1.ERZİNCAN İLİ EKONOMİK VE SOSYAL DURUM PROFİLİ
2. MEVCUT DURUM 1. Coğrafi Yapı
2.3. İktisadi Yapı 1. Tarım
2.3.3. Hizmetler Sektörü
2.3.3.1.1. Kültür varlıkları 8
Bu gün özellikle Urartu-Hitit döneminden kalan şehir kalıntıları, kaleler, Selçuklu ve Osmanlı döneminden kalan camiler, çeşmeler, köprüler, kervansaraylar ilin kültürel yapısına ışık tutmaktadır.
İlin sahip olduğu kültür varlıkları ilçeler bazında aşağıda özetlenmiştir.
Merkez ilçe
Erzincan Kalesi: İl merkezinde yer alan Erzincan Kalesi X. yy. da Mengüceliler tarafından kullanılmış Osmanlılar zamanında onarılmıştır. Askeri amaçla kullanılan kalenin günümüze kadar gelen tek bir kapısı ve yan duvarları haricinde sur taşları hızlı bir şekilde yok olmaktadır.
Nafiz Paşa Hamamı: 1870 yılında Nafiz Paşa tarafından yaptırılan hamam, klasik Osmanlı Hamamlarının planında yapılmıştır.
Çadırcı Hamamı: 1548 de Şeyh Ahmed bin Mahmud tarafından yaptırılmıştır. Klasik Osmanlı tarzındadır. Bu hamamların yanı sıra İl Merkezinde 19.ve 20. yüzyıllarda yapılan İzzet Paşa Hamamı Taşcı Hamamı ve Paşa Hamamı yer almaktadır.
Altıntepe: Günümüze kadar ulaşabilmiş en sağlam Urartu şehirlerinden birisidir. Tümü Urartu sanatının parlak dönemine ait yüksek düzeyde eserler, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi içinde sergilenmektedir. Birinci Derece Arkeolojik sit alanıdır.
Kaledibi Kümbeti: 13.cü yüzyıl başlarından kaldığı sanılan Kümbet, bir anıt mezardır.1992 depreminde yıkılmıştır.
Hacı Nafiz Türbesi: 1891 den sonra yapıldığı sanılan türbede Terzibaba’nın öğrencilerinden Hacı Hafız Mehmet Efendi yatmaktadır.
Terzibaba Türbesi: Yanan orijinalinin yerine 1987 de yenisi yapılmıştır.
Tren Garı Binası: 1938-1939 yılları arasında yapılan bina idari amaçla kullanılmakta olup ikinci ulusal mimarlık akımı örneğidir.
Eski Belediye Binası: 1939’dan sonra yapıldığı sanılan idari amaçla kullanılan bina ulusal mimarlık akımı örneğidir.
Yaylabaşı Kilisesi: Erzincan İli Çağlayan Beldesi Yayla Başı mevkiinde bulunan kilise 19.
yüzyılda yapılmış olup günümüzde kullanılmamaktadır. 19. yüzyıl Ermeni Hıristiyan mimari örneğidir.
Değirmenli Köyü Kilisesi: Erzincan ili Çağlayan Beldesi Değirmenli Köyü’nde bulunan kilisenin yapıldığı tarih bilinmemekte ve günümüzde kullanılmamaktadır. Hıristiyan mimari örneğidir.
Hükümet Konağı: 1939-1945 yılları arasında yapıldığı sanılan idari bina ikinci ulusal mimarlık akımı örneğidir.
Kızlar Kalesi: Geçit Beldesi Buğday Köyünde bulunan kale, milattan önce 8.yy eski Tunç Çağı’nda yapılmış olup Urartu medeniyetinin yörede yaptığı benzer kale yapılarındandır.
Urartu kültürünün önemli sanat verilerini taşımaktadır.
Kemah İlçesi
Kemah Kalesi: 9 ve 10. yüzyılları arasında inşa edilmiştir. Yapım tarihi ve yapımcısı bilinmemektedir.
Gülabibey Camii: Yapılış tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte Beylikler döneminde yapılan Cami sağlam ve kullanılmakta olup Beylikler Dönemi Mimari örneğidir.
