Kakadu Milli Parkı Yönetim Planı (2016–2026)

a) Tanıtıcı Katalog Bilgisi

Kakadu Milli Parkı, Avustralya’nın Kuzey Arazileri bölgesinde yer alan Alligator nehri bölümünde, kayalık alanlar, tatlı–tuzlu sulak alanlar, alçak–açık ormanlar ve yağmur ormanları olmak üzere 4 (dört) farklı ekosistemin birlikteliğinden oluşan flora ve fauna çeşitliliği nedeniyle yerel, ulusal ve uluslararası öneme sahip doğal miras alanı olarak tanımlanmaktadır (Tablo 3.10).

Kültürel açıdan bakılırsa; Kakadu Milli Parkı Bininj/Mungguy olarak adlandırılan Avustralya Aborjinlerinin, sürekli yaşam alanı olarak geleneksel

131

Aborjin kabile kültüründe barınma alanı, tören alanı, ibadet alanı, ekonomik uğraş gibi farklı işlev değerleri bağlamında özgün kültürel peyzaj karakterine sahiptir. Bu yönüyle, 1979–1991 Milli Parklar ve Yaban Hayatı Koruma Kanunu kapsamında aşamalı olarak Milli Park alanı ilan edildiği, devamla 1999 yılında Çevre ve Biyolojik Çeşitlilik Koruma Kanunu kapsamında Avusturalya’nın önemli Milli Miras alanlarından biri olarak kabul edildiği anlaşılmaktadır (Anoymous 2016d).

Tablo 3. 10: Kakadu milli parkı tanıtıcı katalog bilgisi

Kaynak: UNESCO Dünya Miras Listesi veri tabanı ile GEODATA verileri kullanılarak BAL tarafından çizilmiştir,2019.

Bununla birlikte, UNESCO Dünya Miras Sözleşmesi’nin doğal miras kategorisinde (vii), (ix), (x) kriterleri, kültürel miras kategorisinde ise (i), (vi) kriterlerini karşıladığı göz önünde bulundurularak, 1981 yılında karma miras kategorisinde Dünya Miras Alanı, 1980–2010 yılları arasında ise aşamalı olarak

ALAN ADI İLAN TARİHİ KAYNAK _{DEĞERİ DEĞERİ}İŞLEV KORUMA STATÜLERİ

KAKADU MİLLİ PARKI ULUSAL:1979–1991 UNESCO DMA: 1981 Ramsar: 1980–2010 Kara–Göl ve Deniz Ekosistemi Doğa Turizmi Aborjin Yaşam Alanı

Ramsar Sulak Alanı

Milli Park (Dünya Miras Alanı Yönetim Alanı)

YÖNETİM ALANI SINIRI

MİLLİ PARK ALANI (DÜNYA MİRAS ALANI) SINIRI ESAS ALINARAK BELİRLENMİŞTİR.

YETKİ–SORUMLULUK

132

Ramsar Sözleşmesi’nin 9 (dokuz) kriterinin taşıması sebebiyle Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alan (Ramsar Alanı) olarak ilan edildiği, devamla göçmen kuş türlerinin korunmasına yönelik bölgesel düzeyde anlaşmalar ve uluslararası Bonn Sözleşmesi kapsamında koruma alanı olarak belirlendiği görülmektedir.

Milli Park alanı yönetim planı hazırlanmasına ilişkin yasal–hukuksal arka planı incelenirse; Çevre ve Biyolojik Çeşitliliğin Korunması Kanunu bağlamında milli miras niteliğindeki alanlara yönelik yönetim planı hazırlanmasına ilişkin hükümleri ile UNESCO Dünya Miras Alanı olmasından kaynaklanan yükümlülüklerinin esas alındığı söylemek mümkündür (Anoymous 2016d

).

b) Yönetim Modeli

Ulusal ve uluslararası koruma statüleri bağlamında merkezi ve yerel yönetim düzeyinde yetki–sorumluluk ilişkisi incelenirse; Aborjin Mülkiyet Kanunu gereğince Milli Park alanının yaklaşık yarısının Aborjin mülkiyetinde bulunduğu görülmektedir.

Bu çerçevede, Çevre ve Biyolojik Çeşitliliğin Korunması Kanunu dayanak olmak üzere merkezi düzeyde yetkili Avustralya Hükümeti/Milli Parklar Dairesi ile Aborjinler yapılan anlaşma gereğince Milli Park alanının tamamının Aborjinlere danışılarak ve Aborjin arazisi biçiminde yönetilmesi şartı ile yönetim bağlamında Milli Parklar Dairesi’ne kiralandığı anlaşılmaktadır. Bu alanda koruma–kullanma dengesinin sağlanması amacıyla Hükümetin 1973 yılında Kuzey Arazileri Konseyi (Northern Land Council) adıyla yerel bir birim kurduğu görülür. Devamla, 1989 yılında alanın yönetimine ilişkin sorumlulukların paylaşılması, Aborjin yerlilerinden alan bilgilerinden faydalanılması ve ortaklaşa yönetim sağlanmasına yönelik Milli Parklar Dairesi ile Aborjin kabileleri arasında Yönetimde Ortak İşbirliği Mutabakatı imzalanarak yerel yönetim birimi kurulmuştur (Şekil 3.8).

