Kamu Çalışanları

Kamu hizmetleri; memurlar, sözleşmeli personel, geçici personel ve işçiler eliyle yürütülmektedir. Kamu hizmetlerinin sunumunda görevli olan memurlar hakkında Devlet Memurları Kanunu ve işçiler için ise İş Kanunu hükümleri uygulanmaktadır.

Devlet, vilayet ve belediyeler, iktisadi devlet teşekkül ve müesseseleriyle sermayesinin yarısından fazlası bu teşekküllere ait şirketlerde istihdam edilen memur ve hizmetliler hakkında Basın İş Kanunu hükümleri uygulanmaz. Kamu tüzel kişiliğine sahip iş yerlerinde çalışan kişiler basınla alakalı işlerde çalışsalar bile Basın İş Kanunu kapsamında çalışan olarak kabul edilmemektedirler.¹²³

Kamu kurumu niteliğinde olan Polis Radyosu, Diyanet TV, Meteoroloji FM, Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu (TRT) ve İletişim Başkanlığı’nda Devlet Memurları Kanunu uygulanmaktadır. Anadolu Ajansı (AA) anonim şirket olarak faaliyet gösterdiğinden dolayı bu kurumda çalışanlar hakkında Basın İş Kanunu uygulanmaktadır. TRT ve İletişim Başkanlığı’nda çalışan kamu görevlileri Basın Kartı Yönetmeliği’ne uygun olarak basın kartı alabilmektedirler ancak özlük hakları bakımından Devlet Memurları Kanunu’na tabidirler.¹²⁴

123 Basın İş Kanunu Madde 1

124 2016 yılı basın kartı istatistiklerine göre Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü’nde basın kartı taşıyan kişi sayısı 552 ve TRT’de basın kartı taşıyan kişi sayısı ise 1507 olarak gerçekleşmiştir.

Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü, Basın Kartı İstatistikleri 2015-2016, s. 25.

52

Fiili hizmet süresi zammı, ağır ve yıpratıcı işlerde çalışan sigortalılara yönelik bir düzenlemedir. Fiili hizmet süresi zammından yararlanmaya hak kazanan gazeteciler için, Kanunda belirtilen işyeri ve/veya işlerde geçen çalışma sürelerinin her üç yüz altmış günü için doksan gün eklenmektedir. Gazetecilere erken emeklilik imkânı getiren düzenleme ile fiili hizmet süresi zammının yarısı üç yılı geçmemek üzere yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen emeklilik yaş hadlerinden indirilmektedir. Böylece ağır ve yıpratıcı çalışma şartlarında çalışan gazetecilere önemli bir hak getirilmiş olmaktadır.

Kamu kurumlarında memur statüsünde çalışarak fiili hizmet zammından yararlanabilecek memurlar TRT’de istihdam edilebilmektedir. TRT’de haber hizmetinde çalışan memurlar basın kartı sahibi olmak suretiyle fiili hizmet zammından yararlanmaktadırlar.

TBMM TV ve İletişim Başkanlığı’nda memur statüsünde çalışıp gazetecilik faaliyetini yürütenler basın kartı alabilmelerine rağmen fiili hizmet zammından yani yıpranma payından yararlanamamaktadırlar. Uygulamada böyle bir farklılığın ortaya çıkmasının nedeni mevcut düzenlemelerde medya çalışanlarının tümünü kapsayacak bir gazetecilik tanımının ortaya konmaması ve basın yasaları arasında uyumsuzluk bulunmasıdır. Örneğin, basın kartı yönetmeliğine göre gazeteci olarak tanımlanıp basın kartı almaya hak kazanan TBMM TV ve İletişim Başkanlığı çalışanları fiili hizmet zammının düzenlendiği mevzuatta sayılmadığı için bu haktan faydalanamamaktadırlar.

Gazetecilerin ekonomik ve sosyal haklarına ilişkin olarak Basın İlan Kurumu resmi ilan/reklamlara aracılık hizmetinin dışında desteklerde bulunmaktadır. Kurum bu kapsamda, resmi ilan/reklam yayınlayan gazetelerde fikren ve bedenen çalışanlara vadesi iki yılı geçmemek üzere faizsiz borç para vermekte, yardıma muhtaç gazetecilere muhtaçlık yardımı, vefat eden gazetecilerin ihtiyaç sahibi ailelerine de ölüm yardımı olarak maddi destekte bulunmaktadır.¹²⁵

Basın İlan Kurumu’nun gazetecileri desteklemek amacıyla uyguladığı maddi desteklerden medya sektöründe çalışan tüm gazeteciler faydalanamamaktadır. Kurumun sunmuş olduğu imkânlardan sadece resmi ilan/reklam yayınlama hakkına sahip olan gazete ve dergilerde çalışan gazeteciler faydalanabilmektedir. Süreli yayınlarda

125 İnternet: http://www.bik.gov.tr/yardim-ve-isbirligi/basin-mensuplari/ adresinden 27.02.2018 tarihinde alınmıştır.