Gözcübaba Türbesi: 13. yüzyılda Anadolu Selçukluları Döneminde yapılan türbe Selçuklu geleneğini yansıtmaktadır.
Behramşah Türbesi:13. yüzyıl başlarında yapılmış olup Selçuklu türbe geleneğini yansıtmaktadır.
Melik Gazi Türbesi: 13. yüzyıl başlarında Sultan Melik Gazi için yapılmıştır
Tugay Hatun Türbesi: 1330 yılında Mengücekler zamanında Selçuklu türbe geleneğine göre yapılmıştır.
Kömür Köy Kilisesi ve Su Sarnıçları Çevresi: Kemah İlçesi Kömür Köyü’nde bulunan su sarnıçları ve kilise kalıntıları 3. derece arkeolojik sit alanıdır.
Kemah İlçesinde bulunan Gülabibey Camii, Alaaddinbey Çeşmesi ve Hacı Mehmetbey Çeşmesi tarihi sit alanlarıdır.
2.3.3.1.1. Kültür varlıkları8
Bu gün özellikle Urartu-Hitit döneminden kalan şehir kalıntıları, kaleler, Selçuklu ve Osmanlı döneminden kalan camiler, çeşmeler, köprüler, kervansaraylar ilin kültürel yapısına ışık tutmaktadır.
İlin sahip olduğu kültür varlıkları ilçeler bazında aşağıda özetlenmiştir.
Merkez ilçe
Erzincan Kalesi: İl merkezinde yer alan Erzincan Kalesi X. yy. da Mengüceliler tarafından kullanılmış Osmanlılar zamanında onarılmıştır. Askeri amaçla kullanılan kalenin günümüze kadar gelen tek bir kapısı ve yan duvarları haricinde sur taşları hızlı bir şekilde yok olmaktadır.
Nafiz Paşa Hamamı: 1870 yılında Nafiz Paşa tarafından yaptırılan hamam, klasik Osmanlı Hamamlarının planında yapılmıştır.
Çadırcı Hamamı: 1548 de Şeyh Ahmed bin Mahmud tarafından yaptırılmıştır. Klasik Osmanlı tarzındadır. Bu hamamların yanı sıra İl Merkezinde 19.ve 20. yüzyıllarda yapılan İzzet Paşa Hamamı Taşcı Hamamı ve Paşa Hamamı yer almaktadır.
Altıntepe: Günümüze kadar ulaşabilmiş en sağlam Urartu şehirlerinden birisidir. Tümü Urartu sanatının parlak dönemine ait yüksek düzeyde eserler, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi içinde sergilenmektedir. Birinci Derece Arkeolojik sit alanıdır.
Kaledibi Kümbeti: 13.cü yüzyıl başlarından kaldığı sanılan Kümbet, bir anıt mezardır.1992 depreminde yıkılmıştır.
Hacı Nafiz Türbesi: 1891 den sonra yapıldığı sanılan türbede Terzibaba’nın öğrencilerinden Hacı Hafız Mehmet Efendi yatmaktadır.
Terzibaba Türbesi: Yanan orijinalinin yerine 1987 de yenisi yapılmıştır.
Tren Garı Binası: 1938-1939 yılları arasında yapılan bina idari amaçla kullanılmakta olup ikinci ulusal mimarlık akımı örneğidir.
Eski Belediye Binası: 1939’dan sonra yapıldığı sanılan idari amaçla kullanılan bina ulusal mimarlık akımı örneğidir.
Yaylabaşı Kilisesi: Erzincan İli Çağlayan Beldesi Yayla Başı mevkiinde bulunan kilise 19.
yüzyılda yapılmış olup günümüzde kullanılmamaktadır. 19. yüzyıl Ermeni Hıristiyan mimari örneğidir.
Değirmenli Köyü Kilisesi: Erzincan ili Çağlayan Beldesi Değirmenli Köyü’nde bulunan kilisenin yapıldığı tarih bilinmemekte ve günümüzde kullanılmamaktadır. Hıristiyan mimari örneğidir.
