İtalya Dışındaki Savaşlar

Cannea savaşından sonra Sicilya’da Syrakus ve bir kısım Grek şehirleri Kartaca ile birleşmişlerdir.

Syrakus kralı Hieron II. önce Kartaca ile daha sonra ise Roma ile anlaşma yapmıştır. Roma ile yaptığı anlaşmaya ölünceye kadar bağlı kalmıştır. Syrakus Kralı Hieron M.Ö. 215’de ölünce yerine Hieronymos kral olmuıştur.

Yeni kral Kartaca ile anlaşınca Sicilya’ya harekete geçerek M.Ö. 213 yılında M. Claudius Marcellus’u Sicilya’ya göndermiş ve Syrakus kuşatılmıştır. Sicilya adasının en görkemli şehri olan Syrakus gerek tarihi gerekse

kültürel önemi ile Grek dünyasının parlayan yıldızı idi. Ünlü fizikçi Archimedes’in yeni buluşları ile savunma açısından çok güçlü bir duruma gelen şehir, Roma kuşatmasına karşı uzun bir dönem direnmiştir. Kartaca ise şehre bir yardım ordusu göndermişse de Romalılar tarafından bu ordu imha edilmiştir. Yardım umudu kalmayan Syrakus M.Ö. 212 yılında düşmüştür. Bu şehir kısa sürede Roma egemenliğine katılmıştır. İki yıl içerisinde Kartaca Sicilya adasından tamamen çıkarılmıştır.

Romalıların doğuda İllyria sahillerinden toprak elde etmeleri Helenistik devletlerin en güçlüsü olan Makedonia tarafından rahatsızlığa neden olmuştur. Makedonia kralı Philipp, Kartacalıların Cannae zaferinden sonra Kartacalılar ile anlaşma yapmıştır (M.Ö. 215) Roma durumun farkına varmış olduğu için İllyria sahillerine bir donanma göndererek Makedonia kuvvetlerini durdurmayı başarmıştır. M.Ö. 206 yılına kadar devam eden I. Makedonia savaşlarında Makedonia kralı Philipp zafer kazanmıştır. Roma ile Makedonia’lılar arasında yapılan anlaşmaya göre; İllyria sahillerindeki Roma’ya ait topraklar Roma’da kalacak, Makedonia ile anlaşmazlık olan toprakların bir kısmı Makedonia’ya verilecekti. Anlaşma Makedonia’nın kazanmış olduğu zaferle eş değildi. Bunun nedeni Roma’nın bölgeye daha fazla destek gönderebilecek duruma gelmiş olmasıdır.

Kral Philipp Roma ile anlaşma yaparak küçükte olsa kazanımlar elde etmiştir. Hannibal’ın beklediği destek ise gerçekleşememiştir.

İspanya cephesi ile her iki devlet içinde çok önemlidir. İspanya, Kartaca’nın yapmış olduğu savaşların ekonomik kaynaklarını oluşturuyordu. Aynı zamanda paralı askerlerin Kartaca’ya ulaşım yeride İspanya idi.

Kartaca ordusunun eksiklikleri İspanya’da tamamlanıyordu. Roma, İspanya’nın Kartaca için hangi anlama geldiğini bildiği için zorluklara rağmen İspanya’ya saldırıyordu (M.Ö. 218) Bu şekilde iki yıl sürecek olan İspanya savaşları başlamıştır.

Roma, Gnaeus Cornelius Scipio komutasında bir orduyu, İspanya’ya gönderdi. Scipio, savunması zayıf olan Kuzey İspanya’ya girerek Tarraco’yu ele geçirdi. İspanya’daki mücadelesi için bu şehri üs yaptı.

