5.3. Türkiye'de Kadın ve Aile Politikalarına Yön Veren Kurum ve Kuruluşların
5.3.4. Kalkınma Planlarında Kadın ve Aileye Yönelik Politikalar
Türkiye'de kadın ve aileye ilişkin düzenlemeleri daha iyi anlayabilmek için, bu konudaki politika alanlarının belirlenmesinde etkili olan faktörlere de bakmak gerekmektedir.
Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planında (1963-1967)290 aile politikaları, daha ziyade aileyi tüm bireyler düzeyinde değerlendirerek buna yönelik önerilerde bulunmuştur. Öncelikli olarak aile planlamasının yapılması gerekliliğine dikkat çekilmiştir. İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda (1968-1972)291 aile politikaları açısından aile ödenekleri üzerinde durulmuştur. Kadın politikaları açısından ise, kadınların “ev hanımı ve anne olarak” Türk toplumundaki üstün değerini etkin bir şekilde artırmayı hedefleyen kadın eğitimi programlarının önemi vurgulanmıştır.
288 https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/kefe/index.htm (Erişim Tarihi: 18.10.2016). 289 TBMM, Erken Yaşta Evlilikler Hakkında İnceleme Yapılmasına Dair Rapor 2009,
http://www.tbmm.gov.tr/komisyon/kefe/docs/komisyon_rapor.pdf (Erişim Tarihi: 18.10.2016).
290http://www.kalkinma.gov.tr/Pages/content.aspx?List=8661bcf7-9da5-4ecb-a190- fd4aadbacc02&ID=9&Source=http%3A%2F%2Fwww%2Ekalkinma%2Egov%2Etr%2FPages%2FKa lkinmaPlanlari%2Easpx&ContentTypeId=0x0100B6043AD55C311E41A48571E65B9E1AD1 (Erişim Tarihi: 18.10.2016). 291 http://www.kalkinma.gov.tr/Pages/content.aspx?List=8661bcf7-9da5-4ecb-a190- fd4aadbacc02&ID=8&Source=http%3A%2F%2Fwww%2Ekalkinma%2Egov%2Etr%2FPages%2FKa lkinmaPlanlari%2Easpx&ContentTypeId=0x0100B6043AD55C311E41A48571E65B9E1AD1 (Erişim Tarihi: 18.10.2016).
Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda (1973-1977)292 ise, kız enstitülerinin geliştirilmesi, kız öğrencilerin iyi bir ev kadını olarak yetiştirilmesi ve kadınlar için uygun görülen mesleklere hazırlanmalarının sağlanması hedeflenmiştir. Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda (1979-1983)293 ise, çalışan annelerin yoğun olduğu şehir merkezleri ile sosyoekonomik durumu elverişsiz ailelerin yaşadığı gecekondu bölgelerinde ve kalkınmada öncelikli yörelerde ana sınıflarının hızla yaygınlaştırılmasının sağlanmasına vurgu yapılmıştır. Ayrıca gönüllü bir biçimde toplumun temelini teşkil eden aile sistemi içindeki tabii sosyal dayanışmayı idame ettirecek ve özendirecek tedbirlerin alınması gerektiği belirtilmiştir. Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda(1985-1989) Aile kavramı üzerinde durulmuş ve ailelere eğitimler verilmesi gerekliliği, maddi ve manevi konularda sağlıklı bir kurum olarak korunması ve geliştirilmesi doğrultusunda, tedbirler alınmıştır. Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda (1990-1994)294 ise, aile üzerine odaklanılmış, ev hanımlarının durumu çalışan kadınlara eş tutulmuştur. Çalışan kadınların iş hayatı, sosyal güvenlik, sağlık, mesleki eğitim, yeniden işe alınma gibi konularda karşılaştıkları uygulamadan güçlüklerin giderilmesi için tedbirler geliştirilecek, çocuklarının bakım imkânlarının artırılması teşvik edilecektir.
Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı’nın da (1996-2000)295 da, aile ve kadın konusunda kurumsallaşma süreci üzerinde durulmuş ve cinsiyet eşitsizliğinin giderilmesine dikkat çekilmiştir. Plan kapsamında kadınların, eşit statüde bireyler olarak toplumsal yaşamın her alanına katılımlarının sağlanması, eğitim, sağlık, 292 http://www.kalkinma.gov.tr/Pages/content.aspx?List=8661bcf7-9da5-4ecb-a190- fd4aadbacc02&ID=7&Source=http%3A%2F%2Fwww%2Ekalkinma%2Egov%2Etr%2FPages%2FKa lkinmaPlanlari%2Easpx&ContentTypeId=0x0100B6043AD55C311E41A48571E65B9E1AD1 (Erişim Tarihi: 18.10.2016). 293 http://www.kalkinma.gov.tr/Pages/content.aspx?List=8661bcf7-9da5-4ecb-a190- fd4aadbacc02&ID=6&Source=http%3A%2F%2Fwww%2Ekalkinma%2Egov%2Etr%2FPages%2FKa lkinmaPlanlari%2Easpx&ContentTypeId=0x0100B6043AD55C311E41A48571E65B9E1AD1 (Erişim Tarihi: 18.10.2016). 294 http://www.kalkinma.gov.tr/Pages/content.aspx?List=8661bcf7-9da5-4ecb-a190- fd4aadbacc02&ID=4&Source=http%3A%2F%2Fwww%2Ekalkinma%2Egov%2Etr%2FPages%2FKa lkinmaPlanlari%2Easpx&ContentTypeId=0x0100B6043AD55C311E41A48571E65B9E1AD1 (Erişim Tarihi: 18.10.2016). 295 http://www.kalkinma.gov.tr/Pages/content.aspx?List=8661bcf7-9da5-4ecb-a190- fd4aadbacc02&ID=3&Source=http%3A%2F%2Fwww%2Ekalkinma%2Egov%2Etr%2FPages%2FKa lkinmaPlanlari%2Easpx&ContentTypeId=0x0100B6043AD55C311E41A48571E65B9E1AD1 (Erişim Tarihi: 18.10.2016).
çalışma hayatı, sosyal güvenlik ve istihdam alanlarında statüsünün iyileştirilmesi ve mevcut eşitsizliklerin giderilmesi için önlemlerin alınması vurgulanmıştır. Toplumsal refahın artırılması ve kadınların da bu zenginlikten en üst düzeyde yararlanabilmesi için, kız çocuklarının ve kadınların eğitimine ağırlık verilecek ve kadının kalkınmaya katılımının sağlanmasına çalışılacaktır. Bunun için yasalardaki değişimlere dikkat çekilmiştir: Türk Medeni Kanunu'nda yer alan, ikametgâh, aile reisliği, soyadı, evlilik birliğinin temsili, husumet ehliyeti, evlilik yaşı, mal rejimi, eşlerin meslek ve sanatı, miras, ev eşyaları, resmi nikâh ve nafaka gibi konularda gerekli düzenlemenin yapılması; evlilik süresince edinilen maddi birikimde eşler arası mal birliği ilkesinin uygulamaya geçirilmesi; aile içi sorumlulukların eşit paylaşılması ve kadının toplumsal yaşama eşit biçimde katılımının sağlanması vb. Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda (2001- 2005)296 ise, kadın ve aileye yönelik hizmetlerin sunumunda kurumsallaşma süreci ve işbirliğinin önemi belirtilmiştir. Dokuzuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda (2007-2013)297 da, şu ana kadar belirlenen hedeflerin ne kadarının gerçekleştiği üzerinden bir durum tespiti yapılmıştır.
Toplumsal cinsiyet eşitliği ana hedefinin plan, politika ve program hedefleriyle kaynaştırılması stratejisi, ilk defa Üçüncü Dünya Kadın Konferansı metinlerinde yer almış, bu strateji Dördüncü Dünya Kadın Konferansı sonucunda kabul edilen Pekin Eylem Platformunun ve Pekin+5 sonuç belgesinin de temel taşlarından biri olmuştur. Toplumsal cinsiyet eşitliğini tüm kurumların uygulamaları içine yerleştirmek suretiyle toplumsal dönüşümü gerçekleştirmeyi amaçlayan söz konusu strateji; toplumsal cinsiyet eşitliği konusunu politika kararları, kurumsal yapılanmalar ve kaynak dağılımı gibi geniş bir çerçevenin merkezine yerleştirmekte ve kalkınma hedef ve süreçlerine kadınların görüş ve önceliklerinin katılmasını öngörmektedir.298 Bu kapsamda Türkiye'de toplumsal 296 http://www.kalkinma.gov.tr/Pages/content.aspx?List=8661bcf7-9da5-4ecb-a190- fd4aadbacc02&ID=2&Source=http%3A%2F%2Fwww%2Ekalkinma%2Egov%2Etr%2FPages%2FKa lkinmaPlanlari%2Easpx&ContentTypeId=0x0100B6043AD55C311E41A48571E65B9E1AD1 (Erişim Tarihi: 18.10.2016). 297 http://www.kalkinma.gov.tr/Pages/content.aspx?List=8661bcf7-9da5-4ecb-a190- fd4aadbacc02&ID=1&Source=http%3A%2F%2Fwww%2Ekalkinma%2Egov%2Etr%2FPages%2FKa lkinmaPlanlari%2Easpx&ContentTypeId=0x0100B6043AD55C311E41A48571E65B9E1AD1 (Erişim Tarihi: 18.10.2016).
298 KSGM, Toplumsal Cinsiyete Duyarlı Bütçeleme ve Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü’nün Rolü,
cinsiyet eşitliği konusu da kalkınma planlarında yerini almış ve cinsiyet eşitliğine yönelik stratejiler belirlenmiştir.