İsimangaliso Sulak Alanlar Parkı Bütünleşik Yönetim Planı

a) Tanıtıcı Katalog Bilgisi

Güney Afrika Cumhuriyeti, Kwazulu–Natal eyaleti içerisinde yer alan yaklaşık 360.000 hektar alanı kapsayan İsimangaliso Sulak Alanlar Parkı, deniz, kara ve sucul alan ekosistemler ve bunlara bağlı 15 (on beş) alt ekosistemin birlikteliğine sahip olması nedeniyle gerek ulusal gerekse uluslararası düzeyde öneme sahip doğal miras niteliğindedir. Biyocoğrafik geçiş kuşağı niteliğinde olan bu alan içerisinde 6.500 üzerinde flora ve fauna türü, 11 (on bir) endemik tür ve nesli tehlike altında olan türler tespit edilmiştir. Bununla birlikte; park yerli halk tarafından sürdürülen tarımsal amaçlı kullanımlar ve eko–turizm faaliyetleri ile bölgenin en önemli gelir kaynaklarından biri niteliğindedir. Kültürel değerler açısından ise; modern Nguni dili atalarının yaşadığı alan olması, farklı kabilelerin asimilasyonu ve sömürge dönemi ile İkinci Dünya Savaşı’nın izlerini taşıması gibi özellikler sayılabilir.

İsimangaliso Sulak Alanlar Parkı içinde yer alan St. Lucia Göl Sistemi, Kaplumbağa Plajları ve Mercan Resifleri, Kosi Körfezi ve Sibaya Gölü’nün 1986–1991 yıllarında RAMSAR Sulak Alanları olarak ilan edildiği, 1999 yılında ise alanın tamamının UNESCO Dünya Miras Kriterlerinin (viii), (ix) ve (x) kriterleri karşıladığı göz önünde bulundurularak doğal miras kategorisinde Dünya Miras Alanı olarak ilan edilmiştir (Tablo 3.9).

Parkın bütüncül bir statü ile korunmasına ilişkin yasal arka planın, Ulusal Dünya Miras Sözleşmesi Kanunu (2000) esas olmak üzere Sulak Alanlar Parkı ve Miras Alanı ilan edilmesi ile başladığını söylemek mümkündür. Bununla birlikte; koruma değerleri bağlamında Deniz Yaşamı Alanları Kanunu (1998), Korunan Alanlar Kanunu (2003) ve Biyolojik Çeşitlilik Kanunu (2004) ile UNESCO

126

Dünya Miras Sözleşmesi, RAMSAR Sözleşmesi, CİTES Sözleşmesi, Bonn Sözleşmesi, Basel Sözleşmesi ve Cartagena Protokolü gibi uluslararası düzeydeki anlaşmaların koruma sürecine ilişkin yasal–hukuksal çerçeveyi oluşturduğu görülür.

Bu yasal–hukuksal çerçevede; İsimangaliso Sulak Alanlar Parkı Yönetim Planı, Ulusal Dünya Miras Sözleşmesi Kanunu temel dayanak olmak üzere 2011– 2016 dönemi için hazırlanmış, devamla, 2017–2021 dönemini kapsayan ikinci plan hazırlanarak, uygulamaya konmuştur (Anonymous 2016c

).

Tablo 3. 9: İsimangaliso Sulak Alan Parkı tanıtıcı katalog bilgisi

Kaynak: Yönetim Planı verileri ile GEODATA verileri kullanılarak BAL tarafından yeniden çizilmiştir, 2019.

ALAN ADI İLAN TARİHİ KAYNAK _{DEĞERİ DEĞERİ}İŞLEV KORUMA STATÜLERİ

ISIMANGALİSO SULAK ALANLAR PARKI ULUSAL:2000 UNESCO DMA: 1999 Ramsar: 1986– 1991 Kara–Göl ve Deniz Ekosistemi Doğa Turizmi Macera Turizmi Yaban Hayatı Gözlem Alanı Denizel Alanlar SİBAYA GÖLÜ Karasal Alanlar SAINT LUCIA GÖLÜ RAMSAR Alanları KOSİ GÖLÜ TONGALAND DENİZEL ALANI

YÖNETİM ALANI SINIRI

RAMSAR ALANI SINIRI ve PARK SINIRI ESAS ALINARAK BELİRLENMİŞTİR.

