Engellilere Yönelik Kamu Hizmetleri Sunan Kurumlar

Engellilere yönelik kamu politikalarının yerine getirilmesinde çeĢitli kamusal mecraların sorumlulukları bulunmaktadır. Tarihsel süreç içerisinde engelli politikalarını koordine edebilen ve yürütülmesini sağlayan esas hizmet sunan kurumsal alanlar Ģöyle belirtilmektedir; Sakatları Koruma Milli Koordinasyon Kurulu, Özürlüler Ġdaresi BaĢkanlığı, Engelli ve YaĢlı Hizmetleri Genel Müdürlüğüdür. Bunlara ek olarak Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumuna da önemli görevler düĢmektedir. Günümüzde bu kurumlar arasında Aile ve Sosyal

123 Politikalar Bakanlığı‟na bağlı olan Engelli ve YaĢlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü varlığını sürdürerek engellilere yönelik hizmet ve politikaları bünyesinde toplanmaktadır.

3.2.1. “Sakatları Koruma Milli Koordinasyon Kurulu”

Engelli politikaları hususundaki kurumlardan ilkini oluĢturan Sakatları Koruma Milli Koordinasyon Kurulu, 14 Aralık 1983 tarih ve 18251 sayılı 1.Mükerrer Resmi Gazete ‟de yayımlanan 184 sayılı ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı‟nın TeĢkilat ve

Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname‟nin 29. maddesinde “sürekli bir

kurul” olarak düzenlenmiĢtir. 09.01.1985 tarih ve 3146 sayılı ÇalıĢma ve Sosyal

Güvenlik Bakanlığının TeĢkilat ve Görevleri Hakkında Kanun‟un 27. maddesinde ise

“Kurul‟un çalıĢma usul ve esaslarının çıkarılacak bir tüzükle belirleneceği”

öngörülmüĢtür. 09.01.1986 tarih ve 18983 sayılı Resmi Gazete‟ de yayımlanan Sakatları Koruma Milli Koordinasyon Kurulunun ÇalıĢma Usul ve Esaslarına ĠliĢkin Tüzük ile bu usul ve esaslar belirlenmiĢtir(Erten, 2015:222).

Söz konusu 27. maddede, BirleĢmiĢ Milletlerin önerileri dikkate alınarak 1981 yılında idarî kararla kurulan Sakatları Koruma Millî Koordinasyon Kurulu, 1985 yılında 3146 sayılı Kanunla yasal statüye kavuĢmuĢ ve hizmetlerinde süreklilik sağlanmıĢtır(TBMM, 1995:251).

BirleĢmiĢ Milletler, 1981 yılını seyreden on yılda sakatlara yönelik olarak belirlenen hedeflere ulaĢılmasını sağlamayı kararlaĢtırmıĢtır. 1992 yılı Ekim ayında yapılan Sakatlar Özel Oturumunda; geçen on yılın değerlendirmesi yapılmıĢ ve bu oturumda özellikle geliĢme yolundaki ülkelerin ekonomik sıkıntıları sebebiyle on yılın hedeflerine ulaĢabilmelerinin uzak bir olasılık oluĢturduğu göz önünde tutularak, ülkelerin 1993-2002 dönemi için ulusal eylem planını kabul etmeleri hakkında öneride bulunulmuĢ ve alınan karara göre “Dünya Sakatlar Günü” 3 Aralık diye benimsenmiĢtir(TBMM, 1995:251).

124 3.2.2. “Özürlüler Ġdaresi BaĢkanlığı”

“Ülkemizde dünyadaki yaĢanan dönüĢüm gibi engellilere yapılan hizmet yaklaĢımı da değiĢikliğe uğramaktadır. Engelli bireyler için yapılan kanuni uygulamalar ve politikalarda uluslararası olarak “BM Standart Kuralları”, “Dünya Eylem Programı” ve “Engelli KiĢilerin Hakları SözleĢmesi” Ģeklinde kaynaklar bulunmaktadır. 1981 yılında bu amaç etrafında engelliler için yapılan hizmetleri düzenlemeye yönelik “Sakatları Koruma Milli Koordinasyon Kurulu” ÇalıĢma Bakanlığı kapsamında oluĢturulmuĢtur. Engelli bireyler için çalıĢmalar yapmak ve sistemli olma gayesiyle 1997 yılında, “Sakatları Koruma Milli Koordinasyon Kurulu” kaldırılmıĢ, onun yerine “Özürlüler Ġdaresi BaĢkanlığı”(ÖZĠDA)” geçmiĢtir(Çalık, 2010:9‟dan aktaran: Yazıcı ve Alimanoğlu, 2015:194).”

