlanmaktadır”(Engelli ve YaĢlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü, 2019:19).

Engelliler için en önemli süreç 2005 yılında Engelliler Kanunu‟nun kabul edilmesiyle baĢlamıĢtır. Engelli bireyler artık yasal mevzuatta yerlerini almıĢlardır. “2005 yılında yürürlüğe giren 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun ile yapılan düzenlemede destek ve bakım hizmetlerinin standardizasyonu, geliĢtirilmesi ve yaygınlaĢtırılması için gerekli olan çalıĢmaların Bakanlığımızca yürütülmesi, engelli bireylerin özel eğitim hizmetlerinin ise Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yürütülmesi hükme bağlanmıĢtır. Bu nedenle özel eğitim ve rehabilitasyon hizmeti vermekte olan ve protokollerle iĢletilen gündüzlü merkezler kapanmıĢ, hizmete devam edenlerin çalıĢma usul ve esasları, ağırlıklı olarak grup çalıĢması yapılması ve yarım veya tam gün bakım hizmeti sunulması Ģeklinde yeniden düzenlenmiĢtir”(Engelli ve YaĢlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü,2019:19). Ülkemiz genelinde 36 “Engelsiz YaĢam Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi” bulunmaktadır. 2018 yılında 97 adet yatılı bakım ve rehabilitasyon merkezinden (engelsiz yaĢam merkezleri dahil) 7.745 engelli birey yararlanmıĢtır. Umut Evi sayısı, 2018 yılı sonu itibarıyla ülke genelinde 146‟ya ulaĢmıĢtır. 2019 yılının mayıs ayında bu umut evi sayısı 149‟a ulaĢmıĢtır. 2018 yılı sonu itibarıyla 231 özel bakım merkezinden 17.264 engelli birey bakım hizmetinden yararlanmıĢtır. 2019 yılı Mayıs ayı itibariyle 251 özel bakım merkezinde 18.722 engelli yatılı bakım hizmetinden faydalanmaktadır”(Engelli ve YaĢlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü,2019:21). 2002 yıl sonu itibariyle 5.777 memur olarak istihdam edilen engelli birey sayısı 2018 yıl sonu itibariyle 53.017‟ye çıkmıĢtır. Engelli memur sayısı 2002 yılına göre yaklaĢık 9,2 kat artıĢ göstermiĢtir(Engelli ve YaĢlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü,2019:4).

Ülkemizde engellilere yönelik hizmetler ve politikalar engelli birey için yeterli midir? Hizmetler genel itibariyle ileri düzeyde değildir. Çünkü engelliler için yıllar itibariyle geç kalınmıĢ uygulamalar görülmektedir. Engelli kiĢiler, toplumun ayrımcılık algısı, yani toplum içinde yaĢanan sancılar, yoksulluk, istihdam koĢullarının yetersiz olmasından dolayı ortaya çıkan iĢsizlik ve düĢük gelir,

177 engellileri dikkate almadan yapılan yapılar(iyi dizayn edilmemiĢ binalar, vb.)yani genel itibariyle kent yaĢamının vermiĢ olduğu sıkıntılar, ayrıĢmıĢ eğitim sistemi, duygusal, fiziksel vb. sorunlara maruz kalmıĢlardır. Bu sorunlara yönelik Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Engelli ve YaĢlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü baĢta olmak üzere bu konuda yetkili diğer kurumlar tarafından da gerekli çözümler üretilip, hizmetler engellilerin ihtiyaçlarına uygun olarak sunulmaktadır. Sosyal yardımlar, istihdama katılım, resmi bakım ve rehabilitasyon merkezlerinin kurulması ve sayısının artması, evde bakım hizmetleri, engelsiz yaĢam merkezleri ve umut evlerinin kurulması ve sayısının artması, özel eğitim kurumlarının kurulması ve eğitim hizmetlerinin iyileĢtirilmesi, engelli bireylerin örgün eğitim olanağından taĢımalı eğitim projesiyle yararlanabilmesi gibi uygulamalar engelli bireylerin topluma tam katılımlarında etkili olmaktadır. Bu bakımdan engelli bireyler için bu tür hizmetlerin yanı sıra daha fazla çalıĢmalara ağırlık verildiğinde ve engelli vatandaĢlar için uygulanan projeler daha fazla yaygınlık kazandığı zaman Dünya‟da ve Türkiye‟de engelliler yaĢamın her alanına dahil olabileceklerdir.