M.Ö. 217’de Scopio’ya takviye olarak gönderilen kuvvetlerin başında ise kardeşi Publius Cornelius Scipio bulunmaktaydı. İki kardeş karadan ve denizden mücadele yaparak güneye doğru ilerlediler. M.Ö. 216 yılında Ebro ırmağının kenarında Kartacalı komutan Hasdrubal’i yendiler. M.Ö. 212 de İspanya’nın önemli şehirlerinden Saguntum’u ele geçirmişlerdir. Bu sırada Romalılar İspanya’da ki ilerlemelerine devam ederek genişleme politikasına uygun biçimde bölgede yaşamakta olan İber kabilelerini egemenlikleri altına alarak güneye doğru hareket etmişlerdir. Yenilgiye uğrayan Kartacalı Komutan Hasdrubal Afrika’ya geçmiş, topladığı yeni kuvvetlerle İspanya’ya geri dönmüştür. Hasdrubal’ın takviye kuvvetleri arasında Numidia Krallığından aldığı askerler önemli bir yer tutmaktaydı. Kartacalı Komutan, M.Ö. 211’de Romalıları büyük bir yenilgiye uğratmıştır. Yapılan bu savaşta Romalıların iki ünlü komutanı olan Scipio kardeşlerde öldürülmüştür. Ebro’ya çekilen Romalılar ağır yenilgiye rağmen savaşı bırakmamışlardır.

Romalılar, M.Ö. 210 yılında İspanya’ya yeni bir ordu ve başkumandan göndermişlerdir. Yeni komutan, Roma’nın İspanya’yı ele geçirmek için gönderdiği ünlü komutan Publius Cornelius Scipio’nun oğludur.

Publius Cornelius Scipio zafer için gittiği İspanya topraklarında ölmüştür.

Publius Cornelius Scipio genç yaşına rağmen halk meclisi kararıyla İspanya’ya komutan olarak atanmıştır. Roma Senatosu’nun kararıyla geleneklerine ve hukukuna uygun olmayan bu atama Roma’da bir ilktir. Atamanın gerçekleşmesindeki en büyük etken Scipio ailesinin asiller ve halk üzerindeki nüfuzudur.

İspnaya’ya gelen genç komutan ilk iş olarak orduda reform yapmıştır. Geleneksel Roma savaş taktiğini bırakarak Hannibal’in sarma taktiğini kendi ordusuna uyumlu hale getirmiştir. Ordusunun moralini yükselterek, onları savaşa hazır hale getirmeyi başarmıştır. Scipio, M.Ö. 209 yılında güneye, Carthago Nove şehrine hareket etmiştir. Carthago Nova şehrinde bulunan gümüş madenleri Kartacalılar tarafından işletilmiş bu nedenle şehir ekonomik açıdan Kartaca’nın belkemiğini oluşturmuştu. Kartacalılar, Romalılara borçları olan savaş tazminatını Carthago Nove şehrindeki maden kaynaklarının işlenmesi sayesinde ödeyebilmişlerdi.

Bu anlamda stratejik bir noktaya sahip olan kenti, Scipio herhangi bir direnç görmeden ele geçirmiştir. M.Ö.

208 yılında İspanya’nın güneyinde Kartaca’nın elinde kalan son topraklara hareket eden Scipio, Baecula’da Hasdrubal’i yenilgiye uğratmıştır. İspanya’da Kartaca adına son direnen ise Hannibal’in küçük kardeşi Mago olmuştur. Mago, Gades şehrinde bir müddet dayanmasına ragmen daha sonra o da çekilmek zorunda kaldı.

Böylece İspanya’da Kartaca varlığı sona ermiş oldu.

Roma, Hannibal’e karşı uygulamış olduğu yıpratma stratejisini başarılı ile devam ettirmekteydi. Hannibal ordusundaki asker sayısının azalması nedeni ile Kartaca’dan yardım istemişse de bu çağrısı sonuçsuz kalmıştır.

İtalya’dan da isteklerini temin edemeyince Hannibal, savunmaya geçmek durumunda kalmıştır. M.Ö. 211 Capua şehri Romalılara teslim olmuştu. Hannibal’in müttefikleri Capua’nın şehrinin sonundan korktukları için onu terk etmeye başladılar.

M.Ö. 207 yılında, Hasdrubal Kuzey İtalya’ya geçmiştir. Romalılar Hasdrubal’ın Orta İtalya’ya da ilerlemesini önlemek üzere bir ordu göndermiştir. Göderilen ordu hedefine ulaşmış ve Adriyatik Denizi’ne dökülen Metarus Irmağı kenarında yapılan savaşta Hasdrubal’ın ordusu yenilmiş ve Hasdrubal da öldürülmüştür. Hannibal’in küçük kardeşi Mago’da abisinin yardımına gelememiştir. İtalya’da daha fazla kalmasına gerek olmadığını düşünen Hannibal, Hera(Lacinus burnu üzerinde) mabedinin duvarına yapmış olduğu bütün işleri anlatan bir yazıt yaptırtmıştır.

