Berberi Kültür ve Medeniyeti 1. Berberi Sosyal Hayatı ve Kültürü

Berberiler İslamiyet’i kabul etmiş olmalarına rağmen, hukuki kaidelerini tamamen İslamiyet’ten ayırmışlardır. Berberilerin gelenek ve görenekleri nesilden nesile ve ağızdan intikal eden genel kurallardır Fas Berberilerinde her kabilenin hatta her havalinin bir kanunnamesi vardır. Gelenekler ile tespit edilen birçok hükümler İslamiyet’ten önceki dönemlerden kalmadır. Berberi toplumunun çekirdeğini ortak bir çatı altında yaşayan aynı sofrada yemek yiyen ve aile reisinin kesin otoritesi altında yaşayan akrabalardan oluşan aile kurumu teşkil etmektedir. Kadının konumu Berberilerde önemlidir. Örneğin Arap toplumuna kıyasla, Berberilerde tek eşlilik devam ederdi. Berberiler kabileler halinde yaşıyorlardı. Kabile mensupları aynı atadan geldiklerine inandıkları için bu kabileye atanın adı verilmiştir.

Berberiler değişik lehçelerle konuşmasına rağmen, ortak bir dile sahiptiler. Berber dili Sami diline yakın olan Küşi ve Hami dilleri ailesine mensup olup, onların ihtiyacını karşılayabilecek bir yapıya sahiptir. Ancak düşünce ve kültürü karşılayabilecek yapıya sahip değildir. Uğultulu sesler çıkarılarak konuşulur. XI. Yüzyılda Arapların Afrika’ya yerleşmesini sağlayan Bani Hilal istilası ile Berberi dili oldukça etkilenmiştir. Kayrevan Fosve Merakeş gibi şehirlerden gelen pek çok ilim adamı burada Arapça dersleri vererek, bölgeye Arapçanın yerleşmesini sağladılar. Arapçanın yerleşmesini sağladılar. Arapça derslerine giren Berberi öğrencilerle toplumlarında Arapçanın yerleşmesini sağladılar. Müslüman olan Berberilerin Arapça öğrenmeyi zorunlu olarak görmeleri, Berberi dilinin sonunu hazırlamıştır. Günümüzde Berberi’ce Siva’dan Atlas Denizine, Nijer ağzından Akdeniz’e kadar olan bölgede konuşulmaktaysa da, Arapçanın etkisi ile pek çok lehçesi kaybolmuştur.

Ayrıca Berberi dili ile ilgili bilgi veren kitabelerde mevcuttur. Bu kitabeler 1870 yılında daha sonra ki tarihlerde bunlara yeni kitabeler de eklenmiştir.

Eskiçağda Berberilerin dini kabileleri gibi, birçok mahalli dinlere ayrılmaktaydı. Bu dönemin dinleri hakkında çok dağınık ve eksik bilgi mevcuttur. Bu bilgilere ise Neolitik çağdan kalma taş oymalarda ve resimlerde rastlanılmaktadır. Taş yapılma heykeller ve figürlere bakıldığında Berberilerin putperest oldukları söylenebilir. Ancak o dönemlerde günümüze o topraklar çok istilaya ve yabancı medeniyetlerin etkisine uğradığı için gerçek Berberi dinini kesin hatlarıyla söylemek imkânsızdır. Ancak bu bir gerçektir ki Berberiler tabiat olaylarını önemsemişlerdir Herodot ve İbn Haldun’dan öğrendiklerimize göre Berberiler aya ve Güneşe tapınmışlardır. Örneğin Satürn figürlerini klasik dönemde her yere koymuşlardır. Ayrıca mağaralar kayalar, çeşmeler, nehirler ve dağlar gibi tabi şeyler onlar için çok önemliydi.

Koç, antilop ve boğaya tapınmışlardır. Kartaca devrinden itibaren, yabancı ilahlara da inanmaya başlamışlardır. Bu dönemde Yahudiliğe geçenler oldu. Yahudilik Kuzey Afrika’ya yayıldı. Yahudilik Hristiyanlığa yol açtı. Mısırda rahiplerin aracılığıyla yayılan Hristiyanlık sadece Kuzey Afrika’da tutunabilmiştir.