YETKİ–SORUMLULUK

ISIMANGALISO SULAK ALAN PARKI YÖNETİM MÜDÜRLÜĞÜ

127

b) Yönetim Modeli

Alanın korunması ve yönetimine ilişkin yasal ve hukuksal arka planın ulusal düzeyde öncelikle Dünya Miras Sözleşmesi Kanunu ve yönetmelikleri (1999) ile Korunan Alanlar Kanunu (2003) çerçevesinde biçimlendiğini söylemek mümkündür. Bu bağlamda Dünya Miras Sözleşmesi Kanunu dayanak olmak üzere parkın yönetiminden merkezi düzeyde Ulusal Çevre Bakanlığı ve bağlı yerel birim olarak kurulan İsimangaliso Sulak Alan Parkı Yönetim Müdürlüğü’nün sorumlu olduğu görülmektedir.

Bunun yanısıra; Sulak Alan Parkı Yönetim Müdürlüğü’nün 2001 yılında Kwazulu Eyaleti’nin Yaban Hayatı Koruma Birimi ve Eyalet Turizm Birimi ile Ortak Yönetim Anlaşması yaparak, yerel düzeyde işbirliğine dayalı yönetim anlayışını geliştirmeye çalıştığı anlaşılmaktadır. Nitekim birim farklı plan dönemlerinde ortaya çıkan gereksinimler doğrultusunda gerekli gördüğü kamu kurumlarıyla ortaklık anlaşmaları kurabilmektedir (Şekil 3.7).

Şekil 3. 7: İsimangaliso Sulak Alanlar Parkı yönetim modeli

Kaynak: Yönetim Planı verileri esas alınarak BAL tarafından hazırlanmıştır, 2019. Yönetim planı süreçlerine ilişkin yetki–sorumluluk ilişkisi değerlendirildiğinde; İsimangaliso Sulak Alanlar Parkı için koruma politikaları geliştirilmesi, izlenmesi, devamla, yönetim planını için yıllık performans planının

128

hazırlanması, uygulanması süreçlerinden Park Yönetim Müdürlüğü’nün sorumlu olduğu söylenebilir. Ancak, yönetim planı Çevre Bakanlığı tarafından gözden geçirilerek, onaylanmaktadır.

İsimangaliso Sulak Alanlar Parkı Yönetim Müdürlüğü, günlük yaban hayatının korunması–izlenmesi sorumluluğunu Yaban Hayatı Koruma Birimi ile turizmi geliştirmeye yönelik karar alma ve ziyaretçi yönetimi sorumluluğunu Eyalet Turizm Birimi ile paylaşmaktadır. Yönetim planının uygulanması, parkın korunması ve mali kaynak kullanımlarının izlenmesinden birimin kendi iç denetçisi ile bakanlık tarafından görevlendirilen dış denetçiler ile bağımsız yeminli mali müşavirler sorumludur. Park birimi 3 aylık ve yıllık olarak Çevre Bakanlığı’na ilerlemelerle ilgili raporlama yapmaktadır.

Yönetim planı Park Birimi tarafından hazırlandıktan sonra Çevre Bakanlığı tarafından gözden geçirilerek, onaylanmakta ve parkın yönetiminde en önemli belge niteliği taşımaktadır (Anoymous 2016c

).

c) Katılım Mekanizması

İsimangaliso Sulak Alanlar Parkı yönetim süreçlerine ilişkin yerel ve merkezi düzeyde paydaşlar incelendiğinde; yerel topluluklar, kamu kurum– kuruluşları, uluslararası kuruluşlar, özel yatırım şirketleri, özel ilgi grupları, turizm sektörü temsilcileri, park ziyaretçileri ve halk olmak üzere 8 (sekiz) farklı paydaş grubu ile katılım ve danışma yöntemlerinin tanımlandığı görülür.

Bu yöntemler ağırlıklı olarak park forumları, atölye çalışmaları–

çalıştaylar, elektronik posta, sosyal medya platformları, düzenli toplantılar ve gazete–broşür–ilan vb. bilgilendirme/iletişim sağlama araçları kullanımı biçiminde özetlenebilir.