Roma ise Scipio’yu Roma’ya çağırmış ve aristokratların bütün karşıt fikirlerine rağmen M.Ö. 205’de Consul seçilerek Afrikaya gönderilmiştir. Scipio’dan kesin zafer beklemekte olan Romalılar anlaşma yapılıncaya kadar Roma Ordusu’nun idaresini ona teslim etmişlerdir. Scipio, M.Ö. 204’de Kuzey Afrika’ya çıkmıştır.

Hızlı bir şekilde Kartaca’ya doğru ilerleyen Scipio, M.Ö. 203 Kartaca ve müttefiklerini yenilgiye uğratmıştır. Romalıların Kartaca’ya yaklaşması üzerine Kartaca, İtalya’dan Hannibal ve kardeşi Mago’yu geri çağırmıştır. Onlar daha gelmeden Romalı komutan Scipio’ya barış teklifinde bulunmuştur fakat her ne kadar hali hazırda bir anlaşma metni bulunsa da anlaşma Kabul görmemiş ve savaşa devam edilmiştir. Kartaca ve Roma orduları M.Ö. 202 yılında Zama’da karşı karşıya gelmişlerdir. Yapılan savaşta Romalı komutan Scipio Hannibal’i kendi savaş taktiği ile yenilgiye uğratmıştır. Bunun üzerine M.Ö. 201 yılında Kartaca ile Roma arasında anlaşma imzalanmıştır. Yapılan anlaşmanın şartları ise şunlardır;

1- Kartaca Afrika’nın dışındaki bütün topraklarını Roma’ya devredecekti

2- 10 tanesi dışında bütün savaş gemileri ve filler Roma’ya teslim edilecekti.

3- Savaş tazminatı olarak yıllık 200 talent olmak üzere 50 yıl ödenecekti.

4- Kartaca şehri Afrika dışında hiçbir devletle savaşmayacaktı. Afrika ile ise Roma’nın izni olmadan savaşmayacaktı.

5- Numidia devleti Kral Massinissa’ya verilecekti.

Bu anlaşma ile 17 yıl süren Kartaca, Roma savaşları son bulmuştur. Roma’nın Batı Akdeniz hakimiyeti kurulmuştur. Romalılar yapmış oldukları fedakarlıkların karşılığını bulmuştur. Başkomutan Scipio’ya Afrika dönüşünde “Africanus” ünvanını verilmiş ve şerefine büyük bir zafer alayı düzenlenmiştir. M.Ö. 199’da Consor seçilen Scopio Africanus, Roma’yı İtalyan devleti olmaktan çıkarıp Akdeniz büyük devleti haline getirmiştir.

Kartaca savaşı sonucunda her türlü hakkı elinden alınan Kartaca’yı yeniden canlandırmaya çalışan Hannibal her ne kadar çeşitli reformlar yapmış olsada, Kartaca’nın yeniden eski haline gelmesini istemeyen düşmanları Hannibal’i Kartaca’yı terk etmeye zorlamıştır. Hannibal Kartaca’yı terk ederek Suriye’e sığınmıştır.

3.1.4. III. Kartaca Savaşı (M.Ö. 149-146)

Roma ile Kartaca arasında yapılan ikinci ağır anlaşmaya rağmen Kartaca eski önemini korumuştur. Bu durum, Romalıları huzursuz eden bir sorun teşkil etmekteydi. Bu nedenle Cato senatoda devamlı Kartaca’nın

ortadan kaldırılması gerektiğini dile getirmiştir. Onun “Ceterum censeo kartha ginem esse delendam. ”(Öyle zannediyorum ki, Kartaca tahrip edilmelidir) sözü meşhurdur.

Roma aradığı fırsatı Kartaca’nın Numidia kralını savaş açmasıyla bulunmuştur. Kartacalılar, Numidia Kralı Massinissa’nın bütüp tükenmek bilmeyen istek ve saldırıları karşısında Roma’ya başvuruda bulunuyordu.

