I Sirmium Kuşatması (568-569)

Bayan Han, Doğu Romalıların daha önce Gepidlerden aldığı Sirmium şehrini ele geçirmeyi hedefliyordu. Bunun için aniden şehre hücum etmiş ancak başarılı olamamış, geri çekilmek zorunda kalmıştı. Daha sonra Bayan Han şehre elçiler göndererek şehir kumandanı Bonus’tan bir takım isteklerde bulundu. Elçiler Bonus’a şunları söylediler:

389 Blockley, The History of Menader…,s.131;Mangaltepe, Menandros Protektor…,s.64;Mangaltepe, “VI. Yüzyılın İkinci Yarısında Avar…”, s.4-5;Hersak, s.645;Orkun, s.156.

390 Hersak, s.645;Orkun, s.156.

391 Rasonyı, s.79;Balkanlar El Kitabı, s.88;C.Dıehl, s.48;Mangaltepe, “VI. Yüzyılın İkinci Yarısında Avar…”, s.5;Hamzaoğlu, s.688.

392 Süleymanova, s.674;Rasonyı, Tuna Köprüleri, s.8.

“Savaşın başlamasından ötürü sadece bizi suçlamayın. Buna siz neden oldunuz. Bir sürü mücadeleye ve zorluğa katlanarak ve uzaklarda dolaşarak, bu bölgeyi güç bela aldım ve siz zorla onu benden aldınız. Ayrıca, fetih hakkı ile benim olan Usdibad’ı da benden aldınız. Ayrıca, İmparatorunuz bir değil iki değil, sürekli kötü hareketlerde bulundu ve yapması gereken şeylerden herhangi birini yapmayı reddetti. Sizden bu kadar haksızlık gördükten sonra, ordulara başvuruyorsam, bunun suçlusu ben değilim. Fakat şimdi, eğer bir anlaşma ve barış hakkında bizimle konuşmak isterseniz, biz hazırız. Kendi avantajınıza bakmak ve barışı savaşa tercih etmek size kalmış”394_{. Böylece Bayan Han}

şehrin terk edilmesini ve şehri Doğu Romalılara veren bir Gepid olan Usdibad’ın iadesini istemişti. Çünkü bütün Gepidler kendilerinin esiri olduğunu onlara ait her şeyin de Avarlara ait olduğunu düşünüyordu.. Bonus ise bu sözlere karşılık şu cevabı verdi:“ ilk olarak, savaşı biz başlatmadık ve size saldırmadık. Tam tersine, siz Roma bölgesine saldırdınız. Ayrıca, İmparator size para vermeye karar verdi. Fakat sizin kibrinizi, normal barbar davranışından öte böbürlenmenizi ve gücünüzü aşan küstah tehditlerinizi öğrenince, akıllı bir adam olduğu için uygun olanı yaptı. Şimdi yapmamız gereken şey barış yapmak için seçtiğiniz bu elçileri İmparatora göndermektedir. İmparator’un onayı olmadan kesinlikle herhangi bir şey söyleme ve yapma yetkimizin olmadığını bilmelisiniz”395_{. Bu cevabı alan Bayan Han Doğu Roma İmparatorluğu’na hücum etmek}

için kendi kendine söz vermişti396

.

Bu gelişmeler sonucunda Doğu Roma diplomasisi çok zorda kalmıştı. Doğu Roma Göktürk baskısından dolayı Avarlar ile anlaşamıyor Avarlar ise istekleri karşılanmadığı için Balkan eyaletlerine akınlar düzenliyorlardı397

. Bu nedenle Bayan Han’ın emri üzerine on bin Kutrigur ve Utigur Sava nehrini geçerek Dalmaçya’ya girmiş, etrafı yağmalamış ve tahrip ederek birçok yeri işgal etmişlerdi398

. Bayan Han İstanbul’a elçi Targit’i göndererek bu olayın kendisinin haberi olmadan gerçekleştiğini bildirdi. Avar elçisi Targit, İmparatordan Kutrigur ve Utigurlara verilen meblağın kendilerine verilmesini, bu kavimlerin artık Avarlara tabi olduğunu ve Sirmium şehriyle, Usdibad’ın Avarlara verilmesini talep etmişti399_{. İmparator, bu talepleri}

394 Blockley, The History of Menader…,s.135;Mangaltepe, Menandros Protektor…,s.66-67. 395 Blockley, The History of Menader…,s.135;Mangaltepe, Menandros Protektor…,s.66-67.

