Araştırmada yöntem olarak nitel araştırma yöntemlerinden derin görüşme (deep interview) tekniği kullanılmıştır. Algıların, süreçlerin ya da sosyal olguların bağlı bulundukları doğal çevrelerinde gerçekçi ve bütüncül bir şekilde ortaya konması sebebiyle nitel araştırma yönteminin, bu çalışma için uygun olacağı düşünülmüştür. Nitel araştırmalarda amaç, belli bir evrene ilişkin genellemeler yapmak değil, çalışılan konuyu derinlemesine ve tüm ayrıntılarıyla incelemeyi amaç edinerek bütüncül bir resim elde etmektir (Yıldırım ve Şimşek, 1999: 19). Görüşmeler 1 Mart 2013 – 31 Mayıs 2013 tarihleri arasında aralıklı olarak, Konya, Ankara ve İstanbul’da gerçekleştirilmiştir. Türkiye’de İslami finans konusu ile doğrudan ilgili olan ve bilgi-görüşüne başvurulabilecek 4 grup bulunmaktadır:
147
1. Grup: Düzenleyici-denetleyici organlar, 2. Grup: Sistemin uygulayıcıları: Katılım bankaları ve TKKB, 3. Grup: Akademisyenler ve 4. Grup: Müşteriler.13
Sektörün yararlanıcısı konumunda olan müşteriler grubunda; Konya’da faaliyet gösteren 18 firma ve ikamet eden 27 birey ile görüşmeler yapılmıştır. Böylelikle araştırma kapsamında gerçekleştirilen toplam görüşme sayısı 70’e ulaşmıştır.
1, 2 ve 3. gruptaki tüm görüşmeciler, görüşme esnasında ses kaydı alınmasına müsaade etmiştir ve görüşmelere ait tam metinler ekte yer almaktadır. 4. grup görüşmeciler ise çoğunlukla görüşme esnasında ses kaydı alınmasından sakınmış ve manuel olarak görüşme notları alınmasını istemişlerdir.
13 Türkiye’de finansal piyasa ve kurumları düzenleyici-denetleyici organlar olarak Bankacılık
Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Merkez Bankası ve Sermaye Piyasası Kurulu bulunmaktadır. Araştırma kapsamında bu gruptan Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu Kurul Üyesi Can Akın Çağlar, Merkez Bankası Başkan Yardımcısı Murat Çetinkaya, Merkez Bankası Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Necdet Şensoy, Merkez Bankası Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Sabri Orman, Sermaye Piyasası Kurulu Ortaklıklar Finansmanı Dairesi Başkanı Kemal Karahan, Sermaye Piyasası Kurulu Ortaklıklar Finansmanı Dairesi Uzman Yardımcısı Önder Doğan ile görüşmeler yapılmıştır. Uzun yıllar boyunca İslami finansın Türkiye’deki uygulayıcısı katılım bankaları olmuştur. Ayrtıca Türkiye Katılım Bankaları Birliği de bu sektöre destek veren en önemli aktörlerdendir. Araştırmada bu gruptan, Albaraka Türk Katılım Bankası Genel Müdürü Fahrettin Yahşi, Asya Katılım Bankası (Bankasya) Eğitim ve Organizasyon Kalite Müdürü Recep Tekçam, Kuveyt Türk Konya Bölge Müdürü Bilal Göksu, Kuveyt Türk Danışma Kurulu Üyesi Ali Öztürk, Kuveyt Türk Danışma Kurulu Üyesi İsmail Halidî, Kuveyt Türk Danışma Kurulu Üyesi Dr. Mehmet Odabaşı, Türkiye Finans Genel Müdür Yardımcısı Ali Güney ve Türkiye Katılım Bankaları Birliği Genel Sekreteri Osman Akyüz ile görüşme yapılmıştır. Akademik alanda; Prof. Dr. Adem Esen, Prof. Dr. Feridun Yılmaz, Prof. Dr. Hamdi Döndüren, Prof. Dr. İsmail Özsoy, Prof. Dr. Murat Çizakça, Doç. Dr. İshak Emin Aktepe, Doç. Dr. Servet Bayındır, Doç. Dr. Şennur Özdemir ve Yrd. Doç. Dr. Abdullah Durmuş ile görüşme yapılmıştır. Prof. Dr. Hayrettin Karaman’ın ilgili dönemde yaşadığı rahatsızlık sebebiyle görüşme yapılamamıştır. Diyanet İşleri Başkanlığı ise halkın İslami finans alanında herhangi bir konuda her an görüşüne başvurabildiği kurum olarak önem arz etmektedir. Araştırma sürecinde D.İ.B. Yüksek Kurul Uzmanı Mehmet Fatih Aydın ile görüşme yapılmıştır.
148
1., 2. ve 3. grup görüşmecilere yöneltilen 4 soru, görüşülen kişinin düşüncelerini özgür biçimde anlatması için açık uçlu olarak yapılandırılmıştır. Görüşmenin akışı tamamen cevaplayıcının bilgisine bırakılmış ve zaman zaman ek sorularla araştırma desteklenmiştir. Temel sorular şöyledir:
- Modern anlamdaki uygulamaları 60’lı yıllara dayanan İslami finansın tarihsel gelişimini dünya ve Türkiye açısından nasıl değerlendirirsiniz? - Türkiye’de şu anda 30 yıllık bir geçmişi olan İslami finansın sektörden aldığı
%5-6’lık payın değerlendirmesini yapabilir misiniz? Bu durumun ekonomik, siyasi, sosyal, psikolojik vb. sebepleri neler olabilir?
- Önümüzdeki yıllarda İslami finansın Türkiye'deki gelişim potansiyeli nasıl değerlendiriyorsunuz? Sektörün gelişimi açısından hangi kurumlara ne tür roller düşmektedir?
- Türkiye’de faaliyet gösteren İslami finans kurumlarına dış yatırımcıların ilgisini artırmak için neler yapılabilir? Size göre yeni birtakım düzenlemeler, denetim mekanizmaları gerekir mi ya da birtakım uluslararası standartlara uygunluk şartlarının getirilmesi sektörün önünü açar mı?
Yarı yapılandırılmış görüşme yapılan 4. grupta ise müşterilerin, İslami finansın Türkiye’deki uygulamalarına yönelik algıları belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırmada probleme ilişkin sorular görüşülen kişinin düşüncelerini özgür biçimde anlatması için açık uçlu olarak yapılandırılmıştır. Görüşmede 4 soru sorulmuş, görüşmenin akışı tamamen cevaplayıcının bilgisine bırakılmış ve zaman zaman ek sorularla araştırma desteklenmiştir. Temel sorular şöyledir:
- Ne tür sebeplerle bir finans kurumu ile işlem yapmaktasınız?
- Herhangi bir bankacılık hizmetinden yararlanmak için mevduat bankalarını mı katılım bankalarını mı tercih ediyorsunuz? Niçin?
- Katılım bankalarının meşruiyeti, işleyişi, hizmet kalitesi, tanıtım faaliyetleri vb. konularında neler düşünüyorsunuz?
- İslami finans konusunda neler biliyorsunuz? Katılım bankaları dışında, örneğin sukuk ya da kira sertifikası uygulamaları konusunda herhangi bir
149
bilginiz var mı? Örneğin devlet bankalarında katılım bankacılığı hizmetleri verileceği konusundan haberdar mısınız? Bu olaya bakışınız ne olur?
Elde edilen verilerin analizinde betimsel yöntem kullanılmış olup, toplanan verilerin orijinal haline sadık kalınmış ve değerlendirmede doğrudan alıntılara yer verilmiştir.