İslami finansın küresel çapta yapılanması ve varlık hacminin artması, destekleyici bazı kurumların ortaya çıkması ile kolaylaşmıştır. Bu kurumlardan bir kısmı, İslami finansın tanınırlığını artırmak, işleyişi hakkında bilgi vermek, sektörel sorunlara çözüm bulmak ve ar-ge faaliyetlerini yürütmek, bir kısmı ise uluslararası düzeyde standartlar ve denetim mekanizmaları geliştirmek suretiyle sistemin sağlamlığını ve güvenilirliğini artırmayı amaçlamaktadır. Türkiye de, gerek üyelik gerek ortak çalışma/projeler yoluyla uluslararası düzeyde hizmet veren bu kurumlarla ilişki halindedir. Bu kurumların en önemlileri ile ilgili genel bilgiler sonraki başlıklarda sunulmaktadır.
3.8.1.İslam Kalkınma Bankası ( IDB - Islamic Development Bank)
İslam Kalkınma Bankası 1975 yılında Cidde/Suudi Arabistan’da kurulmuştur. Banka, İslami felsefe ve prensiplere uygun bir şekilde üye ülkeler ve Müslüman toplulukların ekonomik kalkınmalarına ve sosyal gelişmelerine katkı sağlamayı amaçlamaktadır. IDB’ye Türkiye, Mısır, İran, Kuveyt, Libya, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri de dahil olmak üzere 56 üye ülke bulunmaktadır. Üyelik için temel koşul, aday ülkenin Bankaya sermaye katkısı yapması ve İslam İşbirliği Örgütüne üye olmasıdır. Banka üye ülkelerdeki kuruluşlara veya verimli projelere sermaye iştirakinde bulunmayı veya proje finansmanı için kredi sağlamayı, üye ülkeler arasındaki ticaretin ve teknik yardımlaşmanın geliştirilmesine yardımcı olmayı ve bu amaçla gerekli çalışmaları yapmayı, üye ülkelerde kalkınma faaliyetlerine katkıda bulunan personele eğitim imkânları sağlamayı, Müslüman ülkelerdeki ekonomik, mali ve bankacılık faaliyetlerinin İslami kurallara uygun şekilde yürütülmesi yönünde araştırmalar yapmayı amaçlamıştır (http://www.isdb.org)
119
3.8.2.İslam Ülkeleri İstatistiksel, Ekonomik ve Sosyal Araştırma ve Eğitim Merkezi (SESRIC-Statistical, Economic and Social Research and Training Centre for Islamic Countries)
İslam Konferansı örgütünün 8. Dışişleri Bakanları toplantısında alınan bir kararla, 1978 yılında, örgütün Ankara şubesi olarak açılmıştır. Kuruluş amacı, üye ülkeler hakkında sosyo-ekonomik istatistiksel bilgileri derleyip, düzenlemek ve kullanıma sunmak; üye ülkeler arasında teknik ve ekonomik işbirliğini başlatacak ve geliştirecek çalışmalarda bulunmak; üye ülkelerin gereksinim duyduğu konularda seminer ve eğitim programları düzenlemektir (http://www.sesric.org/).
3.8.3.İslami Finans Kurumları için Muhasebe ve Denetim Örgütü (AAOIFI- The Accounting and Auditing Organization for Islamic Financial Institutions)
1991 yılında Bahreyn’de kurulan İslami Finans Kurumları için Muhasebe ve Denetim Örgütü (AAOIFI), İslami finans kurumları ve sektörü için muhasebe, denetim, yönetim, etik ve Şeriat standartları hazırlayan ve kâr amacı gütmeyen uluslararası bir kurumdur. AAOIFI’nın amacı, İslami finans kurumları ile ilgili muhasebe ve denetim hükümleri oluşturmaktır. Bu amaçla İslami finans kurumları için birtakım muhasebe ve denetim standartları hazırlamakta ve açıklamaktadır. Ayrıca çeşitli seminerler düzenlemekte, periyodik gazeteler yayınlamakta, çeşitli araştırmalar gerçekleştirmektedir. Bağımsız bir kurum olan AAOIFI, 45 ülkeden içlerinde merkez bankaları ve çeşitli İslami finans kurumları da olmak üzere 200 farklı kurum tarafından desteklenmektedir (http://www.aaoifi.com).