396 Blockley, The History of Menader…,s.135;Mangaltepe, Menandros Protektor…,s.68;Orkun, s.156- 157;Rasonyı, Tuna Köprüleri, s.8.

397 Balkanlar El Kitabı, s.89.

398Blockley, The History of Menader…,s.137;Mangaltepe, Menandros Protektor…,s.68-69. 399 Blockley, The History of Menader…,s.139;Mangaltepe, Menandros Protektor…,s.69.

reddetmiş, hatta elçileri kendisine yönlendiren Bonus’u da görevden almıştı. Avarlar İstanbul’a birkaç defa daha elçi göndermişler ancak bu arada da savaş hazırlıklarına başlamışlardı400_{. İmparator, Avarlara karşı kumandan Tiberius’u göndermiş fakat bu}

teşkilâtsız Doğu Roma ordusu Avarlara karşı duramayarak kaçmıştı401_{. Bunun üzerine}

İmparator 571 yılında Avarlar ile anlaşmaya mecbur olmuş, yıllık vergi ödemeyi de kabul etmişti402_{. Dolayısıyla Bayan Han da Sirmium’un kendisine verilmesi konusunda}

ısrarcı olmamıştı. Elçiler hediyeleri alıp yola çıkmışlar ancak yolda bazı haydutlar tarafından gasp edilmişlerdi. Bunun üzerine İmparator tekrar aynı hediyeleri geri vermeye mecbur olmuştu403

.

578 yılında Doğu Roma İmparatorluğu tahtına Tiberius(578-582) geçmişti. 580 yılında Doğu Roma İmparatoru, Batı Göktürk hükümdarı İstemi’nin oğlu Türk Şad’a elçi göndererek tahta çıktığını bildirmiş ve İran’a karşı ittifak teklif etmişti. Fakat, elçi Valentin Göktürkler tarafından sitemler ve savaş tehditleri ile geri gönderilmişti404

. 578 yılında Bayan Han, Slavlara elçiler göndererek yıllık vergi talep etmiş fakat Slavlar bunu kabul etmedikleri gibi elçileri de öldürmüşlerdi405_{. Bu sırada Doğu Roma}

İmparatorluğu’nun durumu ise çok karmaşık bir hal almıştı. İran kralı Hüsrev Anadolu ve Suriye’yi tahrip etmiş, Longobardlar İtalya’yı istila etmişti. Bunun üzerine idareyi

400Avar elçisi Targit ile İmparator arasında geçen konuşmaların ayrıntıları için Bkz. Blockley, The History of Menader…,s.139,141,143;Mangaltepe, Menandros Protektor…,s.70-72.

401 Blockley, The History of Menader…,s.149-151;Mangaltepe, Menandros Protektor…,s.74-75. 402 İmparatorluğun kuzey-batı sınırlarında çok kuvvetli bir güç haline gelen Avarlar’ın şiddetli

saldırılarına karşı koyamayan Doğu Roma İmparatorluğu’nun güven içerisinde bağımsızlığını koruması ve geleceği bu anlaşmaya bağlıydı. Dolayısıyla çıkış yolu bulamayan İmparatorluğun Göktürkler’e rağmen Avarlar’la anlaşması mazur görülebilir. Bkz. Mangaltepe, “VI. Yüzyılın İkinci Yarısında Avar…”, s.6.

