Herfindahl - Hirschman Endeksi

Erzincan için ISIC Rev. 3’e göre hesaplanan sektörel ve ülkelere göre yoğunlaşma oranları yatay kesit analizine dayandığından, yani sadece belirli bir yıla ilişkin bir bulgu niteliği taşıdığından ihracattaki ve ithalattaki yoğunlaşmanın zaman içerisinde nasıl geliştiğini yeterince gösterememektedir. Bu nedenle ihracattaki/ithalattaki gerek ülke gerekse sektör yoğunlaşmasının nasıl geliştiğini görmek amacıyla, Herfindahl - Hirschman Endeksi (HHI) hesaplanarak yıllar itibarıyla yoğunlaşmanın nasıl bir seyir izlediği tespit edilmiştir.

Tablo 96: Dış Ticarette 4 Dijitte Sektör Yoğunlaşma Oranları İhracatİthalat ISIC Sektör Adı Bin USDPay (%) CriISIC Sektör Adı Bin USDPay (%) Cri 1511-İşlenmiş sebze ve meyveler 4,89978.478.42520-Plastik ürünleri2.01523.823.8 1531-Öğütülmüş tahıl ürünleri 991 15.8 94.2 2899-BYS metal eşya1,493 17.6 41.4 1310-Demir cevheri 1983.297.4121-Sığır, koyun, keçi, at, eşek, bardo, katır vb. 1,262 14.9 56.3 2922-Takım tezgahları651.098.42519-Diğer kauçuk ürünleri92310.967.2 2929-Diğer özel amaçlı makineler 52 0.8 99.3 3220-Radyo ve televizyon vericileri ile telefon, teçhizatı 461 5.4 72.6 1410-Kum, kil ve taş ocakçılığı 200.3 99.6 2710-Demir-çelik ana sanayi 408 4.8 77.4 2429-BYS kimyasal ürünler 16 0.3 99.8 1912-Bavul, el çantası vb. saraciye 333 3.9 81.3 2919-Diğer genel amaçlı makineler 4 0.1 99.9 3140-Akümülatör, pil ve batarya 300 3.5 84.9 2720-Demir-çelik dışındaki ana metal sanayi 4 0.1 100.0 3610-Mobilya 269 3.2 88.1 2520-Plastik ürünleri 1 0.0 100.0 3110-Elektrik motoru, jeneratör, transformatörler 229 2.7 90.8 2022-İnşaat kerestesi 0 0.0 100.0 2929-Diğer genel amaçlı makineler 163 1.9 92.7 2411-Ana kimyasal maddeler (kimyasal gübre ve azotlu bileşikler hariç) 118 1.4 94.1 nak: TÜİK verilerinden hareketle kendi hesaplamamız.

Erzincan ihracatında 4’lü dijitte ilk 4 sektörün toplam payını gösteren CR4 ve ilk 8 sektörün toplam payını gösteren CR8 oranları sırasıyla %98.4 ve %99.9 olarak gerçekleşmiştir. İlde yoğunlaşma oranları hem CR4 hem de CR8 olarak yüksek düzeylerdedir. Erzincan’ın ihraç ettiği ürünlerde 2’li ve 4’lü ayrımda sektörel çeşitlilik bakımından geçmiş yıllara göre önemli bir değişiklik gözlenmemektedir.

İl ithalatında sektörel yoğunlaşma oranları 4’lü sektör ayrımında incelendiğinde 2015 yılı itibarıyla öne çıkan sektörler şöyle sıralanmaktadır:

 2520-Plastik ürünleri (%23.8),

 2899-BYS metal eşya (%17.6),

 121-Sığır, koyun, keçi, at, eşek, bardo, katır vb.(%14.9),

 2519-Diğer kauçuk ürünleri (%10.9),

 3220-Radyo ve televizyon vericileri ile telefon, teçhizatı (%5.4),

 2710-Demir-çelik ana sanayi (%4.8),

 1912-Bavul, el çantası vb.saraciye (%3.9),

 3140-Akümülatör, pil ve batarya (%3.5),

 3610-Mobilya (%3.2),

 3110-Elektrik motoru, jeneratör, transformatörler (%2.7),

 2929-Diğer genel amaçlı makineler (%1.9).

Erzincan ithalatında 4’lü dijitte ilk 4 sektörün toplam payını gösteren CR4 ve ilk 8 sektörün toplam payını gösteren CR8 oranları sırasıyla %67.2 ve %84.9 olarak gerçekleşmiştir. İl ithalatında yoğunlaşma oranları hem CR4 hem de CR8 olarak oldukça yüksek düzeylerdedir.

Erzincan ithalatında 2’li ve 4’lü ayrımda sektörel çeşitlilik bakımından geçmiş yıllara göre önemli bir değişiklik gözlenmemektedir.