3.8.4.İslami Finansal Hizmetler Kurulu (IFSB- The Islamic Financial Services Board)
İslami finans kurumları için standartlar yayınlayan kurumlardan birisi de İslami Finansal Hizmetler Kuruludur. 2003 yılında Malezya’da faaliyetlerine başlayan İslami Finansal Hizmetler Kurulu, İslami finans sektörünün istikrarını ve derinliğini artırmak ve bu faaliyetlere destek olmak amacıyla küresel sağduyulu standartlar ve yol gösterici ilkeler yayınlamaktadır. IFSB aynı zamanda çeşitli araştırmalar
120
yapmakta, sektörle ilgili sorunlara çözüm bulmak amacıyla toplantı, seminer ve konferanslar düzenlemektedir (http://www.ifsb.org).
3.8.5.Uluslararası İslami Dereceleme Kurumu (IIRA-The International Islamic Rating Agency)
2005 yılında Bahreyn’de faaliyetlerine başlayan Uluslararası İslami Dereceleme Kurumu, çoğunlukla İslam ülkelerinin içinde bulunduğu bankacılık ve sermaye piyasasına dereceleme yelpazesi sunan tek kurumdur. Gerçekleştirdiği dereceleme süreci, analitik bir uzmanlık düzeyi ile sermaye piyasası ve özellikle İslami finans enstrümanlarının tam dizisini içine almaktadır. IIRA, aynı zamanda yaptığı derecelendirmelerin, çeşitli düzenleme mercileri vasıtasıyla tanınmasını da sağlamaktadır. Bahreyn Merkez Bankası tarafından bir Dış Kredi Değerleme Kurumu olarak tanınmıştır. IIRA, çeşitli uluslararası kurumlar, öncü bankalar, çeşitli finans ve dereceleme kurumları tarafından desteklenmektedir (http://www.iirating.com).
3.8.6.İslami Araştırmalar ve Eğitim Merkezi (IRTI-Islamic Rearch and Training Institution)
1981 yılında Suudi Arabistan’da kurulan IRTI, üye ülkelerin ekonomik kalkınmasına yardımcı olmak amacıyla dinamik ve kapsamlı bir İslami finans sektörü geliştirilmesine öncülük etmeyi kendisine misyon edinen İslam Kalkınma Bankasının bir iştirakidir. İslami finans sistemini bilen ve uygulayan insan kaynaklarının yetiştirilmesi amaçlanmaktadır. Yeni İslami finans enstrümanlarının geliştirilmesi ve mevcut enstrümanların uygulanmasında ortaya çıkan sorunların giderilmesine katkı sağlayacak danışmanlık hizmetleri sunulmaktadır. Diğer taraftan IRTI, yüksek akademik standartlarda çalışmaların yer aldığı “İslami Ekonomik Araştırmalar (Islamic Economic Studies)” dergisini yayınlamaktadır (http://www.irti.org).
121
3.8.7.Uluslararası İslami Finans Piyasası (IIFM - The International Islamic Financial Market)
IIFM, 2002 yılında Malezya’da, Bahreyn Merkez Bankası, İslam Kalkınma Bankası, Brunei Darusselam Maliye Bakanlığı, Endonezya Bankası, Sudan Bankası, Pakistan Devlet Bankası ve “Labuan Finansal Hizmetler Otoritesi”nin ortak çabaları ile kurulmuştur. IIFM, hedeflerini; sektörün ihtiyaç duyduğu ürün ve dokumanların standardizasyonunu sağlamak; düzenleyici otoriteler, finansal kurumlar, hukuk firmaları, borsalar, sektör birlikeri, altyapı hizmetleri sunan kurumlar ve bu sektörle ilgili diğer tüm kurumlar için küresel bir platform oluşturmak; İslam hukuku danışma panelleri oluşturmak şeklinde sıralamaktadır (http://www.iifm.net).
3.8.8.Uluslararası İslami Likidite Yönetimi Şirketi (IILM – International Islamic Liquidity Management Corporation)
IILM 2010 yılında Malezya’da, Türkiye, Birleşik Arap Emirlikleri, Malezya, Katar, Kuveyt, Nijerya, Marityus, Lüksemburg, Endonezya’dan oluşan 9 ülkenin merkez bankaları / para otoriteleri ve İslam Kalkınma Bankası tarafından ortaklaşa kurulmuştur. IILM, İslami finans hizmetleri veren kurumlar arasında sınır-ötesi likidite yönetimini kolaylaştırmak amacıyla farklı İslami likidite araçlarını sunmayı amaçlamaktadır (http://www.iilm.com/).
3.8.9.Uluslararası İslami Fıkıh Akademisi (IIFA – International Islamic Fiqh Academy)
1988 yılında Cidde’de kurulmuştur. İleri düzey İslami araştırmaların yapıldığı bir akademidir (http://www.fiqhacademy.org.sa).
122