53

çalışmakta olup basın kartı sahibi olan gazetecilerin bu haklardan yararlanamaması basın mensuplarının sosyal ve ekonomik destekten yoksun kalmalarına neden olmaktadır.

Medya sektöründe çalışan gazetecilerin çalışma hayatını kolaylaştırmak için basın kartı verilmektedir. Basın kartı, İletişim Başkanlığı tarafından verilen resmî nitelikte bir kimlik belgesidir. Basın kartı gazetecilerin mesleki kimlik belgesi olmasının yanında habere, bilgiye, belgeye, olaya erişebilmesi ve toplumu doğru bilgilendirmesi için bir araç olarak görülmektedir.

Gazetecilik iktidarları denetleme, toplumu bilgilendirme ve kamuoyu oluşturma gibi toplumsal faydaları nedeniyle demokratik yaşamın vazgeçilmez unsurlarından biridir. Bundan dolayı gazetecilerin görevlerini yerine getirirken haberin kaynağına ulaşabilmesi gerekmektedir. Bu noktada gazetecilere verilen basın kartı gazetecinin kimliği olması ve gazetecilere kolaylıklar sağlaması açısından önemlidir.

Basın kartı, gazetecinin resmi kurumlar tarafından tanınan kimliği olması, gazetecilere mesleklerini yerine getirirken sağladığı kolaylıklar ve ayrıcalıklar nedeniyle önemlidir. Basın kartı sahibi gazeteciler hizmet damgalı pasaport ve silah taşıma ruhsatı alabilmekte, basın trafik kartı taşıma, ücretsiz şehir içi ulaşım hakkı gibi kolaylık ve ayrıcalıklardan yararlanabilmektedirler.

Basın kartı gazetecilere İletişim Başkanlığı’nın sekretaryasını yürütmüş olduğu ve gazeteci meslek örgütlerinin temsilcilerinden oluşan Basın Kartı Komisyonu¹²⁶

126 Basın kartı komisyonu oluşumu şu şekildedir:

a) Başkanlığı temsilen iki üye,

b) Basın-yayın meslek kuruluşlarının birleşerek oluşturdukları üst kuruluşlar hariç olmak üzere, süreli yayın organları sahip ve/veya çalışanlarınca oluşturulan meslek kuruluşlarının üyeleri arasından Başkanlıkça belirlenecek bir üye,

c) Bölgesel veya yerel nitelikte faaliyet gösteren basın-yayın kuruluşlarının sahibi veya tüzel kişi temsilcisi arasından Başkanlıkça belirlenecek bir üye,

ç) Sürekli nitelikte basın kartı sahipleri arasından Başkanlıkça seçilecek bir üye,

d) Basın-yayın meslek kuruluşlarının birleşerek oluşturdukları üst kuruluşlar hariç olmak üzere, ulusal düzeyde yayın yapan radyo ve/veya televizyonları temsil eden meslek kuruluşlarının üyeleri arasından Başkanlıkça belirlenecek bir üye,

e) Basın kartı sahibi gazeteciler arasından Başkanlıkça seçilecek bir üye,

f) Basın kartı sahibi gazetecileri temsil eden sendikaların üyeleri arasından Başkanlıkça belirlenecek bir üye, g) İletişim Fakültesi dekanları veya basın kartı sahibi gazeteciler arasından Başkanlıkça belirlenecek bir üye,

54

tarafından verilmektedir. Basın kartının devlet tarafından verilmesini eleştiren Türkiye Gazeteciler Sendikası Ankara Şubesi Başkanı Esra Koçak görüşlerini şöyle anlatmıştır:

“Yurt dışında basın kartını ya da gazeteciliği tanımlayan o kartı, gazeteci olduğumuzu tanımlayan o kartı, o kimliği, sendikalar veriyor ya da bağlı olduğu meslek kuruluşları veriyor.”¹²⁷

Basın kartı alabilmek için Basın İş Kanunu hükümlerine uygun olarak sözleşme yapmış olma şartı aranmaktadır. Ancak kamu görevlisi olup medya alanında çalışan memurlar ve işçiler için Basın İş Kanunu’na uygun sözleşme yapmış olma şartı aranmamaktadır.