Gayri-resmi Aktörler

Kamu politikalarının oluĢumunda etkisi olan gayri resmi veya sivil aktörler siyasal partiler, seçmenler ve medya kuruluĢlarından oluĢmaktadır. Bu kuruluĢların temel özelliği devlet tüzel kiĢiliği veya diğer kamu tüzel kiĢilikleri içinde yer almamalardır. Bu aktörlerden siyasal partiler demokratik ülkelerde seçmenlerin istek ve taleplerini politik gündeme taĢıyan temel araçlardır. Siyasal partiler bu rollerini ya iktidar olarak ya da muhalefet partisi biçiminde yerine getirirler. Politika oluĢum aĢamasında rol alan bir diğer sivil aktör seçmenler veya vatandaĢlardır. Kamu politikalarının baĢlangıç aĢaması genellikle bunlardan gelen taleplerden oluĢmaktadır. Seçmenler veya vatandaĢlar bu taleplerini doğrudan temsilcilerine, hükümet ve bürokrasi üyelerine yapacakları gibi oy verdikleri siyasal parti üzerinden de yapabilirler. Baskı ve çıkar grupları ve medya da kamu politikaları oluĢumunda rol alan sivil aktörlerdendir(Yıldız ve Sobacı, 2015:21-22).

71 Politikaların etkili olması, kamusal politikaların geliĢimi, maliyet analizi, kamusal fayda ve sosyal hizmetlerin kabul görüp görmediği, politik yönden uygulanabilir olup olmadığı gibi pek fazla faktöre bağlıdır, lakin yalnızca bunlarla sınırlandırılmamaktadır. Uluslararası kuruluĢların gücüne bağlı olarak kamu politikalarına etkide bulunmaktadır(MemiĢoğlu, 2016:67).

2.2.2.1.Siyasi Partiler

Kamu politikalarının ortaya çıkıĢını sağlayan önemli unsurların baĢında siyasi partiler yer almaktadır. Siyasi partilerin esas amacı iktidara gelip, kendisini destekleyen toplumsal grupların isteklerini ve Ģahsi ideolojik düĢüncesini uygulamaya geçirmektedir. Kamu politikalarının Ģekillenmesinde iktidar partisi rolünü gerçekleĢtirirken, muhalefet partileri parlamentodaki görüĢmelerde bizzat düĢüncelerinin kanunlara yansıtılması için büyük çaba sarf etmektedirler(Eryılmaz, Çevik ve Sözen, 2013:133‟den aktaran: Toplu, 2018:353).

Politikanın önemli araçlarından sayılan partiler bir bütünün parçasını oluĢturmaktadır. Partiler, insanların siyasete katılması yönünden önemli fonksiyonları içinde barındıran kiĢilerin ifade etme olanağını elde etmesine, olanak sağlayan durumlardır denebilir(‟den aktaran: Dilaveroğlu, 2017:45).

Siyasal partiler kamusal alandaki önemli aktörlerdendir. Siyasal partiler devlet yönetimine üyelerini katabilmek ve böylece devlet politikalarını kendi plan, program ve ideolojilerine göre belirleyip, yürütebilme amacını güden kuruluĢlar olarak öne çıkmaktadır(Özbudun, 1983:3‟den aktaran: Erten ve Aktel, 2017:166).

Siyasal partiler toplumda ve siyasal sistemde birtakım iĢlevleri sağlamaktadır. Bunların baĢında hükümeti oluĢturma ya da hükümet etme iĢlevi yer almaktadır. Demokratik sistemlerde, siyasal partiler seçimler yolu ile meclise girip, devletin siyasal karar organlarını yani yasama ve yürütmeyi oluĢturmaktadırlar(Kapani, 1996:167).

72 Demokratik toplumlarda siyasete atılmıĢ insanlar, toplumun her çeĢit kesimini ülke yönetiminde temsil etmeden de öte, son durumda kendi çıkarlarını toplumsal çıkarların üzerinde tutabilen rasyonel kiĢilerdir. Ancak, siyasi partilerde karar alıcı konumunda, üst düzey yöneticiler olarak görev alabilen ve bu makalede “siyasi elitler” diye adlandırılan bu zümre, parti yönetimini ele aldıktan sonra partinin tabanına ve daha geniĢ anlamda topluma karĢı daha üst bir konuma ulaĢmaktadırlar(Samadova, 2017:3).

2.2.2.2.Üniversiteler, Bilimsel AraĢtırma Kurumları ve DüĢünce KuruluĢları

Üniversitelerin, bilimsel araĢtırma ve düĢünce kuruluĢlarının temel varlık nedenlerinden biri, toplumsal yaĢamı ve onun sorunlarını irdeleyerek gerekli çözüm önerilerini saptamaktır. Bu kuruluĢlar tarafından bilimsel faaliyetlerin oluĢturulmasının temel gayesi, doğaya ve insan yaĢamına faydalı olmaktır. Üniversiteler ve bilimsel kuruluĢlar tarafından yapılacak bilimsel çalıĢmaların ve araĢtırmaların kamu politikalarına önemli katkısı vardır(Göçoğlu, 2014:16).