Bu çerçevede, Milli Park alanı yönetim modeline ilişkin yetki–sorumluluk ilişkisini 4 (dört) başlık altında özetlemek mümkündür:

Yönetim birimi: Yerli kabile grupları, Milli Parklar Dairesi Müdürü,

133

üyelerin çoğunun yerli gruplardan oluşması ve birim başkanının yerlilerden seçilmesinin zorunluluk olmak üzere Milli Park Müdürü ile birlikte yönetim planının hazırlanması, bütçe düzenlemeleri ve öncelikli eylem kararlarıyla birlikte uygulama planının hazırlanması, sürekli denetlenmesi/izlenmesi ve parkın geliştirilmesine ilişkin faaliyetlerin araştırılması konularında yetkili kılınmıştır

Milli Parklar Müdürü: Çevre ve Biyolojik Çeşitliliğin Korunması

Kanunu dayanak olmak üzere yönetim planına uygun olarak milli parkın doğal ve kültürel özelliklerinin korunması, alanın idare edilmesi, denetlenmesi, yönetilmesi ve giriş ücretlerinin belirlenmesi gibi geniş yetkilere sahiptir. Bununla birlikte, ilgili Kanun bağlamında Bininj/Mungguy kültürünün korunması için alanın yönetimi ile ilgili pek çok konuda Kuzey Arazileri Konseyi’ne danışma zorunluluğu getirilmiştir.

Kuzey Arazileri Konseyi: Mülkiyet Kanunu kapsamında Avustralya

kuzey arazilerinde Aborjin kullanım haklarının korunması/düzenlenmesi amacıyla kurulmuş olup özellikle plan hazırlanması süreçlerinde yerli haklarının gözetilmesi konusunda danışmanlık görevi ile sorumlu kılınmıştır

Yönetim Birimi Danışma Komiteleri: Yönetim biriminin plan

hazırlaması süreçlerine destek sağlanması amacıyla örgütlenmiş Kakadu Turizm Danışma Komitesi ile Kakadu Araştırma ve Yönetim Danışma Komitesidir. Komiteler, Doğal ve kültürel miras konularında uzmanlardan oluşan komitelerin temel amacı, paydaşlarla birlikte çalışma pratiğini geliştirerek, parkın yönetimine ilişkin öncelikli müdahale konu ve alanların belirlenmesi, araştırma ve turizm gibi konularda yönetim birimine yardımcı olmak biçiminde özetlenebilir.

134

Şekil 3. 8: Kakadu Milli Parkı yönetim modeli

Kaynak: Yönetim Planından edinilen bilgiler esas alınarak BAL tarafından şematize edilmiştir, 2019.

c) Katılım Mekanizması

Kakadu Milli Parkı Yönetim Planının hazırlanması sürecinde yerel ve merkezi düzeyde kurumlar, sivil inisiyatifler ile yerli Aborjinlerden oluşan paydaşların yönetim süreçlerine katılım mekanizmalarına ilişkin yasal dayanağın 1979 yılında imzalanan Park Kiralama Sözleşmesi olduğu söylenebilir. Bu sözleşmeye göre; yerlilerin yaşam alanlarına ve kültürlerine saygı gösterilmesi ve alanın hükümet ve yerlilerin ortak bilgi/görüşleri esas alınarak yönetilmesinin zorunlu kılındığı/ön şart konulduğu görülmektedir. Dolayısıyla, Park Kiralama Sözleşmesi gerek mevcut planın hazırlanması aşamasında gerekse hazırlanacak tüm yönetim planlarında bugün ve gelecek tüm Aborjin nesillerinin sürecin kilit paydaşları olmasını garanti altına almaktadır.

2016–2026 yıllarının kapsayan 6. Yönetim Planının hazırlanması aşamasında ilk olarak 2011–2012 yılları arasında teknik ekip eşliğinde bir önceki yönetim planının uygulanma düzey/başarı ve etkinliğinin denetiminin yapıldığı görülür. Plan deneyimleri/kazanımları göz önünde bulundurularak 2012 yılında başlanan taslak plan hazırlama sürecinin başında bir ay yerel halk ve paydaş grupların yönetime ilişkin görüş, öneri, beklenti ve taleplerinin tespiti amaçlı ön toplantılar yapıldığı söylenebilir. Devam eden 2 (iki) yıllık süreçte aşamalı olarak toplam 4 (dört) kez alanın geleneksel sahipleri/yerel halk, Kakadu Turizm

135

Danışma Komitesi, Araştırma ve Yönetim Birimi Danışma Komitesi, uzmanlar, Kuzey Arazileri ve yerel Aborjin örgütleri, Kuzey Amatör Balıkçı Toplulukları ile park görevlileri ve yönetim birimi arasında farklı yönetim konularında danışma toplantıları düzenlemiş, toplamda 130’a yakın Bininj/Mungguy ile görüşme sağlanmıştır.