3.3.2. Herfindahl - Hirschman Endeksi

Erzincan için ISIC Rev. 3’e göre hesaplanan sektörel ve ülkelere göre yoğunlaşma oranları yatay kesit analizine dayandığından, yani sadece belirli bir yıla ilişkin bir bulgu niteliği taşıdığından ihracattaki ve ithalattaki yoğunlaşmanın zaman içerisinde nasıl geliştiğini yeterince gösterememektedir. Bu nedenle ihracattaki/ithalattaki gerek ülke gerekse sektör yoğunlaşmasının nasıl geliştiğini görmek amacıyla, Herfindahl - Hirschman Endeksi (HHI) hesaplanarak yıllar itibarıyla yoğunlaşmanın nasıl bir seyir izlediği tespit edilmiştir.

HHI= . Formülde HHI: Herfindahl - Hirschman Endeksini ve Pi ise sektör veya ülkenin payını göstermektedir. Buna göre Erzincan ihracatı için hesaplanan ülkelere göre Herfindahl - Hirschman Endeksi (HHI) aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Tablo 97: Erzincan Dış Ticaretinde Ülkelere Göre Herfindahl – Hirschman Endeksi (HHI)

İhracat İthalat

Yıllar HH-I Değeri Endeks (2010=100) HH-I Değeri Endeks (2010=100)

2010 0.362 100.0 0.293 100.0

Kaynak: TÜİK verilerinden hareketle tarafımızdan hesaplanmıştır.

Erzincan ihracatında ülkelere göre Herfindahl - Hirschman Endeksi (HHI) değerleri incelendiğinde, ülkelere göre ihracat yoğunlaşma endeksinin dalgalı bir seyir izlediği görülmektedir. 2010 endeks değeri 100 kabul edildiğinde, 2011 ve 2012 yıllarında 2010 yılına göre düşüş yaşanmıştır. 2013 yılında tekrar yükseldikten sonra 2014 ve 2015 yıllarında çok düşük düzeye düşmüştür. Sonuç olarak ihracatta ülke yoğunlaşması düşüş eğilimindedir.

İthalatta ise ihracatta olduğu gibi yoğunlaşmanın düştüğü gözlenmektedir. 2010 yılı endeks değeri 100 kabul edildiğinde 2011 yılı itibarıyla ithalatta ülke yoğunlaşması 206.9 endeks değeri ile yükseliş kaydetmiştir. 2011 yılından sonra endeks sürekli 2010 yılı endeksinin altında gerçekleşmiştir. Buna göre Erzincan ihracatta ve ithalatta ülke yoğunlaşmasını azaltmıştır. İthalatta daha fazla ülke ile ilişkide bulunmak daha önce açıklandığı üzere tedarikçi ülke risklerini azaltmak için oldukça önemli ve yararlıdır. İhracatında yoğunlaşmanın artması ise daha az sayıda ülkeye dayalı bir ihracat yapısının oluştuğuna işaret etmektedir. Bu durum az sayıdaki ülke ile ilişkileri profesyonelleştirirken ülke ve pazar risklerini de bünyesinde barındırmaktadır.



i pi

1

2 Tablo 98: Erzincan Dış Ticaretinde Sektörlere Göre Herfindahl - Hirschman Endeksi

Yıllar

2 Dijite Göre 4 Dijite Göre

HHI Değeri Endeks (2002=100) HHI Değeri Endeks (2002=100) İhracat İthalat İhracat İthalat İhracat İthalat İhracat İthalat

2002 0.859 0.789 100.0 100.0 0.859 0.789 100.0 100.0

Erzincan dış ticaretinde sektörlere göre yoğunlaşma oranları ve bu oranlardan hareketle türetilen Herfindahl - Hirschman Endeksi değerleri incelendiğinde, 2’li kırılımda sektörlere göre ihracat ve ithalat yoğunlaşma endeksinin tıpkı ülke yoğunlaşma endeksi gibi bir eğilim gösterdiği, düşüş kaydettiği dikkat çekmektedir. 2002 yılı 100 kabul edildiğinde 2002-2015 yılları arasında 2002 yılına göre sonraki yıllarda ihracat endeksi daha düşük düzeyde gerçekleşmiştir. 2015 yılında son yıla göre bir artış olmuştur. 4’lü kırılımda da 2006-2012 ve 2015 yıllarında artış kaydedilmiştir. Sonuç olarak Erzincan ihracatında zaman içerisinde 2’li kırılımda sektör çeşitlenmesi sağlanmadığı, 4’lü kırılımda ise kayda değer bir düşüş olmamakla beraber çok az çeşitlenme sağlandığı görülmektedir. İthalatta ise hem 2’li hem de 4’lü kırılımda sektörel çeşitliliğin azaldığı dikkat çekmektedir. Bu durum, il ekonomisinin herhangi bir kriz ortamında hareket kabiliyetinin kısıtlı olduğunu ve sektörel çeşitlilik konusunda dinamik bir yaklaşım sergileyemediğini yansıtmaktadır.