Hükümet Konağı: 1939-1945 yılları arasında yapıldığı sanılan idari bina ikinci ulusal mimarlık akımı örneğidir.
Kızlar Kalesi: Geçit Beldesi Buğday Köyünde bulunan kale, milattan önce 8.yy eski Tunç Çağı’nda yapılmış olup Urartu medeniyetinin yörede yaptığı benzer kale yapılarındandır.
Urartu kültürünün önemli sanat verilerini taşımaktadır.
Kemah İlçesi
Kemah Kalesi: 9 ve 10. yüzyılları arasında inşa edilmiştir. Yapım tarihi ve yapımcısı bilinmemektedir.
Gülabibey Camii: Yapılış tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte Beylikler döneminde yapılan Cami sağlam ve kullanılmakta olup Beylikler Dönemi Mimari örneğidir.
Gözcübaba Türbesi: 13. yüzyılda Anadolu Selçukluları Döneminde yapılan türbe Selçuklu geleneğini yansıtmaktadır.
Behramşah Türbesi:13. yüzyıl başlarında yapılmış olup Selçuklu türbe geleneğini yansıtmaktadır.
Melik Gazi Türbesi: 13. yüzyıl başlarında Sultan Melik Gazi için yapılmıştır
Tugay Hatun Türbesi: 1330 yılında Mengücekler zamanında Selçuklu türbe geleneğine göre yapılmıştır.
Kömür Köy Kilisesi ve Su Sarnıçları Çevresi: Kemah İlçesi Kömür Köyü’nde bulunan su sarnıçları ve kilise kalıntıları 3. derece arkeolojik sit alanıdır.
Kemah İlçesinde bulunan Gülabibey Camii, Alaaddinbey Çeşmesi ve Hacı Mehmetbey Çeşmesi tarihi sit alanlarıdır.
Kemaliye İlçesi
Taşdibi Camii: 17. yüzyılda yapılan camii hala kullanılmaktadır. Osmanlı camilerinin yerel ve bölgesel mimari özelliklerini taşır.
Hıdır Abdal Türbesi: Kemaliye İlçesi Ocak Köyü’nde bulunan türbe 1277 yılında yapılmıştır.
Yanında Ocak Köyü Müzesi yer almaktadır.
Orta Camii: 17-18. yüz yılları arasında yapılan Camii Geçiş Dönemi eseridir.
Kemaliye evleri: İlçede bulunan özgün mimari yapılarıyla Kemaliye evleri dünya kültür mirası listesinde yer almaktadır.
Tercan İlçesi
Mama Hatun Kervansarayı: Yapım kitabesi bulunmayan kervansarayın Saltuklular döneminde Saltuklu Sultanı Melike Mama Hatun tarafından 13. yüzyılda yaptırıldığı sanılmaktadır. Ana hatlarıyla Osmanlı kent hanları planındadır. İpek Yolu üzerinde olması nedeniyle önemli bir yere sahiptir.
Mama Hatun Türbesi: Saltuklu dönemine ait olan türbe, 1192 yılında ölen Saltuklu Erzurum sahibesi Mama Hatun için yaptırılmıştır. Mimari özelliği ile Anadolu Selçuklu ünik yapısıdır.
Mama Hatun Hamamı: Kitabesi olmamakla birlikte kervansarayla aynı zamanda yapıldığı sanılmaktadır. Onarımla orijinalitesini yitirmiştir. Mama Hatun Külliyesi tarihi sit alanıdır.
Tercan İlçesi’nde yer alan Üçpınar Köyü Kilisesi ve çevresi, Çadırkaya Kalesi ve çevresi, Şirinkale ve çevresi birinci derece arkeolojik sit alanlarıdır.
Kötür Köprüsü: 12 yy. da Anadolu Selçuklu döneminde yapılmıştır. Tümüyle yontma taştan olan yapının, günümüze sadece ayakları kalmıştır.
Refahiye İlçesi
Kadıköy Kilisesi: 19. yüzyılda yapılan kilise, Hıristiyan mimarisinin bir örneği olup şu anda kullanılmamaktadır.