178 KAYNAKÇA

AKBULUT, Süleyman(2012). “Gerçekten Eşit miyiz? Acı(ma), Zayıf Gör(me) ve Yok Say(ma) Ekseninde Engelli Ayrımcılığı”, Ayrımcılık: Çok Boyutlu Yaklaşımlar”, (Derleyenler: Kenan Çayır ve Müge Ayan-Ceylan), (Ġstanbul: Ġstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları), 149-162.

AKÇA, Halil Ġbrahim, YILMAZ, Cevdet(2002). Türkiye‟de Proje Planlama ve Proje Döngüsü Yönetimi, Planlama Dergisi, Özel Sayı, DPT‟nin kuruluĢunun 42. Yılı, ss.377-394.

AKDAĞ, Arzu ġenyurt, TANAY, Gizem, ÖZGÜL Hakan, BĠRER, Lütfiye Kelleci, KARA, Özlem 1 Ocak-30 Haziran 2010 (2011). Türkiye’de Engellilik Temelinde Ayrımcılığın İzlenmesi Raporu, Ġstanbul Bilgi Üniversitesi Ġnsan Hakları Uygulama ve AraĢtırma Merkezi, Ġstanbul.

ALTAN Ömer Zühtü(2008). Sosyal Politika. EskiĢehir: Anadolu Üniversitesi AÖF Yayınları.

ALTIN, Atfiye Seda(2018). Engelli Evde Bakım Hizmetlerinde Ailenin Yeterliliği: Denizli Merkez Ġlçe Örnekleri, Yüksek Lisans Dönem Projesi, Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.

ALTMAN, Barbara M.(2001). Disability Definitions, Models, Classification Schemes, and Applications. Handbook of Disability Studies. Edited by Gary L. Albrecht, Katherine D. Seelman, Michael Bury. USA: Sage Publications.

ALTUNTAġ Betül, ATASÜ TOPÇUOĞLU Reyhan(2016). Engelli Bakımı- Sosyal Bakım ve Kadın Emeği(1.baskı), Ankara: Nika Yayınları.

ANDERSON James(2003). Public Policy Making. USA: Boston: Houghton Mifflin Company, pp.1-34.

ARSLAN, Ahmet(2015). Dezavantajlı Gruplar Bağlamında Lise Çağı Gençliğinin Sosyalleşmesinde Sporun Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Düzce Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Düzce.

179 ASLAN, Aylin(2017). Engelli ve Engelli Olmayan Ergen Bireylerin Algıladıkları Sosyal Destek İle İntihar Olasılığı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.

ASLAN. Mustafa, ġEKER. Selim(2011). Engellilere Yönelik Toplumsal Algı ve DıĢlanmıĢlık: Siirt Örneği, Sosyal Haklar, Uluslararası Sempozyumu III Bildiriler (Tam Metin Bildiri/)(Yayın No:1259121).

ASPB(2011). Bakım Hizmetleri Stratejisi ve Eylem Plan (2011-2013) Kapsamında; Sosyal Güvenlik Sisteminde Bakım Güvence Modeli Ve Bakım Sigortası OluĢturulması ÇalıĢmaları Taslak Raporu, T.C. Resmi Gazete, Sayı: 27820, 19 0cak 2011.

ARAT Yavuz, SAYAR Gevher(2016). Engelliler Ġçin DolaĢım Senaryosu “Konya Kent Plaza AVM Örneği” Erciyes Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, Cilt:32, sayı:2, ss:1-17.

AYDIN, Kadir(2016). Belediyelerde Halkla İlişkiler Faaliyetlerinin Kurum İmajına Etkisi: Bayrampaşa Belediyesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Engelliler Merkezi Üzerine Bir Çalışma, Yüksek Lisans Tezi, Ġstanbul Aydın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ġstanbul.

AYGEN, Murat(2014). Sosyal Belediyecilik Üzerine Bir Ġnceleme: Elazığ Belediyesi Örneği, Fırat Üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi, Cilt:1 Sayı.1 ss.173-192.

AYGÜN, Elif(2017). Kentsel Açık Alanların Fiziksel Engelliler Tarafından Kullanım İmkanlarının Değerlendirilmesi; Tekirdağ Süleyman Paşa İlçesi Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Namık Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekirdağ.

AYKANAT GĠRGĠN Burcu, BALCI Serap(2015). Fiziksel Engelli Çocuk ve Ailesinin Evde Bakım Gereksinimi, Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(2), ss.305-317.

BAġARAN, Sermet(2015). “Engellilerin Toplumsal Entegrasyonunun GeliĢtirilmesi Projesi” Çerçevesinde Sivil Toplum KuruluĢları Kapasite GeliĢtirme Eğitim Programının Değerlendirilmesi Raporu, Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, Yıl:15, Sayı:35/2 Temmuz-Aralık 2015, ss.25-42.