Berberilerin İslamiyet’i kabul etme tarihini tam olarak bilmemekteyiz. Kuzey Afrika’da fetihlerde bulunan Ukbe b. Nati, ebü’l _Muhacir ve Hassan b. Numan Berberiler arasında İslamiyet’in yayılmasında önemli hizmetlerde bulunan kişilerdi. Buraya gelen vali ve kumandanlar Berberilerin dinlerini öğreteceği dinlerini öğretecekleri birer mescit yapımına önem vermişlerdir. Fakihlerde eğitim-öğretim faaliyetlerini destekleyip, İslamiyet’in tanıtılması ve yaşatılması konusunda önemli hizmetler vermişlerdir. Bütün bu gayretler sonucunda Berberilerin tamamı Müslüman olmuşlardır. Çoğunlukla Haricilik ve Malikicilik mezhebini seçmişlerdir. Maliki mezhebi adeta bölgenin çoğuna hâkim olduğu için başka mezhebe girenler hoş karşılanmamıştır. Suriye’den gelen Araplar ile Müntelize mezhebi yayılmaya başlamıştır.

Bu dönemde ayrıca Bergavata, Haimim gibi yerli dinlerinde ortaya çıktığı görülmektedir.

1.3.2. Berberi Siyasi Teşkilatı

Berberilerin siyasi teşkilatı her mıntıkaya göre değişmektedir. Ancak genele bakacak olursak iki tip siyasi teşkilatı görebiliriz.

1. Aristoktaratik tip; Asilleri, askerleri onun altında tabi olanları ve köleleri içine alan bir gruptur.

2. Demokratik tip; Kabilaya, Auras ve Fas Atlası gibi kasabaları içine alan, kendi kanunu kendisi yapabilen ve idaresi kendine ait olan bir siyasi teşkilattır. Bu idare şeklinde hükümet işlerinin yapılması, devlet memurlarının katılımı ve halktan oluşan umumi bir meclis tarafından yapılır. Görünüşte demokrat bir teşkilattır. Halktan oluşan genel meclisin içerisinde ihtiyarlar ve nüfuzlu kişiler bulunmaktadır. Mzab’da iktidar ulema sınıfının elinde bulunuyordu. Küçük cumhuriyetlerde iktidar şuff denilen mühim şahsiyetlerin elinde bulunmaktaydı. Ayrıca kasabalar ile kabileler arasında harp hali devamlı vardı. Bu durum Berberilerin ehemmiyetli siyasi zümreler kurmalarına engel olmuştur.

SONUÇ

Bu hafta Afrika Kültür ve Medeniyeti açısından oldukça önemli olan İbrani Sosyal Hayatı ve Kültürü, Fenike Sosyal Hayatı ve Kültürü, Berberi Sosyal Hayatı ve Kültürü, Berberi Siyasi Teşkilatı konuları ele alınmıştır.

KAYNAKÇA

Alfred, C. (1944). The Egyptians, London

Amellie, K. (2009). Eski Çağ’da Yakındoğu, (çev. D. Şendil), İstanbul

Anderson, W. (1992). “Badarian Burials: Evidence of Social Inequality in Middle Egypt During the Early Predynastic Era” JARCE, 29, 51-6

Aytaç, B. (2009). “İbranicenin Yeniden Doğuşu”, Ankara Üniversitesi Türkçe ve Yabancı Dil Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi-139, Ankara, 25-35

Bahar, H. (2011). Eskiçağ Uygarlıkları, Konya

Baines J. - J. Malek (2000). Cultural atlas of Ancient Egypt. Oxford

Baines, J. - J. Malek (1986). Eski Mısır, (Çev. Z. Aruoba - O. Aruoba), İstanbul.

Baines, J. - J. Malek (2000). Cultural atlas of Ancient Egypt. Oxford

Barich, E.B. 1998. People, Water and Grain: The Beginnings of Domestication in the Sahara and the Nile Valley. Rome Basset, R. (1979). “Berberîler”, MEB İslâm Ansiklopedisi-2, İstanbul, 525 – 534

Baumgartel (1955). The Cultures of Prehistoric Egypt. I. London Baumgartel (1960). The Cultures of Prehistoric Egypt. II. London Baumgartel (1970). Petrie’s Naqada Excavation, a Supplement. London

Bevan E. (1972). A History of Egypt under the Potolemaic Dynastry, London.

Bittel K. (1945). Ön Asya Tarih Öncesi Çağları:Mısır, Filistin, Suriye, İstanbul.

Bottéro, J. (2005). Eski Yakındoğu, (Sümer’den Kutsal Kitap’a ), Ankara.

Brewer, D. J. -E. Teeter (2011). Mısır ve Mısırlılar (çev. N. Uzan), Ankara.