Anlaşma şartlarına göre de Kartaca, Numidia’ya savaş açamıyordu. Numidia’nın yeni saldıraları karşısında Kartaca’nın harekete geçmesini fırsat bilen Roma, Kartaca’ya savaş açmıştır.

M.Ö. 149 yılında Consul olan M. Manlius ve L. Marcius komutasında bir ordu ile Afrika’ya hareket etmesi KArtacalıları korkutmuştur. Kartacalılar, Numidia krallığına karşı giriştikleri savaşıda kaybetmişlerdi.

Barış anlaşması yapmak isteyen Kartaca’ya Romalılar çok ağır şartlar ileri sürmüşlerdi. Bu şartlardan biride Kartaca’nın boşaltılmasıydı. Kartaca şehrini boşaltan Kartacalıların sahilden 10 mil içeriye yerleşmesi istenmiştir. Kartaca seçim yapmak zorundaydı ya sonuna kadar savaşacaklar ya da Romalılara boyun eğeceklerdi. Kartacalılar sonuna kadar şehirlerini korumaya karar verdiler. Kartaca savunmada başarılı olmuştur. İki yıl boyunca Romalıların kuşatması başarılı olamamıştr. Kartacalı komutan Hasdrubal saldırıları geri püskütmüştür. Roma ordularının başına Scipio Africanus’un torunu P. Cornelius Scipio Aemilianus M.Ö. 147 yılında Consul seçilerek Afrika’ya gönderilmiştir. Yeni komutan once Hasdrubal’ın kuvvetlerine saldırmış onun yenilgiye uğratmış ardından şehri karadan ve denizden kuşatmıştır. Karta’nın dışarı ile bağını tamamen koparan Scpio şehri aç bıraktı. Roma saldırıları ve açlık Kartaca’nın daha fazla direnmesini engellemiştir. Liman tarafından şehre giren Roma orduları ile Kartacalıların arasında 6 gün 6 gece süren savaşlarda ölmüştür. Sonuçta şehir tamamen tahrip edilmiş ve lanetlenmiştir. Yaklaşık 120 yıl süren Kartaca savaşları son bulmuştur. Romalılar Kartaca adını dünya haritasından silmişlerdir.

SONUÇ

Bu hafta ki konumuzda Eskiçağda tüm Akdeniz’in kaderini etkileyen Pön Savaşları veya Kartaca Savaşları olarak isimlendirilen dönemin güçlü denizci devleti Kartaca ve henüz daha yeni teşkilatlanmakta olan Roma arasında vuku bulmuş ve yaklaşık 120 yıl sürmüş olan I. Kartaca Savaşı (M.Ö. 264 / 241), II. Kartaca Savaşı, İtalya Dışındaki Savaşlar, III. Kartaca Savaşı (M.Ö. 149-146) konularından bahsedilmiştir.

KAYNAKÇA

Akşit, O. 1976. Roma İmparatorluk Tarihi, İstanbul.

Altan, S. 1970. Roma Tarihinin Ana Hatları, İstanbul.

Amellie, K. 2009. Eski Çağ’da Yakındoğu, (çev. D. Şendil), İstanbul.

Bradford, E. 1971. Akdeniz, İstanbul.

Clive, P. 2011. Yeni Bir Bakış Açısıyla Dünya Tarihi, (çev. E. B. Özbilen), İstanbul.

Demircioğlu, H. 1987. Roma Tarihi, Ankara.

Diakov, V.-S. Kovalev. 1987. İlk Çağ Tarihi I, (çev. Ö. İnce), Ankara.

Girgin, G. 2006. Fenikelilerde Akdeniz Ticareti, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.

Groag, E. 1929. Hannibal als Politiker, Wien.

Hoffmann, W. 1962. Hannibal, Göttingen.

İplikçioğlu, B. 2007. Helen ve Roma Tarihinin Anahatları, İstanbul.

Levi, P, 1987. Eski Yunan, İstanbul.

Mansel, A. M. 1971. Ege ve Yunan Tarihi, Ankara.

Memiş, E. 2006. Eskiçağ Medeniyetleri Tarihi, Ankara.

Meyer, E. 1923. Hannibal und Scipio, Meister der Politik I, Stuttgart.

Özçelik, N. 2004. İlk Çağ Tarihi ve Uygarlığı, Ankara.