180 BAġBAKKAL Zümrüt, BĠLSĠN Elif(2014). Dünya‟da ve Türkiye‟de Engelli Çocuklar, Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi 30(2), ss.65-78.

BAYRAKTAR, Fesih(2017). Neo-liberalleĢme, Sivil Toplum KuruluĢları ve “Projecilik”: EleĢtirel Bir BakıĢ, Amme İdaresi Dergisi, Cilt:50, Sayı:2, Haziran 2017, ss. 105-142.

BEDĠR Eyüp, TOKOL Aysen, ALPER Yusuf, ÖZAYDIN Mehmet Merve, METĠN Banu(2014). Sosyal Politika(3. Baskı). (edt: ORAL A. Ġlhan, ġĠġMAN Yener), Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayını, EskiĢehir.

BEKÇĠ, Banu(2012). Fiziksel Engelli Kullanıcılar Ġçin En Uygun UlaĢım Akslarının EriĢilebilirlik Açıdan Ġrdelenmesi: Bartın Kenti Örneği. Bartın Orman Fakültesi Dergisi 2012, Cilt: 14, Özel Sayı, 26-36 ISSN: 1302-0943 EISSN: 1308- 5875.

BEġPINAR, Zeynep(2017). Projecilik ve Neoliberal Çıkmaz(1.baskı). Ġstanbul: Yazılama Yayınları.

BĠÇER, Mustafa, H.H. Yılmaz, (2009),“Parlamentonun Kamu Politikası OluĢturma ve Planlama Sürecindeki Konumunun Yeni Kamu Mali Yönetim Sistemi Çerçevesinde Değerlendirilmesi”, Yasama Dergisi, Sayı 13, ss.45-84.

BOZATAY ġeniz Anbarlı, AYYILDIZ Muhammet Tolga(2018). Türkiye‟de Engellilerin Ġstihdam Sorunlarına Yönelik Kamu Politikaları, Kesit Akademi Dergisi, Yıl:4, Sayı:14, ss.75-93.

BURCU, Esra(2006). Özürlülük Kimliği ve Etiketlemenin KiĢisel ve Sosyal Söylemleri, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 23(2), 61-83.

BURCU, Esra(2015a). Türkiye’de Yeni Bir Alan: Engellilik Sosyolojisi ve Gelişimi, Sosyoloji Konferansları No: 52 (2015-2), ss.319-341.

BURCU, Esra(2015b). Engellilik Sosyolojisi(1.baskı), Ankara: Anı Yayınları.

CANDEMĠR Cihan, ĠRDEM Pınar, KARÇKAY Keziban, GÖKERKEK Arzu, KUZ Tayyar(2016). BM Engellilerin Haklarına ĠliĢkin SözleĢme Kapsamında Engelli Hakları Ulusal Göstergeleri(EHĠS), Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, UNDP.

181 COCHRAN Charles, MALONE Eloise(2005). Public Policy: Perspectives and Choices THIRD EDITION, pp.1-32.

ÇAHA, Havva(2016). Engellilerin Toplumsal Hayata Katılmasına Yönelik Politikalar: Türkiye, ABD Ve Japonya Örnekleri. İnsan ve Toplum Dergisi, 5 (10), 123-150.

ÇAKI, Fahri(2016). Sosyal Araştırma, Müdahale ve Projecilik, Sosyoloji Divanı, Yıl:4, Sayı:2, Temmuz-Aralık 2016, Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.

ÇAKMAK Ali, CELASUN Kerem, AKSU ġeyda, ĠġBĠLEN Nergis(Kolektif Derleme)(2003). Projeler, Projecilik ve Sivil Toplum Kuruluşları(1. baskı). Ġstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları

ÇAL, Sedat(2008). Türkiye’de Kamu Hizmeti ve İmtiyazın Dönüşüm Öyküsü, Ankara: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Yayını.

ÇAL, Sedat(2009). “Kamu Hizmeti Kavramı Üzerine Kimi Düşünceler”, Prof. Dr. Hüseyin Hatemi‟ ye Armağan, Ġstanbul: Vedat Yayıncılık.

ÇALI, H. Hüseyin(2012). Aile Ġçi ġiddet: Bir Kamu Politikası Analizi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(2), 1-25.

ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı(2017). 2014-2023 Ulusal Ġstihdam Stratejisi Eylem Planları(2017-2019).

ÇAPAR, Selim, DEMĠR Recep, YILDIRIM ġükrü(2015). Kamu Hizmeti Sunumunda Ġdarecilerin ĠĢlevi, Türk İdare Dergisi, Sayı:481, ss.361-400.

