2.4. Örgütün Hedefleri ve Faaliyetleri
2.4.5. İran ve Irak Arasındaki Savaş
1980-1988 yılları arasında İran- Irak arasındaki Şatt-ül Arap (Arap Su Yolu) ile ilgili sınır tartışmalarından kaynaklanan savaş, yaklaşık bir milyon kişinin ölümüne, 150 milyar dolar maddi hasara, her iki ülkede de ağır yıkımlara yol açmıştır. Irak’ın zaferleri ile başlayan savaş, İran’ın direnmesiyle yıpratma savaşına dönüşmüş ve galibi olmadan sonuçlanmıştır. Kriz ilk baş göstermeye başladığında, İİT (İKÖ) hızlı bir şekilde adım atarak bu iki ülke arasında ara buluculuk marifetiyle krizi çözmek için harekete geçmiştir. Savaş Eylül 1980’de başladığında, İİT (İKÖ), New York’ta BM Genel Kurulu’nun yapıldığı oturum esnasında dışişleri bakanları seviyesinde olağanüstü bir oturum gerçekleştirmiştir. Bu oturum esnasında Uganda Devlet Başkanı İdi Amin, dönemin Irak Dışişleri Bakanı Hasan el Ekber’in sorunun çözümü konusunda İİT (İKÖ)’nin inisiyatif almasını olumlu karşıladıklarını belirtmesi üzerine yine dönemin
112 Abdullah Al Ahsan, “Organization Of The Islamic –Conference (Oıc): A United Nations Of Muslim Countries?”, Journal of the Iqbal Academy, Volume: 38, Number: 3, October 1997, http://www.allamaiqbal.com/publications/journals/review/oct97/2.htm, Son Erişim Tarihi: 23.08.2017.
73
İran Dışişleri Bakanı Abbas Khlatebry buna karşı çıkarak sorunun çözümünde öncelikli olarak BM Güvenlik Konseyi’nin inisiyatif alması gerektiğini belirtmiştir.113
Bu olumsuz yaklaşıma rağmen, İslam İşbirliği Teşkilatı Dışişleri Toplantısı’nda Pakistanlı Ziya-ül Hak başkanlığında bir iyi niyet elçisi taraflara gönderilmiştir. Dönem başkanı Yaser Arafat’ı da yanına alarak tarafları ikna etmeye çalışmış fakat bu girişimleri sonuçsuz kalmıştır. İran ve Irak arasında tam 8 yıllık bir savaş yaşanmış ve bu savaş süresince İİT bir varlık gösterememiştir. İİT kararlarını uygulatabilmek için bir yaptırım gücüne sahip değildir, üye ülkeler nezdinde yaptırımlar da gündeme gelmemiştir.
Al Fıtri’ye göre; “İİT (İKÖ) üyesi iki İslam ülkesinin 8 yıl boyunca devam eden
bu somut savaşı ve İİT gibi İslam ülkelerinin çatı kuruluşu hükmünde olan bir yapının bu savaşın sona erdirilmesi ile ilgili elle tutulabilir bir icraatının olamayışı tek başına İİT (İKÖ)’nin ciddi anlamda sorgulanmasına sebep olabilecek önemli bir örnek olarak durmaktadır.”114
İİT, İslam ülkelerinin sorunları bazında yeterli inisiyatif alamamakta, çözüm üretememektedir. 8 yıllık İran-Irak savaşının bitirilmesinde hiçbir rolü olmamış ve çatışmayı durdurabilen aktör BM olmuştur.
2.4.6. Yugoslavya’nın Dağılmasıyla Meydana Gelen Bosna Savaşı
Yugoslavya’nın dağılması sürecinde yaşanan etnik çatışmaların ardından bu ülkede yaşayan Müslümanların temsilcileri İİT’ye davet edilmiştir. İİT bu sorunda arabuluculuk ve çözüm üreten bir kurum olmak istemiştir. Sorun sıcak çatışmaya dönünce Müslümanlara insani yardımlar yapılmıştır ve Sırbistan’a bazı yaptırımlar uygulanması için uluslararası kamuoyunda çalışmalar başlatılmıştır. Ayrıca Sırbistan’ın başkenti Belgrad’tan elçiliklerin geri çekilmesi istenmiştir. Bu yaptırımlar karşılık bulmayınca İran’ın isteği üzerine 1992 yılında İstanbul’da olağanüstü toplantı yapılmıştır. BM’deki 47 Müslüman ülke Bosna’nın toprak bütünlüğünden yana
113 Bandit Aroman, Organization of Islamic Conference: Genesis & Development With Special
Reference to Political & Educational Policies (1969-91), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Aligarh,
Aligarh Muslim University, 2013, s. 121.