403Mangaltepe, Menandros Protektor…,s.76; Stephen Mitchel, A History of the Later Roman Empire AD 284-641, Blackwell Puplishing,2007, s.405;Orkun, s.157-158.

404Gök Türk Kağanı’nın bu ittifak teklifine olumsuz cevap vermesinin sebebi hem Doğu Romalılara güvensizliği hem de Doğu Romalıların Avarlar ile anlaşma yapmasıdır. Kağan’ın bu duygularını ifade eden konuşma Menandros tarafından şu şekilde aktarılmıştır: “On dil kullanan ve tüm bu dillerde yalan söyleyen siz Romalılar değil misiniz? (on parmağını ağzına götürerek) şu an on parmağımda ağzımın içinde ve siz Romalılar çok sayıda dil kullandınız. Bazen beni, bazen de kölelerimi, Avarları kandırdınız. Uzun lafın kısası, çeşitli dillerinizi ve haince planlarınızı kullanarak tüm kabilelere yaltaklanıp akıllarını çeldiniz, başlarına bir felaket geldiğinde onları terk ettiniz ve tüm faydaları kendinize sağladınız. Siz elçiler bana yalanlarınızla geldiniz ve sizi gönderen kişi aynı şekilde beni de kandırıyor. Sizi hemen ve hiç tereddüt etmeden öldüreceğim. Yalan bir Türk’e hiç yakışmaz ve ondan uzaktır. İmparatorunuz(II.Justinos), idarecilerden kaçan ve kölelerimiz olan Avarlar ile bir anlaşma yaparken, bana dostluktan bahsettiği için bunun cezasını ödeyecektir. İstediğim zaman, Avarlar Göktürklerin bir tebası olarak bana gelecekler. Kendilerine gönderilen kırbaçları görür görmez, yer yüzünün en derin yerine kaçacaklar. Eğer benimle karşılaşırlarsa uygun olduğu üzere kılıçlarla değil tıpkı karıncalar gibi, atlarımızın nalları altında çiğnenerek ölecekler. Avarların akibetinin bu olacağından emin olabilirsiniz.”Bkz.Mangaltepe, Menandros Protektor…,s.76-83;Erdemir, s.31;Balkanlar El Kitabı, s.89;Orkun, s.157-158;Taşağıl, s.33.

eline alan Tiberius çeşitli milletlerden topladığı ordu ile Hüsrev’in üzerine yürümüş ve onu mağlup etmişti406_{. Bu sırada Balkanlar’ın kuzeydoğusundan gelen Slavlar,}

Balkanlar’da müthiş bir tahribatta bulunmuşlardı. Bu Slav akınlarının asıl sebebi ise, Doğu Roma’nın uzun yıllardır kuzey cephesini ihmal etmesi ve Avarlar ile mücadele halinde olması ayrıca İran ile sürekli savaş halinde olmasıdır407_{. Dolayısıyla Slav}

akınları sırasında Doğu Roma İmparatorluğu, İran ile savaş halinde olduğu için onlara karşı koyacak bir orduya sahip değildi. Bunun üzerine Doğu Romalılar Avarlardan yardım isteyerek Slavlardan intikam almak istemişlerdi. Bayan Han, zaten Slavlardan öldürülen elçilerin intikamını almak istediği için bu isteğe olumlu cevap vermiştir. Derhal 60.000 kişilik bir orduyla Pannonia’dan İllyricum’a geçmiş, oradan da Tuna nehrini geçerek Slavlar’a hücum etmiştir. Bu hücum karşısında dayanamayan Slavlar çareyi kaçmakta bulmuşlardır. Avarlar ise Slavların topraklarını tahrip ve yağma ederek birçok ganimet elde etmişlerdir408_{. Bu gelişmelere bakılırsa Avarlar Doğu Roma’nın bu}

karmaşık durumundan yararlanmayı ihmal etmemişler ve Slavları hakimiyetleri altına almışlardır409

.