Paydaş grupları içerisinde yerel topluluklar, kamu kurum–kuruluşları, özel ilgi grupları ile yerel halkın, İsimangaliso Sulak Alan Parkı Yönetim Müdürlüğü’nün yönetim planı hazırlama sürecinde temsiliyet gücünün olduğu söylenebilir. Bu açıdan bakılırsa, paydaş gruplarının plan hazırlanması süreçlerinde yönlendirici olduğu düşünülebilir. Diğer paydaş gruplarının ise

129

bilgilendirme, danışma ve birlikte karar verme stratejileri eşliğinde yönetim planı hazırlanması süreçlerine katılım sağladığını söylemek mümkündür.

Bununla birlikte; özellikle parkın 100 km çevresinde yaşayan yerel toplulukların, park içerisinde geçici ve kalıcı istihdam olanakların sağlanarak koruma çalışmalarına dahil edilmektedir.

d) Yönetim Planı Kapsam ve İçeriği

İsimangaliso Sulak Alanlar Parkı Bütünleşik Yönetim Planı, kapsam ve içerik bakımından 5 (beş) başlık altında ele alındığı görülmektedir:

1) Giriş

2) İsimangaliso Sulak Alanlar Parkı Genel Bakış 3) Stratejik Analiz (2017–2021)

4) Politika, Stratejik Planlama Çerçevesi ve Uygulama Planı 5) İsimangaliso Çevresel Yönetim Çerçevesi

Giriş başlığı altında ele alınan birinci bölümünde parkın yönetimi

bağlamında yasal–hukuksal çerçeve ve yerel ortaklık anlaşması esas kurumsal yetki sorumluluk ilişkisi ve yönetim planının genel amacının ifade edildiği görülmektedir.

İsimangaliso Sulak Alanlar Parkı Genel Bakış başlıklı ikinci

bölümünde; kaynak ve işlev değerlerine ilişkin bilgiler verilmekte olup parkın jeomorfolojik yapısı, ekosistem çeşitleri, flora–fauna türleri gibi fiziksel–biyolojik özellikleri ve kültürel değerleri ile tarımsal ve turizm amaçlı işlevsel kullanım özelliklerinin detaylı olarak açıklanmaktadır.

Stratejik Analiz (2017–2021) başlıklı üçüncü bölümü; Dünya Miras

Alanı statüsü bağlamında doğal değerler, kültürel değerler ile tarım ve turizm faaliyetlerine yönelik kullanımlar eşliğinde ekonomik önem ve değeri ile olası risk ve tehditlere ilişkin değerlendirmelerini içermektedir.

Politika, Stratejik Planlama Çerçevesi ve Uygulama Planı başlığı

altında ele alınan dördüncü bölümde ise koruma temelli turizm destinasyonu vizyonu eşliğinde 4 (dört) amaç belirlendiği görülür:

130

2) Park için en uygun turizm türlerini teşvik etmek, yönetmek ve denetlemek 3) Park yakınındaki yerel halkın kalkınmasını teşvik etmek

4)Etkin denetleme, bütçeleme ve yönetim sağlanması

Bu amaçları gerçekleştirmeye yönelik 6 (altı) stratejik yönetim konusu ve bu konulara ilişkin toplam 20 (yirmi) alt amaç ve 52 (elli iki) eylemin öngörülen zaman aralıkları eşliğinde eylem planı biçiminde açıklandığı, ancak, uygulamadan sorumlu kurum ve kuruluşlara planda yer verilmediği görülür.

İsimangaliso İçin Çevresel Yönetim Çerçevesi başlıklı son bölümünde

planın uygulama stratejilerinden biri olarak alanın kara ve deniz sahasında ayrı olmak üzere bölgeleme (zonlama) yapılarak, izin verilen kullanım türleri, ziyaretçi taşıma kapasiteleri, ulaşım aracı türleri gibi farklı hükümlerin açıklandığı görülmektedir. Bunun yanısıra; denizel, karasal ve göl olmak üzere farklı nitelikteki alanlar için ayrı yönetim planları ile yerel alan planları, kıyı yönetim hattı gibi özel plan hükümleri açıklanmıştır.

e) Finansman Modeli

İsimangaliso Sulak Alanlar Parkı yönetim planının uygulanmasına yönelik finansman olanakları değerlendirildiğinde; toplam bütçenin % 27’si oranında Çevre Bakanlığı’ndan kaynak aktarımı sağlandığı, geri kalan bütçenin ise ticari turizm faaliyetleri ve tarım kaynakları ile bağışlardan elde edildiği anlaşılmaktadır