Butzer K. W. (1976). Early Hydraulic Civilization in Egypt, Chicago-London.

Buze Ö. (1995). “Mısır Uygarlığı Hakkındaki Hurafeler ve Gerçekler”, Bilim ve Ütopya/18, İstanbul, 16-22.

Caton G. -E. W. Thompson-Gardner (1934). The Desert Fayum. London Champdor A. (1984). Eski Mısırın Ölüler Kitabı, İstanbul.

Desplancques, S. (2006). Antik Mısır, (Çev. I. Yerbuz), Ankara.

Dominique V. (1992). Eski Mısır’da Yaşam, İstanbul.

Fakhry A. (1969). The Pyramids, Chicago-London.

Fournel, H. (1875). Les Berbères, Paris.

Freeman, C. (2003). Mısır, Yunan ve Roma, Antik Akdeniz Uygarlıkları, (Çev. S. K. Angı), Ankara.

G. Brunton- G. Caton-Thompson (1928). “The Badarian Civilization and Predynastic remains near Badari”, British School of Archaeology in Egypt, London

Girgin, G. (2006). Fenikelilerde Akdeniz Ticareti, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.

Gündüz A. (2002). Mezopotamya ve Eski Mısır, İstanbul.

Haddadou, M. A. (2003). Les Berbères Célèbres, Cezayir.

Hartung, U. (2003). “Predynastic subterranean dwellers in Maadi-Cairo”, Egyptian Archaeology 22, 7-9.

Hassan F. A. (1988). “The Predynastic of Egypt”. Journal of World Prehistory-2/2 Hassan F. A. (1999). “Nagada (Naqada)” Encyclopedia of the Archaeology of Ancient Egypt. Kathryn (eds. ), London 555-557

Helck W. (1968). Geschichte des alten Ägypten, Leiden- Cologne.

Hendrickx, S. (1996). “The Relative Chronology of the Naqada Culture. Problems and Possibilities”, Aspects of Early Egypt, J. Spencer(eds. ), London, 36-69

Herodotos, (2004). Herodot Tarihi, (çev. M. Ökmen), İstanbul.

Holmes, D. L. (1999). “El-Badari District Predynastic Sites”, Encyclopedia of the Archaeology of Ancient Egypt. K.

A. Bard. (eds. ), London. 161-163

Hornung, E. (2004_a). Mısır Tarihi, (Çev. Z. Akarsu Yılmazer), İstanbul.

Hornung, E. (2004_b). Mısır Bilime Giriş, (Çev. Z. Akarsu Yılmazer), İstanbul.

İnan, A. (1992). Eski Mısır Tarihi ve Medeniyeti, Ankara Ions V. (1986). Egyptian Mythology, London

Köroğlu, K. (2011). Eski Mezopotamya ve Mısır Tarihi, (ed.) Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.

Lucas A. -J. R. Harris, (1962). Ancient Egyptian Materials and Industries, London.

Marseille (1990). Catalogue: L’Egypte des millénaires obscurs. Marseille Marseille (1990). Catalogue: L’Egypte des millénaires obscurs. Marseille

Midant-Reynes, Béatrix (2000). The Prehistory of Egypt: From the First Egyptians to the First Pharaohs. Oxford.

Milne J. G. (1924). A History of Egypt under Roman Rule, London.

Montet P. (1957-1961). Géographie de I ’Egypte Ancienne, Paris.

Murnane, W.J. (1983). The Penguin Guide to Ancient Egypt. Penguin Petrie W. M. (1920). Prehistoric Egypt. London.

Schulz, R. -M. Seidel (2004) Egypt. The World of the Pharaohs, Germany.

Shaw, Ian, (2000). The Oxford History of Ancient Egypt. Oxford

Spencer, A. J. (1993). Early Egypt. The Rise of Civilization in the Nile Valley. London Tyldesley, J. (2008). Mısır, (çev. L. Türer), İzmir.

Vercoutter, J. (2003). Eski Mısır, (çev. E. Çaykara), İstanbul.

Wallis Budge, E. A. (2008). Antik Mısır Edebiyatı, Yazınsal Metinler, İzmir.

Wilkinson (1999). Early Dynastic Egypt. London.

Wilkinson T. A. Howard (2001). Early Dynastic Egypt. London.

Yıldırım, R. (2011). Eskiçağ Tarih ve Uygarlıkları, İzmir

KONUYA İLİŞKİN SORU ÖRNEKLERİ