İnternet ve Etkileşimli Medya

107

sokak sanatı, radikal müzik akımları gibi konuları ve çeşitli grupların alt kültürlerini kişisel yayıncılık geleneği doğrultusunda yaymaya devam etmektedirler.

108

olmuştur” (Atton, 2007b: 59). 1989’da “world wide web”in (www - küresel ölçekli ağ) ortaya çıkması yalnızca internet üzerindeki enformasyona erişim kanallarını görece genişletmemiş, aynı zamanda enformasyonun sunumunu da etkilemiştir.

Atton’a göre Enviro Web gibi bazı ilk alternatif medya siteleri “www” teknolojisinin avantajlarını kullanarak çevre sorunlarına dair ana akım ve alternatif bütün çevrimiçi enformasyon için bir takas odası olarak hizmet görmeye başlamış, NativeNet⁵⁰ gibi siteler de dünya çapında yerel halklar için enformasyon sağlamaya başlamışlardır (Atton, 2007b: 59).

İnternet ortamında meydana gelen bu gibi radikal eylemci oluşumların yanı sıra, çevrimiçi ortama taşınan basılı alternatif medya örnekleri de interneti aktif olarak kullanmaya başlamışlardır; internete taşınan ilk basılı alternatif medya örnekleri anarşist yayınlar olmuştur. “ABD’de bulunan Practical Anarchy Online⁵¹ dergisi 1992’de kağıt versiyonu yerine yalnızca elektronik içerikle okuyucuya sunulan ilk anarşist yayındır” (Atton, 2007b: 60). Bir diğer alternatif yayın olan ve Chicago’da kurulan “Wind Chill Factor, 1993 yılında basım masraflarını düşürmek amacıyla belirli sayılarını basılı olarak sunmaya başlamış ve bunun yanında elektronik haber bültenleri yayınlamaya başlamıştır” (Atton, 2007b: 60). 1990’larda en önde gelen anarşist alternatif medya sitelerinden birisi de çok sayıda anarşist dergiyi arşivleyen ve geniş bir anarşist haber ağının dağıtımcısı olarak işlev gören Spunk Press’tir (Spunk Library).⁵² “1992 yılında Hollanda’da uluslararası bir editörler grubunun yönetiminde kurulan sitenin temel amacı elektronik formatta

50 Bkz. http://www.native.net/

51 Bkz. http://www.practicalanarchy.org/

52 Bkz. http://www.spunk.org/

109

üretilmiş anarşist içeriklerin yayıncısı olarak çalışmak ve bunları internet üzerinden ücretsiz olarak yaymak olmuştur” (Atton, 2007b: 60).

İnternet giderek aynı zamanda anarşistlerin dışındaki topluluk, grup ve siyasal eylemciler için temel yayın ortamı olarak kullanılmaya başlamıştır. Bunların ilk örneği olan Irational Radio⁵³ bir dizi “etkileşimli” radyo girişimine enformasyon desteği sağlamıştır. Irational Radio, iki seçenekle yayın yapmıştır, ağ üzerinden bir başkasının canlı yayınını kendi programının parçası olarak yayınlamak ve birinin kendi programını yapması için arşivlenmiş ses kayıtlarını kullanmak. Aynı şekilde The Open Radio Archive Network Group⁵⁴ (ORANG) kendi programlarının bir parçası olarak web yayıncılarına yüzlerce saatlik içeriği yükleme ve yayınlama imkânı vererek bu alanda öncü olmuştur (Atton, 2007b: 64).

Yeni iletişim teknolojileri ve etkileşimli medya yalnızca siyasal sonuçlar elde etmek için kullanılmamıştır; aynı zamanda kültürel etkileşimde bulunma ihtiyacı hissedenlerin fikir ve duygularını da açıklamaları ve paylaşmaları için uygun bir araç olmuştur. Fanzin ve elektronik dergilerin internet versiyonları bu fikir ve duyguların dikkat çekici bir şekilde açıklanabilmesini sağlamıştır. Ayrıca blog ortamının patlama yapmasıyla “kendin yap” türü medya giderek yaygınlaşmıştır. Bütün olarak alındığında alternatif medyanın bu alt grubu bazen “sibereylemcilik” olarak ya da

“internet eylemciliği” olarak adlandırılmıştır. “Elektronik dergiler ve gönüllülerce işletilen internet siteleri, seslerini duyuramayan toplulukların coğrafi sınırları aşmaları için yaratıcılık, süreklilik ve gelişim açısından fırsatlar sunmuştur” (Smith, 1999: 96).