ÇEVĠK Hasan Hüseyin, DEMĠRCĠ Süleyman(2012). Kamu Politikası: Kavramlar, Aktörler, Süreç, Modeller, Analiz, Karar verme(2.baskı), Ankara: Seçkin Yayınları

ÇEVĠK, H. Hüseyin(2012), “Kamu Politikası Temel Kavramlar ve Süreçte Rol Oynayan Aktörler”, Kamu Yönetiminde Çağdaş Yaklaşımlar, (Asım Balcı vd. Ed.) içinde, Seçkin Kitabevi, Ankara.

182 ÇINARLI, Serkan(2008). Kamu Hizmetlerinin Yürütülmesinde Engelli Hakları, YayımlanmamıĢ Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ġzmir.

ÇINARLI Serkan, ERSÖZ Gözde(2010). Engellilere Yönelik Spor Hizmetlerinin GeliĢimi Açısından Sponsorluk ve Vergisel Düzenlemelere ĠliĢkin Öneriler. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Isparta, S:12, ss.142.

ÇĠFTÇĠ, Aylin(2013). Aile Bülteni, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Yayın Organı, Temmuz 2013, Yıl:1, Sayı:2, ss.1-9

ÇĠZEL B., SÖNMEZ N., AKINCI Z.(2012). Antalya’da Engelli Turizminin Gelişimi İçin Arz ve Talep Üzerine Bir Araştırma. Ankara: APGEM.

ÇOLAK M., ÇETĠN C. (2014). “Öğretmenlerin Engelliliğe Yönelik Tutumları Üzerine Bir AraĢtırma”. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 29(1), 191-211.

DALBAY, Saim(2009). Özürlü Yakınlarının Özürlülere Yönelik Sosyal Politikalara İlişkin Bilgi, Beklenti ve Memnuniyet Dereceleri(Isparta Örneği), Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.

DEMĠR, AyĢegül(2016). Kentsel Yaşamda Fiziksel Engellilerin Aile İnşa Süreci: İzmir Örneği, Doktora Tezi, T.C. Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ġzmir.

DEMĠRCĠ Süleyman, ÇEVĠK H. Hüseyin(2012). “Kamu Politikası Analizi ve Karar Verme”, Kamu Yönetiminde Çağdaş Yaklaşımlar, (Asım Balcı vd. Ed.), Seçkin Yayınları, Ankara.

DEMĠRHAN Yılmaz, ASLAN Seyfettin(2016). Türk Siyasal Hayatı Ak Parti Dönemi, Kamu Yönetiminde Değişim, Kamu Politikaları, Kurumsal İlişkiler, Ankara: Ekin Yayınevi.

DĠLAVEROĞLU, Arzu(2017). Kamu Politika Sürecinin Politik Çevre Bağlamında Değerlendirilmesi, İşletme ve Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, Cilt:6, Sayı:2, ss.37-51.

183 ERGÜDEN, A. Deniz(2008). Sosyal Dışlanma Açısından Bedensel Engelli Bireylerin Yaşantılarının İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

ERTEN, ġerafettin(2015). Türkiye’de Engellilere Yönelik Kamu Politikalarının Analizi, Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.

ERTEN ġerafettin, AKTEL Mehmet(2016). Ulusal Program ve Düzenli Ġlerleme Raporları Çerçevesinde Türkiye‟nin Engelli Politikaları, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:21, Sayı:4, ss.1275- 1297.

ERTÜRK K. Levent, ġĠMġEK A. Aslı, SONGÜR D. Gülseren, ġENGÜL Gökhan(2014). Türkiye‟de Engelli Farkındalığı ve Engelli Bireylerin Adalete Web EriĢilebilirlikleri Üzerine Bir Değerlendirme, Bilgi Dünyası, 15(2), ss.375-395.

ERYILMAZ, Bilal(2015). Kamu Yönetimi, Umuttepe Yayınları, Kocaeli.

FIRAT, Serap(2009). Engelsiz Bir Kent Tasarlamada Yerel Politikaların Önemi, Toplum ve Sosyal Hizmet, C.20, Sayı.2, ss.57-68.

GEDĠKKAYA, Fatma Gül(2016). Kamu Politikaları Ansiklopedisi(1.baskı). (Edit: ALTUNOK Hatice, GEDĠKKAYA Fatma Gül) Ankara: Nobel Yayıncılık.

GENÇ Yusuf, ÇAT Güldane(2013). Engellilerin Ġstihdamı ve Sosyal Ġçerme ĠliĢkisi. Akademik İncelemeler Dergisi (Journal of Academic Inquiries), 8(1), 363- 393.

