Avrupa Birliği Müktesebatı

Avrupa Birliği’nin 1973 yılındaki ilk genişlemesi ile birlikte gündeme gelen müktesebat uyumu kavramı, esasen tam üyelik müzakerelerinin temelini oluşturmaktadır. Bu bağlamda Avrupa Birliği’ne katılmak isteyen aday ülkeler ön koşul olarak Avrupa Birliği müktesebatını kabul etmek zorundadır. Aday ülkeyle müzakere edilecek olan konu, bu müktesebata uyum sağlanmasının koşuludur ve geçiş dönemi ile sınırlıdır.39 _{Avrupa Birliği müktesebatı tam üyelik söz konusu} olduğunda akla gelen her konuyu içerir. Avrupa Birliği müktesebatına uyum zorunludur. Aday ülkelerin müktesebata uyup uymadıkları Komisyon tarafından denetlenmektedir. Türkiye’nin Avrupa Birliği müktesebatına uyum yeteneği açısından daha önce ciddi bir sınav verdiği açıktır. Bu bağlamda Türkiye Ankara Antlaşması ve Katma Protokol’ün çizdiği yolda Gümrük Birliği’nin son dönemi

38 _{İrfan Kaya Ülger, a.g.e., s.111.}

39 _{Can Baydarol, “Tam Üyelik Sürecinde Topluluk Müktesebatına Uyum”, Yeni Türkiye, Yıl:6, S.35,}

gerçekleştirilen Ortaklık Konseyi kararını yaşama geçirirken; özellikle Gümrük Birliği’nin gerektirdiği alanlarda topluluk ile mevzuat uyumuna gitmiş ve bu alanda gelişmeler kaydetmiştir.

Avrupa Birliği müktesebatı esasen Avrupa Birliği hukuk sistemine verilen isimdir. Avrupa Birliği’ni kuran ve daha sonra değişikliğe uğrayan antlaşmaları, aday ülkelerin, Avrupa Birliği’ne katılırken imzaladıkları katılım antlaşmalarını, Konsey, Komisyon, Avrupa Toplulukları Adalet Divanı gibi Topluluk organlarının çıkardıkları tüm mevzuatı ifade etmektedir. Avrupa Birliği müktesebatının detaylandırılması yoluna gidildiğinde temelde üç ana başlık karşımıza çıkmaktadır. Bunlar birincil hukuk, ikincil hukuk ve içtihat hukuku genel başlıkları altında toplanmaktadır.40

Birincil hukuk: Bu başlık altında daha önce de belirtildiği gibi bütün kurucu

antlaşmaları ve bu antlaşmalara değişiklik getiren belgeleri sıralamak gerekmektedir. Bu doğrultuda kronolojik bir liste vermek gerekirse;

• 1952 Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu’nu kuran antlaşma • 1958 Avrupa Ekonomik Topluluğu’nu kuran antlaşma • 1958 Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu’nu kuran antlaşma

• 1967 Üç Topluluğun (AKÇT, AET, AAET) kurumlarını birleştiren Brüksel Antlaşması

• 1987 Topluluk Kurucu antlaşmalarının bazı hükümlerine değişiklik getiren Avrupa Tek Senedi

• 1993 Avrupa Birliğini kuran Maastricht Antlaşması • 1999 Amsterdam Antlaşması

İkincil hukuk: İkincil hukuk tamamen birincil hukuka uygun olan Avrupa

Birliği seviyesindeki yasama tasarrufları aracılığıyla düzenlenerek yürürlüğe konmuştur. Avrupa Birliği’nin egemen yetki alanına giren bütün konu başlıkları ikincil hukuk aracılığıyla düzenlenmektedir. Genel, soyut, herkesi bağlayıcı yasama tasarrufları bağlamında tüzükler, yönergeler, tavsiye ve görüşler bu hukukun oluşturulmasında başvurulan araçlardır.

İçtihat hukuku: Topluluk müktesebatının en az düzenleyici kurallar kadar

önemli olan bir diğer bölümü Avrupa Toplulukları Adalet Divanı (ATAD) tarafından oluşturulan yargı kararlarıdır (İçtihatlar).