Nihai süreçte, eş zamanlı gerçekleştirilen yönetim birimi ve birimin

çalışma grubu görüşmelerinden elde edilen sonuçlar esas olmak üzere amaç, vizyon, yönetim politika ve ilkeleri bağlamında taslak planı oluşturmaya başlanmış, 2014 yılında ise taslak plan iki buçuk ay süre için kamu görüşüne sunulmuş, gelen görüşler doğrultusunda revize edilerek onay için Parlamento’ya sunulmuştur (Anonymous 2016d

).

d) Yönetim Planı Kapsam ve İçeriği

Kakadu Milli Parkı Yönetim Planının, kapsam ve içerik bakımından 4 (dört) başlık altında ele alındığı görülmektedir:

1) Giriş

2) Genel Hükümler ve IUCN Kategorisi 3) Kakadu Yönetimi

4) Kullanımların Yönetimi

Yönetim planının giriş bölümüne başlamadan önce ön bilgilendirme niteliğinde milli park statüsü hakkında açıklamalar yapılarak, yönetimin vizyonu ile Aborjin arazisi olmasından kaynaklanan yönetim önceliklerine dair açıklamalar yapıldığı görülmektedir.

Giriş olarak ifade edilen birinci bölümde; alanın doğal ve kültürel

değerleri bağlamında ulusal ve uluslararası önemine ilişkin açıklamalar ile yasal– hukuksal bağlamda yönetime yapılanması, görevleri ve yönetim planının hazırlanması süreçlerine dair bilgilerin verildiği söylenebilir.

Genel Hükümler ve IUCN Kategorisi başlığı altında ele alınan ikinci

bölümde ise; IUCN Korunan Alan Sınıflandırmasına göre (II) Ulusal Park kategorisinde olan Milli Park Alanının, IUCN kriterlerine göre taşıması gereken

136

doğal nitelikler ve alanda yapılabilecek faaliyetlere ilişkin açıklamalara yer verildiği görülür.

Kakadu Yönetimi başlıklı üçüncü bölümde, 6 (altı) yönetim konusuna

ilişkin amaç, politika ve ilkeler ile eylemler ve başarı göstergelerinin açıklandığı görülmektedir:

1) Ortak Yönetim

2) Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması

3) Ziyaretçi Deneyim Rotası, Ticari Turizm ve Tanıtım 4)Araştırma–Bilgi Yönetimi

5) Parkta Yaşam

6) Park İdaresi–İşletim ve Kullanım Yönetimi

Kullanımların Yönetimi başlığı altında ele alınan son bölümünde ise;

izin verilen faaliyetlerin denetimi, ulaşım, arazi ve su kaynaklarının korunması– kullanımı, geleneksel kullanım biçimleri, rekreasyonel ve ticari amaçlı faaliyetler gibi işlevsel kullanım konularına yönelik amaçlar, politika ve ilkeler ile eylemler ve başarı göstergeleri açıklanmaktadır. Bu bölüm –bir önceki bölüme benzer biçimde– yönetime yönelik kararlardan oluşmakta olup uygulama stratejileri olarak sorumlu kurum/kuruluş, faaliyet süresi ve bütçe açıklamalarını içeren eylem planlarının yer almadığı görülmektedir (Anonymous 2016d

).

e) Finansman Modeli

Kakadu yönetim planında tanımlanan eylemlerin, uygulama stratejileri yönünden finansal/mali kapasite ve bütçe olanaklarına ilişkin yeterli bilgilendirmeleri içermediği ifade edilebilir. Bununla birlikte; doğal miras niteliğindeki koruma statülerinde yapılacak eylemsel düzenlemelerin, bütçe gereksinimlerinin, kültürel miras niteliğindeki arkeolojik alanlar, kentsel sit alanları vb. yönetim alanlarındakilere kıyasla müdahale konu ve biçimi bakımından daha sınırlı olduğunu söylemek mümkündür. Nitekim Kakadu Milli Parkı yönetimine ilişkin yapısal müdahalelerden ziyade mevcut doğal kaynağı koruma, araştırma, yönetim gibi konular üzerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Dolayısıyla, Aborjin kabileleri ile Milli Parklar Müdürlüğü arasında yapılan kira sözleşmesi ve yönetim planında tanıtım ve koruma için gerekli olan görevlerde

137

yerlilerin istihdamı ile eylemlerin finansmanının Milli Parklar Müdürlüğü karşılanması öngörülmektedir (Anonymous 2016d

).