3.3.3. İhracatta Uzmanlaşma Katsayısı ve İl İhracatında Öne Çıkan Sektörlerin Belirlenmesi 3.3.3.1. İhracat Uzmanlaşma Katsayısı Yüksek Olan Sektörler

Balassa tarafından geliştirilen ve literatürde yaygın olarak kullanılan Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler (RCA) endeksi; ülkelerin mevcut ticaret verilerinden yararlanılarak

HHI= . Formülde HHI: Herfindahl - Hirschman Endeksini ve Pi ise sektör veya ülkenin payını göstermektedir. Buna göre Erzincan ihracatı için hesaplanan ülkelere göre Herfindahl - Hirschman Endeksi (HHI) aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Tablo 97: Erzincan Dış Ticaretinde Ülkelere Göre Herfindahl – Hirschman Endeksi (HHI)

İhracat İthalat

Yıllar HH-I Değeri Endeks (2010=100) HH-I Değeri Endeks (2010=100)

2010 0.362 100.0 0.293 100.0

Kaynak: TÜİK verilerinden hareketle tarafımızdan hesaplanmıştır.

Erzincan ihracatında ülkelere göre Herfindahl - Hirschman Endeksi (HHI) değerleri incelendiğinde, ülkelere göre ihracat yoğunlaşma endeksinin dalgalı bir seyir izlediği görülmektedir. 2010 endeks değeri 100 kabul edildiğinde, 2011 ve 2012 yıllarında 2010 yılına göre düşüş yaşanmıştır. 2013 yılında tekrar yükseldikten sonra 2014 ve 2015 yıllarında çok düşük düzeye düşmüştür. Sonuç olarak ihracatta ülke yoğunlaşması düşüş eğilimindedir.

İthalatta ise ihracatta olduğu gibi yoğunlaşmanın düştüğü gözlenmektedir. 2010 yılı endeks değeri 100 kabul edildiğinde 2011 yılı itibarıyla ithalatta ülke yoğunlaşması 206.9 endeks değeri ile yükseliş kaydetmiştir. 2011 yılından sonra endeks sürekli 2010 yılı endeksinin altında gerçekleşmiştir. Buna göre Erzincan ihracatta ve ithalatta ülke yoğunlaşmasını azaltmıştır. İthalatta daha fazla ülke ile ilişkide bulunmak daha önce açıklandığı üzere tedarikçi ülke risklerini azaltmak için oldukça önemli ve yararlıdır. İhracatında yoğunlaşmanın artması ise daha az sayıda ülkeye dayalı bir ihracat yapısının oluştuğuna işaret etmektedir. Bu durum az sayıdaki ülke ile ilişkileri profesyonelleştirirken ülke ve pazar risklerini de bünyesinde barındırmaktadır.



i pi

1

2 Tablo 98: Erzincan Dış Ticaretinde Sektörlere Göre Herfindahl - Hirschman Endeksi

Yıllar

2 Dijite Göre 4 Dijite Göre

HHI Değeri Endeks (2002=100) HHI Değeri Endeks (2002=100) İhracat İthalat İhracat İthalat İhracat İthalat İhracat İthalat

2002 0.859 0.789 100.0 100.0 0.859 0.789 100.0 100.0

Erzincan dış ticaretinde sektörlere göre yoğunlaşma oranları ve bu oranlardan hareketle türetilen Herfindahl - Hirschman Endeksi değerleri incelendiğinde, 2’li kırılımda sektörlere göre ihracat ve ithalat yoğunlaşma endeksinin tıpkı ülke yoğunlaşma endeksi gibi bir eğilim gösterdiği, düşüş kaydettiği dikkat çekmektedir. 2002 yılı 100 kabul edildiğinde 2002-2015 yılları arasında 2002 yılına göre sonraki yıllarda ihracat endeksi daha düşük düzeyde gerçekleşmiştir. 2015 yılında son yıla göre bir artış olmuştur. 4’lü kırılımda da 2006-2012 ve 2015 yıllarında artış kaydedilmiştir. Sonuç olarak Erzincan ihracatında zaman içerisinde 2’li kırılımda sektör çeşitlenmesi sağlanmadığı, 4’lü kırılımda ise kayda değer bir düşüş olmamakla beraber çok az çeşitlenme sağlandığı görülmektedir. İthalatta ise hem 2’li hem de 4’lü kırılımda sektörel çeşitliliğin azaldığı dikkat çekmektedir. Bu durum, il ekonomisinin herhangi bir kriz ortamında hareket kabiliyetinin kısıtlı olduğunu ve sektörel çeşitlilik konusunda dinamik bir yaklaşım sergileyemediğini yansıtmaktadır.

3.3.3. İhracatta Uzmanlaşma Katsayısı ve İl İhracatında Öne Çıkan Sektörlerin Belirlenmesi