ATAD, misyon olarak Avrupa hukukunun üye ülkeden ülkeye farklılık göstermeksizin bir örnek uygulanmasını sağlamak üzere çok zengin bir içtihat hukuku yaratmıştır. Tam üyelik aşamasında uygulamaya yönelik ciddi sorunlarla karşılaşmamak arzusu ile hareket edecek adayların, bu disiplini tanımalarında yarar vardır. Müktesebat Katılım Müzakereleri Fasılları 35 başlık altında sınıflandırılmıştır. Avrupa Birliği Müktesebat Fasıl Başlıkları şunlardır:41

1-Malların Serbest Dolaşımı 2-İşçilerin Serbest Dolaşımı

3-İş Kurma Hakkı ve Hizmet Sunumu Serbestisi 4-Sermayenin Serbest Dolaşımı

5-Kamu Alımları 6-Şirketler Hukuku 7-Fikri Mülkiyet Hukuku 8-Rekabet Politikası 9-Mali Hizmetler

10-Bilgi Toplumu ve Medya 11-Tarım ve Kırsal Kalkınma

12-Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı 13-Balıkçılık

14-Taşımacılık Politikası 15-Enerji

16-Vergilendirme

17-Ekonomik ve Parasal Politika 18-İstatistik

19-Sosyal Politika ve İstihdam 20-İşletme ve Sanayi Politikası 21-Trans-Avrupa Şebekeleri

22-Bölgesel Politika ve Yapısal Araçların Koordinasyonu 23-Yargı ve Temel Haklar

24-Adalet, Özgürlük ve Güvenlik 25-Bilim ve Araştırma

26-Eğitim ve Kültür 27-Çevre

28-Tüketicinin Sağlığının Korunması 29-Gümrük Birliği

31-Dış Güvenlik ve Savunma Politikaları 32-Mali Kontrol

33-Mali ve Bütçesel Hükümler 34-Kurumlar

35-Diğer Konular

Müzakere Kararının ardından yapılacak ilk iş tarama sürecinin başlatılmasıdır. Tarama süreci, aday ülkenin Avrupa Birliği mevzuatına uyum düzeyini tespit etmeyi amaçlamaktadır. Bu sürecin ardından aday ülkelerin her konu başlığı için hazırladıkları müzakere pozisyonları Avrupa Birliği dönem başkanlığına sunulup, Bakanlar Konseyi’nde oy birliği ile kesinleşmektedir.

Müzakere başlıklarının açılması ve kapatılması kararları oy birliği ile alınmaktadır. Komisyon tarafından hazırlanan Katılım Antlaşması, Avrupa Parlamentosu, Bakanlar Konseyi, aday ülke ve üye ülkeler tarafından onaylandıktan sonra tam üyelik gerçekleşmektedir. Parlamento onayı için toplam üye sayısının bir fazlası yeterli kabul edilmektedir. Parlamentodan sonra antlaşmanın Bakanlar Konseyi’nce de kabul edilmesi gerekir. Üye devletlerin onayı farklıdır. Kimi üye ülkeler parlamento onayına; kimi üye ülkeler ise referanduma giderler. Katılım Antlaşması’nın tüm ilgili taraflarca onaylanmasının ardından tam üyelik gerçekleşmiş olur.

Bugüne kadar, on üç fasıl (Bilim ve Araştırma, İşletme ve Sanayi Politikası, İstatistik, Mali Kontrol, Trans-Avrupa Ağları, Tüketicinin ve Sağlığın Korunması, Fikri Mülkiyet Hukuku, Şirketler Hukuku, Bilgi Toplumu ve Medya, Sermayenin Serbest Dolaşımı, Vergilendirme, Çevre, Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı Politikası) müzakereye açılmış olup, bunlardan biri (Bilim ve Araştırma) geçici olarak kapatılmıştır.42

12 Ekim 2011tarihinde Türkiye’nin üyelik sürecine yönelik açılan fasıllara uyum sağlama konusunda yapılan bilgilendirme toplantısında 33 müzakere faslının 31’nde çeşitli seviyelerde ilerleme kaydedildiği teyit edilmiştir.43

İlerleme kaydedilemeyen tek fasıl ise, “İş Kurma Hakkı ve Hizmet Sunumu Serbestisi” olarak belirtilmektedir. “İşçilerin Serbest Dolaşımı” faslında ise çok az bir ilerleme olduğu tespiti yapılmıştır. Bununla birlikte “Adalet, Özgürlük ve Güvenlik”, “Bilgi Toplumu ve Medya” ile “Enerji” fasıllarında önemli gelişmelerin kaydedildiği belirtilmiş ancak bu gelişmelerin homojen olmadığı vurgulanmıştır.44