GENÇ, Yusuf(2015). Engellilerin Sosyal Sorunları ve Beklentileri, Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, Yıl:15, sayı:35/2, ss. 65-92.

GÖÇOĞLU, Volkan(2014). Kamu Politikası ve Sosyal Medya İlişkisi, YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

GÖÇOĞLU Volkan(2018). Türkiye’nin Siber Güvenlik Politikalarının Kamu Politikası Analizi Çerçevesinde Değerlendirilmesi, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

184 GÖÇOĞLU Volkan, AYDIN M. Devrim(2018). Rasyonel Kamu Politikası Analizi Perspektifinden Türkiye‟deki Ġklim DeğiĢikliği Politikaları, Alternatif Politika, 10(2), ss.210-230.

GÖKÇE, Gülise(2011). Neo-liberalizmin Krizi ve Yeni Devlet/Yönetim Modeli ArayıĢları, Türk İdare Dergisi, Sayı:471-472, Haziran-Eylül 2011, ss.99-116.

GÖKÜġ, Mehmet(2011). Kamu Hizmeti Kuram-Politika-Uygulama(1.baskı). Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.

GÜLOĞLU Tuncay, ES Muharrem(2008). “Yerelleşen Sosyal Yardım ve Sosyal Hizmetler”, Sakarya Üniversitesi Ġ.Ġ.B.F., 1. Ulusal Yerel Yönetimler Sempozyumu Bildiriler Kitabı, ss.257-267, Sakarya.

GÜNGÖR Fethi, GÜNEġ Güler(2012). Dünyadaki GeliĢmeler Paralelinde Türkiye‟de DeğiĢen Özürlülük Politikaları. Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt.2 sayı.3 Ekim2011-Mart2012.

GÜNGÖR, Gonca(2012). Tarihi Açıdan Türkiye'de ÖzelleĢtirme Uygulamalarının Değerlendirilmesi, Sakarya Üniversitesi İktisat Dergisi, ss.127-151.

HENRY, Nicholas(2004), Public Administration and Public Affairs, Upper Saddle River, New Jersey: Prentice Hall.

IġIKÇI, Yasemin Mamur(2017). Türkiye‟de Kamu Politikası Olarak 2000 Yılı Sonrası Uluslararası Göç Yönetiminin Analizi, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl:8, Sayı:13, ss.25-47.

ĠġTEN, Ġnanç(2007). Kamu Hizmeti Kavramı ve Unsurları, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Dergisi, Sayı:22, Cilt:1, ss.1-18.

KAHRAMAN GÜLOĞLU, Fatma(2015). Türkiye‟de Engelli Hakları Alanında Yeni Bir Örgütlenme: Engelli Kadın Hareketi, cilt:8, sayı:39, ss.477-489.

KAPTI, Alican. (2011), “Kamu Politika Sürecinde Klasik YaklaĢım Modeli”, Kamu Politika Süreci: Teorik Perspektifler, (Editör) Alican Kaptı, Seçkin Yayıncılık, s.15-43, Ankara.

185 KARASOY, Hasan Alpay(2014). Türk Kamu Yönetiminde Performans Yönetimine Bir BakıĢ, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, Cilt:10, Sayı:22, ss.257-274.

KAVAK, Kubilay(2016). Kamu Politikalarının Oluşturulması ve Uygulanmasında Dış Etkiler: Enerji Sektörü Örneği, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.

KAYA, Hasan(2015). Engelli İnsanın Hakları, Ankara: Liberte Yayınları

KAYIKÇI, Sabrina(2018). Kamu Politikası Aktörü Olarak Ağlar: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Örneği, Sosyal, BeĢeri ve Ġdari Bilimlerde Akademik AraĢtırmalar-III, Edit: KODAMAN Timuçin, IġIKLI Emel ĠĢtar, 1.baskı, Ankara: Gece Kitaplığı.

KESGĠN, Selman S.(2013). Kamu Hizmetlerinin Sunumunda Kamu-Özel İşbirlikleri: Sağlık Bakanlığı Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

KIRIġIK Fatih, SEZER Özcan(2015). Bilgi ve ĠletiĢim Teknolojilerinin(BĠT) Kamu Politikası OluĢturma Sürecindeki Rolü, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt:11, Yıl:11, Sayı:2, ss.199-215.

KOCA, Canan(2010). Engelsiz ġehir Planlaması Bilgilendirme Raporu, Dünya Engelliler Vakfı, Ġstanbul.

KOCA, Adile(2017). Engelli Çocuğa Sahip Olan ve Engelli Çocuğa Sahip