Cengeldi Kalesi ve çevresi: Refahiye İlçesi Çengelli Köyü’nde bulunan kalenin ne zaman yapıldığı bilinmemektedir. İkinci derece arkeolojik sit alanı ve ören yeridir.
Tombul Tepe: Refahiye İlçesi Yurt Başı Köyü’nde bulunan höyüğün ne zaman yapıldığı bilinmemektedir. Arkeolojik sit alanıdır.
Mezarlık: Refahiye İlçesi Yurt Başı Köyü’nde bulunan mezarın ne zaman yapıldığı bilinmemektedir. Tarihi sit alanıdır.
Hasan Höyüğü Tepesi: Refahiye İlçesi Akarsu mevkiinde bulunan höyüğün ne zaman yapıldığı bilinmemektedir. Birinci derecede arkeolojik sit alanıdır.
Çayırlı İlçesi
Ozanlı Kalesi ve Çevresi: Çayırlı İlçesi Ozanlı Köyü’nde bulunan Kale’nin ne zaman yapıldığı bilinmemektedir. Birinci derece arkeolojik sit alanıdır.
Bayköy Kalesi: Çayırlı İlçesi Başköy’de bulunan kale, M. Ö. 8. yüzyılda Urartular tarafından yapılmış olup, Urartu medeniyetinin günümüze gelebilmiş döneminin kültürel özelliklerini taşıyan kalıntılarıdır.
Başköy Tarihi Mezarlık: Çayırlı İlçesinin Başköy’de bulunan 15-16. yüzyıllarda yörede hüküm sürmüş Akkoyunlu Devleti tarafından yapılmıştır. Türk kültürü mezar taşlarındaki süslemelerin, örneklerinden olup Akkoyunlu sanatının çok önemli verileridir. Tarihi sit alanıdır.
Eski Camiler: Çayırlı İlçesi Cennetpınar Köyü’nde bulunan camii 1693 yılında yapılmış olup, kim tarafından yapıldığı belli değildir. Tavan ve tavanı taşıyan dayanaklarda ahşap süslemenin en önemli özelliklerini görmek mümkündür.
Bunların yanı sıra Çayırlı İlçesi Ozanlı Köyü’nde ne zaman yapıldığı bilinmeyen bir kilise ile M.Ö. 600-900 yıllar arasında yapıldığı sanılan bir kale vardır.
Kemaliye İlçesi
Taşdibi Camii: 17. yüzyılda yapılan camii hala kullanılmaktadır. Osmanlı camilerinin yerel ve bölgesel mimari özelliklerini taşır.
Hıdır Abdal Türbesi: Kemaliye İlçesi Ocak Köyü’nde bulunan türbe 1277 yılında yapılmıştır.
Yanında Ocak Köyü Müzesi yer almaktadır.
Orta Camii: 17-18. yüz yılları arasında yapılan Camii Geçiş Dönemi eseridir.
Kemaliye evleri: İlçede bulunan özgün mimari yapılarıyla Kemaliye evleri dünya kültür mirası listesinde yer almaktadır.
Tercan İlçesi
Mama Hatun Kervansarayı: Yapım kitabesi bulunmayan kervansarayın Saltuklular döneminde Saltuklu Sultanı Melike Mama Hatun tarafından 13. yüzyılda yaptırıldığı sanılmaktadır. Ana hatlarıyla Osmanlı kent hanları planındadır. İpek Yolu üzerinde olması nedeniyle önemli bir yere sahiptir.
Mama Hatun Türbesi: Saltuklu dönemine ait olan türbe, 1192 yılında ölen Saltuklu Erzurum sahibesi Mama Hatun için yaptırılmıştır. Mimari özelliği ile Anadolu Selçuklu ünik yapısıdır.
Mama Hatun Hamamı: Kitabesi olmamakla birlikte kervansarayla aynı zamanda yapıldığı sanılmaktadır. Onarımla orijinalitesini yitirmiştir. Mama Hatun Külliyesi tarihi sit alanıdır.
