Köpeği ile Oynayan Erkek Figürleri

Köpek figürlerinin çıkış noktasının Ionia olduğu iddia edilmekle birlikte221 _C. Schneider yüzeysel stilistik karşılaştırmalarla yeni bir kronoloji oluştururmakta ve Ionia

220 _{Baumeister 2007, Taf. 2, Pl. 198, Fig. 3-4-5; Taf. 3, Pl. 199, Fig. 1.} 221 _{Hiller 1975, 136.}

kökenli bu tür stel ikonografisinin, Ionia değil Attika orijinli olduğunu ifade ve iddia etmektedir222. E. Doksanaltı ve R. Özgan’a göre Klasik Dönemde köpeği ile betimlenen bu tip stellerde, ilerlemiş yaşlarda, sakallı ve elinde gezinti sopası-bastonu ile toplumda saygı gören, ekonomik durumu iyi, olgun ve bilgili vatandaşlar betimlenmiştir. Buradaki amaç, bir nevi emeklilik dönemlerini yaşayan bu saygın aristokrat vatandaşların, sadık köpeklerinin refakatinde gezinti ve yürüyüşlerle günlerini geçirdiklerinin ifade edilmesidir. Böylece arkada bırakılan saygın, mutlu ve huzurlu yaşam dile getirilmiştir. Ayrıca bu kişiler sadece hymation giyer ve ellerinde tuttukları küçük bir et veya başka bir yiyecek parçasını köpeklerine vermek üzere yani bir “diyolog” içerisinde betimlenmiş olmalıdır223. G. M. A. Richter, Hellenistik Dönemde köpek betimlerinin doğallık sürecine ulaştığını ve bu dönemdeki heykeltıraşların köpek figürlerini daha sempatik hale getirdiğini belirtmektedir224_{. Bu dönemde özellikle çocuk} mezar stelleri üzerinde çok rastlanan figürlerden biri de kazlarına veya köpeklerine üzüm salkımı uzatan çocuklardır. Bu gelenek, Attika mezar stellerinde Klasik Dönemden beri bilinmektedir. Ancak bu stellerde ölen kişi, köpeğine üzüm salkımı yerine bir kuş figürü uzatmaktadır225_{. Mezar stelleri üzerindeki köpek figürleri ile ilgili} diğer bir görüş, köpeğin ana tanrıça kültüyle ilgisi ve koruyucu niteliğidir226_.

Stratonikeia’da köpeği ile birlikte betimlenen beş adet örnek bulunmaktadır. Bunlardan Kat. 6.17, Kat. 1.8 ve Kat. 1.9 çıplak olarak ayakta duran ve resim alanında tek başına gösterilmiş erkek figürleridir (Res. 13). Kat. 1.6’da oturan bir kadın onun önünde köpeği ve karşısında ayakta duran iki erkek ile bir aile sahnesi betimlenmiştir. Kat. 1.7’de de bir asker figürünün yanında köpek bulunmaktadır. Bu sebeple Kat. 1.6 oturan kadın figürleri içerisinde, Kat. 1.7 ise asker/savaşçı betimlerinin içerisinde, çıplak olarak betimlenen 3 figür ise bu bölüm altında değerlendirilecektir. Değerlendirmenin bu şekilde yapılmasının sebebi giyimli figürlerle çıplak figürlerin birlikte değerlendirilmesinin ve köpek figürlerinin bulunduğu betileri tek bir konu altında toplayıp yorumlamanın doğru olmamasıdır. Bu sebeple belli tipolojik gruplara

222Doksanaltı-Özgan 2007, 7-8. G. M. A. Richter Geç Arkaik Döneme ait en dikkat çekici örneklerden biri olan Sparta kabartması üzerinde küçük bir köpeğin sevgiyle sahibine doğru zıpladığını, bunun da kişiyi tanrılaştırmak ya da herolaştırmak amacıyla yapıldığını belirtmiştir. Fakat yazarın köken hakkında herhangi bir söylemi bulunmamaktadır (Richter 1930, 31-32, Fig. 160).

223Doksanaltı-Özgan 2007, 10. 224 _{Richter 1930, 33.}

225 _{Atalay 1990, 286.}

226 Toynbee, 1973, 122. Köpeğin koruyucu bir rol üstlendiği, bazı mezar stelleri üzerinde tek başına gösterilmesinden de anlaşılmaktadır. Örnekler için bkz. Koch 1984, Abb. 1, 4, 6, 19, 20, 23, 24.

ayırıp, her grubun içerik açısından ikonografik hususlar dikkate alınarak yorumlanması uygun olacaktır.