Petit, P. 1974. Histoire Generale de L’Empire Romain, Paris.

Ponting, C. 2000. Dünya Tarihi, İzmir.

Tekin, O. 2004. Eski Yunan Roma Tarihine Giriş, İstanbul.

Warmington, B.H. 1964. Karthago, Aufstieg und Untergang einer antiken Weltstadt, Wiesbaden.

William, H.M. 2008. Dünya Tarihi, (çev. A. Şenel), Ankara.

Yıldırım, R. 2005. Eskiçağ Tarih ve Uygarlıkları, İzmir.

KONUYA İLİŞKİN SORU ÖRNEKLERİ

1-) Aşağıdakilerden hangisi 1. Kartaca Savaşı sonucu imzalanan anlaşmanın maddelerinden birisidir?

A-Kartaca ile Roma arasındaki sınır Korsika olacaktır.

B-Kartacalılar Romalı esirleri hiçbir şey istemeden geri verecektir.

C-Kartaca ile Roma 3 yıl süresince savaş yapmayacaktır.

D-Kartaca Roma’ya savaş tazminatı ödeyecektir.

E-Kartaca’nın topraklarının bir kısmı Roma’ya verilecektir.

2-) Kartaca’nın Akdeniz’de önemli bir liman kenti olmasının sebepleri arasında aşağılardakilerden hangisi gösterilemez?

A-Elverişli coğrafi konumu.

B-Donanması.

C-Halkının önemli bir kısmının Sami kökenli oluşu.

D-Ticari tecrübeleri ve başarıları.

E-Tarımı sanayileştiren ilk ulus olmaları

3-) Roma’nın ilk deniz zaferini kazanan komutan aşağıdakilerden hangisidir?

A-Gaius Duilius B- C. Lutaius Catalus C- P.Cornelius Scipio D- T.Sempronius Longus E-G. Flaminius

4-) Kartaca şehri coğrafi konum olarak nerede kurulmuştur?

A-Adriyatik’in Kuzeyi B-İspanyanın Batısı C-Tunus Körfezi D-İtalya’nın Kuzeyi E-Akdeniz’in Batısı

5-) Aşağıdakilerden hangisi Kartaca’nın kendisine bağladığı şehirlerden değildir?

A-Leptis

7-) Zama savaşında Hannibal’ı yenerek Kartacayı Roma egemenliğine alan ünlü komutan kimdir?

A-P. Cornelius Scipio B-M. Calaudius Marcellus

C-L. Aemilius Paulus D-M. Terentius Varro E-Q. Fabius Maxsimus

8-) Hannibal’e Orta İtalya’nın kapılarını açan ve konsül G. Flaminus’un öldüğü savaş aşağıdakilerden hangisidir?

A-Trasimenus Savaşı B-Ticinus Savaşı C-Trebia Savaşı

D-Cannae Meydan Savaşı E-Zama Savaşı

9-) Boğa postu(Byrsa) nereye denilmektedir?

A-Kartaca’nın bir dağına.

B-Bir kaleye verilen addır.

C-Tyros şehrinden geçen nehrin adıdır.

D-Fenike şehrindeki limanın adıdır.

E-Kartaca’nın ittifak ettiği koloninin adıdır.

10-) Gemilerinin güvertelerine hareketli, kancalı köprüler yerleştirip düşman gemilerini yakalayan medeniyet aşağıdakilerden hangisidir?

A-Romalılar B-Libyalılar C-Sicilyalılar D-Kartacalılar E-Etrüsklüler Cevap Anahtarı:

1-)B 2-)C 3-)A 4-)C 5-)D 6-)C 7-)A 8-)A 9-)B 10-)A

11. Hafta e-Ders Kitap Bölümü

Bu haftaki konuda ilk olarak Berberi adının tarihi kökenini işledikten sonra konuyu Berberi Tarihi ana ÖZET başlığı altında ara başlıklar halinde Fenikelilerin Kurmuş Olduğu Koloniler, Numidia Krallığı, Romalılar Dönemi, Vandallar, Bizans Dönemi, İslami Dönem Öncesinde ve Sonrasında Berberiler konularını işleyeceğiz.

BEŞİNCİ BÖLÜM