114Al fitri, “The Organızatıon of The Islamıc Conference (OIC) And Its Sıgnıfıcance For War Against Terrorısm, December”, Asian Journal of International Law, Vol 1, Issue 2, 2006, s. 324.
74
olduklarını ifade etmiştir. 1993 yılında İİT bir eylem planı ortaya koymuş ve katliamlar karşısında Batı’nın suskunluğunu eleştirmiştir.115 Bütün bu gelişmelere rağmen Bosna’da yaşayan Sırplar, Sırbistan ile birleşme arzusundan vazgeçmemiştir. İİT bunun üzerine BM üzerinden Sırbistan’a ültimatom vererek katliamların sona ermesini, Bosnalı Müslümanların kendi savunma haklarının olduğunu ve süper güçlerin bu konuda yardımcı olmasını talep etmiştir fakat bu girişimlerin hiçbiri başarılı olamamıştır. Sırpların Bosnalı Müslümanlara giriştiği soykırımda on binlerce insan hayatını kaybetmiş, yine on binlerce insan yaralanmış ve yüz binlerce kişi yurdunu terk etmek durumunda kalmıştır. Nihayetinde ABD öncülüğündeki güçler tarafından savaş durdurulmuş ve 1995’te Sırplar, Hırvatlar ve Boşnaklar arasında ABD’nin Ohio eyaletinin Dayton kentinde anlaşma imzalanmıştır.116
Hamza Karcic, Bosna savaşı boyunca İİT (İKÖ)’nin gerçekleştirdiği somut girişimleri şöyle ifade etmiştir:
“İİT (İKÖ), Bosna savaşı boyunca, bir İslam Zirvesi (1994 Kazablanka), üç Olağanüstü Dışişleri Bakanları Konferansı (İstanbul 1992, Cidde 1992, İslamad 1994) ve üç adet Dışişleri Bakanları Konseyi (Karaçi 1993, Kazablanka 1994, Konakri 1995) düzenlemiştir. Bosna meselesi için 1 Daimî çalışma heyeti oluşturulmuş, 3 acil DBK yapılmış, 30 koordinasyon toplantısı düzenlenmiş, çözüm için 35 teklif önerisi hazırlanmış, genel sekreterlik elçileri tarafından 45 ziyaret tertiplenmiş ve yine genel Sekreterlik Bosna’ya 10 özel delege göndermiştir. Fakat bütün bu atılan adımlara rağmen savaşın sonlandırılması için somut bir netice alınamamıştır.”117
İİT kuruluş tüzüğünde Müslümanların şeref ve namuslarını koruması vardır fakat bugün gelinen noktada, Afganistan, Çeçenistan, Bosna vb. sorunlarda çözümleri retorik girişimlerden öteye gitmemiştir. Çözüm üretmede başarı sağlayamayan örgüt Müslüman ülkeler için yaptırımı olmayan sıradan bir örgüt olarak görülmeye başlanmıştır.
115İhsanoğlu, a.g.e., s.135-137.
116 Sina Kısacık, “Soğuk Savaş Sonrasında Bosna-Hersek Krizi ve Türkiye-Bosna Hersek İlişkileri”,
Uluslararası Politika Akademisi, 26.11.2012, http://politikaakademisi.org/soguk-savas-sonrasinda- bosna-hersek-krizi-ve-turkiye-bosna-hersek-iliskileri/ Son Erişim Tarihi26.10.2017.
117Hamza Karčić, “In Support of a Non-member State: The Organisation of Islamic Conference and the War in Bosnia 1992–1995”, Journal of Muslim Minority Affairs, Cilt 33, Sayı 3, 2013, s. 321.
75