Değerlendirilecek stellerin ilki Kat. 6.17 olup, bu stelin ortasında cepheden ve ayakta betimlenen çıplak erkek figürü bulunmaktadır. Sağda, figürün sol elindeki güvercini almak için sabırsızlanan ve arka ayakları üzerine oturan köpek bulunmaktadır. Figür köpeğin tasmasından tutmaktadır. R. Özgan stelin göze çarpan en önemli özelliğinin çizgilerle çok iyi bir şekilde belirtilen göğüs ve göğüs uçları olduğunu belirtmiştir227_{. Fakat maalesef bugün bu detaylar görülememektedir. Bu tip stellere} Klasik ve Hellenistik dönemlerde sık rastlanmasına rağmen bu çocuklar ya giyimli ya da yalnızca omuzlarına atılan pelerin ile betimlenmişlerdir228_{. Fakat hiçbir giysi} olmadan betimlenen örnek görülmemektedir. Ayrıca bu şekilde çıplak ve yuvarlak vücut hatlarıyla betimlenen çocuklar, genel olarak bebeklik döneminden yeni çıkmış olanlar için kullanılmaktadır. Çocuğun elinde tuttuğu kuşla ilgili Anadolu’da halk arasında birçok aile, ölen çocuklarının ruhunun cennet kuşu olacağına inanmaktadır. E. Atalay’a göre Klasik ve Hellenistik dönemlerde mezar stelleri üzerinde sık sık kuşlarla işlenmesi böyle bir nedenden olmalıdır229. Doğu Grek stellerinde görülen köpeğe üzüm uzatma eyleminin, burada kuşa dönüşmesi Klasik Dönem’den beri süregelen Attika etkisidir. Tüm bu veriler dikkate alınarak stel incelendiğinde de figür çıplak işlendiği ve başı kırık olduğu için tarihini belirlemek güçtür. Ancak vücudun doğala yakın şekilde işlenmesi ve podyuma işlenen yazı karakteri MÖ 1. yy’ın sonu ya da Erken İmparatorluk Dönemi’nde yapıldığını düşündürmektedir.

Kat. 1.8’de, cepheden gösterilen erkek figürü ve profilden betimlenen köpeği vardır. Çıplak olan figürün başı gövdeye oranla küçük olup ¾ sola döndürülmüştür. Kas detayları belirsizdir. Sağ elinde köpeğinin tasmasını tutmaktadır. Köpek ise arka ayaklarının üzerine oturmuş, başını kaldırıp sahibinin elinde tuttuğu nesneye bakmaktadır. Figürün elinde tuttuğu şey eğri büğrü şekilli, gezinti ya da oyun sopası olabilir. İlk bakışta bu nesnenin kalkan olduğu düşünülmesine rağmen alınlıkta da kalkan bulunduğu için bu fikirden vazgeçilmiş ve sopa olduğu düşünülmüştür. Ölen kişi genç ölmüş ve aile genç yaşta ölen oğullarını yüceltip heroise etmek için çıplak olarak betimletmiş olmalıdır. Figür yüzeyi oldukça aşınmış olduğu için analoji için yeterli değildir. R. Özgan stelin Orta İmparatorluk Dönemi’nde yapılmış olabileceğini

227 _{Özgan 1999, 161, Taf. 53b.}

228 _{Pfuhl-Möbius 1977, Taf. 23, Fig. 98; Taf. 110.} 229 _{Atalay 1990, 286.}

düşünmektedir230_. R. Özgan tarihi yazı karakteri ile de desteklemekte ve stelin taşra üslubu da dikkate alındığında bu fikrin mümkün olduğu düşünülmektedir.

Bu şekilde betimlenen son stel Kat. 1.9’dur. Resim alanında ayakta ve cepheden bir erkek ve sağ tarafında köpeği yer almaktadır. Figür ve köpeği oldukça yoğun bir çarpma ve aşınmaya uğramış, ayrıntılar belirsizdir. Buna rağmen yuvarlak başlı olduğu, sol elini göğsünün üzerine götürmüş ve elinde bir nesne belki de kuş tuttuğu anlaşılmaktadır. Sağ elini köpeğine doğru uzatmasından, tasmasından tuttuğu düşünülebilir. Köpek arka ayaklarının üzerine oturmakta ve sahibine doğru bakmaktadır. Figürlerin oldukça aşınmasından dolayı stilistik karşılaştırma yapmak çok zordur. Fakat Klasik ve Hellenistik dönemlerin devamı niteliğindeki bu betimlemenin yerel üslupta, ikinci sınıf bir işçilikle yapıldığı oldukça açıktır. Bu sebeplerle MS 2-3. yy’lar içerisinde yapılmış olması gerektiği düşünülmektedir.

Resim 13: Köpeği ile Oynayan Erkek Figürleri