2.2.2.3. STK, Çıkar ve Baskı Grupları, Mesleki Örgütler ve Sendikalar

Baskı grupları hakkında günümüze dek yapılmıĢ incelemelerde farklılıklar vardır. “menfaat grupları”, olarak çıkarlarını sağlamak için bir arada olan dernekler, amaçları uğruna faaliyette bulunurlarken, siyasal amaca dayanmayan kiĢilerin kurdukları dernekler, belli koĢullara bağlı olarak “baskı grubu” biçimini almaktadır(Sakal, 1998:216).

Özellikle 20. yy.‟ın son çeyreğinden itibaren toplumsal sorunların gittikçe artması, yeni kamu yönetimi anlayıĢı ile birlikte birçok sorun alanın kamu politikaları uygulamalarından çıkarılmaları, toplumsal bilincin yükselmesi, medya ve özellikle sosyal medyanın yaygınlaĢması, insan, kadın ve hayvan hakları ve çevre sorunları gibi birçok alanda sivil toplum hareketlerinin geliĢmesine neden olmuĢtur. Bu gönüllü kuruluĢlar, ilgili alanlarda kamuoyu oluĢturarak toplumsal bilincin oluĢumuna ve siyasiler üzerinde de etki ederek sorunun kamu politikasına dönüĢümü

73 için çaba sarf etmektedirler. Hatta Greenpeace gibi örgütler sorunun uluslararası ölçekte ele alınmasını sağlamakta ve birçok ülke vatandaĢı ile iĢbirliği içerisinde çalıĢmaktadırlar.(Toplu, 2018:354).

Örneğin Türkiye‟deki “Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB)”, “Türkiye Barolar Birliği(TBB)”, “Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği(TOBB)”, gibi kurulması kanunla zorunlu olan meslek odaları ve birliklerle, Türk-iĢ, Disk, Hak-iĢ gibi sendikalar ve TÜSĠAD ve MÜSĠAD gibi derneklerin kamu politikaları oluĢumunda önemli etkisi vardır. Bu örgütlerin güçlü üye yapılarına sahip olmaları, siyasi iktidarlar üzerinde baskı aracı oluĢturmaktadır. (Toplu, 2018:354).

2.2.2.4. Bireyler

Bireyler seçim zamanında verdikleri oylarla iktidarların geleceklerini belirlediklerinden önemli bir güce sahiptir. Ancak bireyler tek baĢına hareket ettiği sürece, siyasi iktidarlar üzerindeki etkisi son derece düĢüktür. Bireylerin üyesi oldukları mesleki örgütler, sivil toplum kuruluĢları, sendikalar vb. örgütlenmeler içerisinde yer almaları durumunda iktidarlar ve kamu politikaları üzerindeki etkisi artmaktadır(Toplu, 2018:354).

Kamu politikaları bireysel değil toplumun belli bir kesiminde etki gösteren, problemli olarak nitelendirilen alanlarda yoğun olarak görülmüĢtür. Fakat kiĢisel olarak kamu politikası konusunda insanların hiçbir Ģekilde katılmadığı manasını vermemektedir. Ġnsanların (dilekçe hakkı, bilgi edinme hakkı, seçme hakkı, Ģikayet hakkı, sosyal medya kullanımı) katılması mümkün olmaktadır(Dilaveroğlu, 2017:45).

2.2.2.5. Medya/Sosyal Medya

Bu çalıĢmanın da temelini oluĢturan medya, kamu politikalarının oluĢumu ve geliĢimi sürecinde en etkili araçtır. Hükümetlerin politikalarını topluma ulaĢtırmalarını sağlayan, buna karĢın halkın taleplerini de iktidara ulaĢtıran en önemli

74 araç, hiç kuĢkusuz medyadır. Birey ve toplumun geliĢiminde en önemli araçlarından biri medyadır. Görsel ve yazılı olarak gündelik yaĢamı tümüyle etkisi altına alan medya, toplumu ve onun bütün resmi ve gayri resmî kurumlarını doğrudan etkilemektedir. Medya, demokratik toplumlarda, demokrasinin geliĢiminin önemli bir aracı iken, otoriter ve totaliter toplumlarda siyasi erkin, toplumu kendi düĢünceleri doğrultusunda yeniden Ģekillendirme aracıdır. Bir ülkedeki demokrasinin geliĢmiĢliği ile medyanın bağımsızlığı arasında, doğrudan bir iliĢki söz konusu olmaktadır(Toplu, 2018:355).