Tercan İlçesi’nde yer alan Üçpınar Köyü Kilisesi ve çevresi, Çadırkaya Kalesi ve çevresi, Şirinkale ve çevresi birinci derece arkeolojik sit alanlarıdır.
Kötür Köprüsü: 12 yy. da Anadolu Selçuklu döneminde yapılmıştır. Tümüyle yontma taştan olan yapının, günümüze sadece ayakları kalmıştır.
Refahiye İlçesi
Kadıköy Kilisesi: 19. yüzyılda yapılan kilise, Hıristiyan mimarisinin bir örneği olup şu anda kullanılmamaktadır.
Cengeldi Kalesi ve çevresi: Refahiye İlçesi Çengelli Köyü’nde bulunan kalenin ne zaman yapıldığı bilinmemektedir. İkinci derece arkeolojik sit alanı ve ören yeridir.
Tombul Tepe: Refahiye İlçesi Yurt Başı Köyü’nde bulunan höyüğün ne zaman yapıldığı bilinmemektedir. Arkeolojik sit alanıdır.
Mezarlık: Refahiye İlçesi Yurt Başı Köyü’nde bulunan mezarın ne zaman yapıldığı bilinmemektedir. Tarihi sit alanıdır.
Hasan Höyüğü Tepesi: Refahiye İlçesi Akarsu mevkiinde bulunan höyüğün ne zaman yapıldığı bilinmemektedir. Birinci derecede arkeolojik sit alanıdır.
Çayırlı İlçesi
Ozanlı Kalesi ve Çevresi: Çayırlı İlçesi Ozanlı Köyü’nde bulunan Kale’nin ne zaman yapıldığı bilinmemektedir. Birinci derece arkeolojik sit alanıdır.
Bayköy Kalesi: Çayırlı İlçesi Başköy’de bulunan kale, M. Ö. 8. yüzyılda Urartular tarafından yapılmış olup, Urartu medeniyetinin günümüze gelebilmiş döneminin kültürel özelliklerini taşıyan kalıntılarıdır.
Başköy Tarihi Mezarlık: Çayırlı İlçesinin Başköy’de bulunan 15-16. yüzyıllarda yörede hüküm sürmüş Akkoyunlu Devleti tarafından yapılmıştır. Türk kültürü mezar taşlarındaki süslemelerin, örneklerinden olup Akkoyunlu sanatının çok önemli verileridir. Tarihi sit alanıdır.
Eski Camiler: Çayırlı İlçesi Cennetpınar Köyü’nde bulunan camii 1693 yılında yapılmış olup, kim tarafından yapıldığı belli değildir. Tavan ve tavanı taşıyan dayanaklarda ahşap süslemenin en önemli özelliklerini görmek mümkündür.
Bunların yanı sıra Çayırlı İlçesi Ozanlı Köyü’nde ne zaman yapıldığı bilinmeyen bir kilise ile M.Ö. 600-900 yıllar arasında yapıldığı sanılan bir kale vardır.
İliç İlçesi
Sabırlı Köyü Camii: İliç İlçesi Sabırlı Köyü’nde bulunan cami 1902 yılında yapılmıştır. Yöresel mimari özellikleri taşıması ve ahşap bezemeleri açısından önemlidir. Düz tavanlı, ahşap destekli, bitkisel, geometrik bezemeli, tipik bir Anadolu camisidir.
Hükümet Konağı: İliç İlçesi Kuruçay Köyü’nde bulunan Hükümet Konağı 1902-1903 yıllarında Kuruçay halkı tarafından yapılmıştır. Son yerel Osmanlı çağı örneklerinden olması açısından önemlidir.
Üzümlü İlçesi
Kıldırik Tepesi: Üzümlü İlçesinde bulunan Urartu kalıntısı höyüğün ne zaman yapıldığı bilinmemektedir. Birinci derece arkeolojik sit alanıdır.
Altıntepe: Üzümlü İlçesinde bulunan Urartu kalıntısı höyüğün ne zaman yapıldığı bilinmemektedir. Birinci derece arkeolojik sit alanıdır.