571 sayılı KHK ile “Özürlüler Ġdaresi BaĢkanlığı” kapsamında bir “Özürlüler Yüksek Kurulu” kurulması öngörülmüĢtür(Madde 18). Bu kurulun görevleri ise, özürlülerle ilgili olarak BaĢkanlıkça hazırlanan, hazırlatılan ve incelenen projelerin öncelik sırasını belirlemek ve uygulanacak projeleri karara bağlamak ve BaĢkanlığın görev alanına giren konularda en üst düzey politikaları belirlemek ve bu konuda BaĢkanlığa görüĢ ve öneride bulunmak olarak belirlenmiĢtir(Madde 19). 571 sayılı KHK ile bir de Özürlüler ġurası kurulması öngörülmüĢtür. Ġlki 1999 yılında gerçekleĢen 1999-2009 yılları arasındaki dört ġuradan sonuncusu 2009‟da oluĢturulmuĢtur(RG, 1997:6-8).

Engelliler için yapılan çalıĢmaların Türkiye‟de uygulanması, gerektiği Ģekilde yürütülmesinde büyük rolü olan ÖZĠDA, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı‟nın 2011 yılında kurulmasına dek varlığını devam ettirmiĢtir.

3.2.3. Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu

2828 sayılı 24.05.1983 tarihli “Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu” ile kurulan kurum, 633 sayılı KHK‟nın geçici 1. maddesi uyarınca kaldırılıncaya kadar, toplumda ilgiye muhtaç yaĢlılar, kadınlar, engelliler, çocuklar

125 için verilecek sosyal yardım ve hizmetlerin ulusal sosyal hizmet politikası çerçevesinde planlanması, uygulanması ve denetlenmesi ile diğer kuruluĢlarda koordinasyonun gerçekleĢtirilmesi görevlerini yürütmüĢtür(Madde 9). Kurumun bu görevleri 633 sayılı KHK ile “Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü” ve “Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü” ne devredilmiĢtir (Madde 6). 2828 Sayılı “Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu” 633 Sayılı KHK‟nın 35. maddesi ile “Sosyal Hizmetler Kanunu” olarak değiĢtirilmiĢtir. Kanun ilki 1985 ve sonuncusu

2014 yılında değiĢikliğe

uğramıĢtır(http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2828.pdf).

Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumu, engellilerin toplum kapsamında kendilerini idare edebileceği ve üretken bireyler olmalarını sağlayacağı bakım, rehabilitasyon ve muayene hizmetlerini gerçekleĢtirmekle sorumlu tutulmuĢtur. Bu açıdan merkez teĢkilatı bağlamında bir Sakatların Korunması ve Rehabilitasyon Dairesi oluĢturulmuĢtur(Madde 10). Kurumun varlığı sona erinceye dek, engellilerin bakımı ve rehabilitasyonu konusunda hizmet ve politikaları bakımından sorumluluğu devam etmektedir.

3.2.4. “Engelli ve YaĢlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü”(EYHGM)

“633 sayılı Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının TeĢkilat ve Görevleri Hakkında KHK” nın geçici 1. maddesi ile kaldırılan “Özürlüler Ġdaresi BaĢkanlığı” nın yerine kurulmuĢ olan “Engelli ve YaĢlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü” bir çalıĢma birimidir(Madde 6 https://kms.kaysis.gov.tr/Home/Goster/24606)

Bakanlığın teĢkilat yapısı içerisindeki hizmet birimlerinden biri olarak yapılandırılan “EYHGM”, günümüzde “Eğitim Rehabilitasyon ve Sosyal Hayata Katılım Dairesi BaĢkanlığı”, “AraĢtırma GeliĢtirme ve Proje Dairesi BaĢkanlığı”, “EriĢilebilirlik Dairesi BaĢkanlığı”, “Ġstihdam ve Sosyal Güvenlik Dairesi BaĢkanlığı”, “Kalite GeliĢtirme Dairesi BaĢkanlığı”, “YaĢlı Bakım Hizmetleri Dairesi BaĢkanlığı” ile “YaĢlı Hizmetleri Dairesi BaĢkanlığı” olmak üzere hizmet

126 birimleri ile bunların alt birimleri ile engelliler için çeĢitli politika ve hizmetlerin uygulanması, izlenmesi ve koordinasyonundan sorumlu en üst kurum olarak görev yapmaktadır(Erten, 2015:225).

3.3.Türkiye’de Merkezi Kurumların Engellilere Yönelik Kamu