53 Bkz. http://www.irational.org/radio/

54 Bkz. http://orang.orang.de/

110

İnternet ortamında doğan ve günümüzde de küresel ölçekte en etkin alternatif medya örneği olarak faaliyet gösteren Indymedia, söz konusu sınırları aşmak konusunda en bilinen ve başarılı örneği oluşturmuştur: Indymedia’yı çatısı altında bulunduran Bağımsız Medya Merkezi (Independent Media Center - IMC), Dünya Ticaret Örgütü’nün (WTO) neoliberal politikalarına karşı kitle gösterileri sırasında 1999’un sonlarında Seattle, Washington’da doğmuştur. Medya aktivistleri, toplumsal hareket eylemcileri, açık kaynak kodlu bilgisayar programcıları gibi kesimlerin oluşturduğu topluluk, ana akım medyanın bu kesimlerin küresel sosyal adalete yönelik farklı bakış açılarını yeterince temsil etmediğini ortaya koyarak, Bağımsız Medya Merkezi’nin internet ortamında kendi seslerini duyuran alternatif bir alan yaratmasına önayak olmuştur.

Merkezin kuruluşunda görev alan 150 gönüllü, haftalık eğitim programları, sokak protestoları ve kültürel etkinliklerde eski ve yeni medya çeşitliliğine dair fikirlerini belirtmiştir. Bu çalışmalar sonucunda bir günlük gazete, FM radyo istasyonu, ulusal Pacifica Radyo ağı ve belgesel video projesi medyadan gelmiştir.

Buna ek olarak, bilgisayar programcılarından oluşan bir ekip “açık kaynak kodlu” bir tasarımla yeni ve güçlü bir web sitesi olan “indymedia.org”u kurmuştur. Indymedia,

“açık yayıncılık” anlayışıyla günde 24 saat ve haftanın 7 günü erişime açık olan forumları sayesinde internet erişimi olan herkese istedikleri metin, fotoğraf ve video içeriğini dünyanın herhangi bir yerinden siteye yükleme imkânı sağlamaktadır.

Indymedia web sitesi kısa sürede tüm dünyadan bir buçuk milyon ziyaret almıştır.

Bağımsız Medya Merkezi, ticari medyanın profesyonel gazetecileri yönlendiren uluslararası haber kalıplarını, az sayıda hükümet gücüne ve şirketleşmiş yapılara dayanan haber kaynaklarını, bir avuç ulus ötesi medya şirketinin kanalları

111

aracılığıyla küresel izleyiciler için sunulan hazır paket enformasyonu reddetmektedir.

Bağımsız Medya Merkezi, bunun yerine sosyal ve ekonomik adalete bağlılıklarından ilham alan perspektifleriyle, doğru haber vermeyi ilke edinmiş gönüllü topluluklarını bir araya getirmeyi amaçlamıştır. Bağımsız Medya Merkezi bunun yanı sıra web sitelerini, ticari ve kamu hizmeti modellerinin medya içerik ve üretiminde yeterince temsil etmediği kesimlerin etkileşimli katılımcılığına açmıştır. (Kidd, 2011: 267-270).

Indymedia, internet aracılığıyla web sitesine haber içeriği eklemek yoluyla herkese “kendi medyası olma” şansı vermiştir. Günümüzde altı kıtada kitlesel uzlaşı temelli karar verme mekanizmaları gibi radikal demokratik kurallara göre işleyen 150’nin üzerinde Indymedia sitesi bulunmaktadır. Indymedia, bu bakımdan pek çok ülkeye özel alt siteler şeklinde örgütlenerek yerel ve küresel enformasyon için alternatif dağıtım kanalları açmaktadır. Bu kanallar yerel topluluklar ve radikal muhalif hareketler bakımından da yeni medya temelli örgütlenmeleri için özendirici olmuştur. Bazı yerel topluluklar o derece etkin yeni medya örgütlenmeleri geliştirmiştir ki bu medya girişimleri bazı durumlarda insanlar arasındaki yüz yüze iletişimin yerini almışlardır. “Bu yayınlara katkıda bulunanlar yalnızca fikirlerini paylaşmamakta aynı zamanda birbirleriyle etkileşimi içinde kendi kimliklerini de inşa etmektedirler” (Fiske, 1992: 44).

İnternetin toplumsal hareketler tarafından radikal kullanımının en bilinen örneği Meksika’nın Chiapas bölgesi için mücadele eden Zapatista gerillalarının interneti mücadelelerini duyurmak için kullanmalarıdır.

Chiapas eyaletinde mücadele eden köylüler ve gerillalar, fikirlerini ve mücadeleleri hakkındaki haberleri dolaşıma sokmak için, başından beri, bilgisayar ağlarını, korsan radyoları ve başka medya biçimlerini kullanıyorlardı.

1994 senesinde Chiapas’ı ele geçiren Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu’nun

112

çıkardığı her manifesto, her metin ve her bildiri, bilgisayar ağları kanalıyla anında tüm dünyaya yayılıyordu (Kellner, 2004: 725).

Bu durum alternatif medya araştırmacıları ve sosyal bilimcilerce “radikal ideal” olarak değerlendirilmiştir. Örneğin Castells (1997: 79) bu mücadeleyi “ilk enformasyonel gerilla hareketi”⁵⁵ olarak adlandırmıştır. Chiapas eylemlerinin internetteki yayılması, “radikal kapsamlılık için bir mücadele alanı olarak” küresel düzeyde yankılanmıştır (Ford ve Gil, 2001: 220).

Zapatistaların internet üzerinde kendi duyurularını yayınlayarak teşvik ettikleri kültürler arası diyalog, dünya genelinde sağladıkları destek ve mesajlarının ana akımda bile elde ettiği görünürlük yerel bir direniş projesi için uluslararası bir iletişim ortamının oluşmasını sağlamıştır. Zapatistaların mücadelesi antikapitalizm hareketinin gelişimini temsil etmiş ve kendisi de çalışma hakkı ve sosyal adalet, insan hakları, Üçüncü Dünyanın borçlardan kurtarılması için kampanya yürüten grup ve hareketlerle birlikte hareket etmiştir. İnternet yalnızca Zapatistaların yerel mücadelesini duyurmakla kalmamış, aynı zamanda onların yapılanma ve siyasal iletişim yöntemlerini de göstermiştir. Yerel mücadeleleri internet yoluyla ve çoğunlukla batıdaki anarşist grupları içeren radikal bir uluslararasılaşma yoluyla biçimlenmiştir. Zapatistalardan esinlenerek bugüne kadarki müstakil gruplar yalnızca bir dayanışma içine girmekle kalmamış, aynı zamanda bir bütünlük içinde hareket ederek “akran gruplar ağı” olarak yayıncılık ve protesto eylemleri yapmışlardır (Bookchin, 1986’dan aktaran Atton, 2007b: 61). İnternet, muhalif gruplar için enformasyon ve iletişim olanaklarının bir bileşimini sunmuştur. Chiapas’da bir dizi grup, hareket ve davayı fiili mücadele içinde görsek de, aslında mücadelenin

55 Öte yandan Castells’in tanımının teknolojik determinist bir bakış olduğunu da tespit etmek gerekmektedir. Zira Zapatistaların mücadelesi bir toprak, siyasal ve kültürel tanınma mücadelesidir, bu mücadele birden çok alanda verilmektedir ve enformasyonel olan kısmı yalnızca bu alanlardan birisidir.

113

iletişimsel, enformasyonel ve kurumsal temeli, bilgi ve iletişim teknolojilerine dayalı bilgisayar ortamında iletişime (BOİ) ve bunun alternatif haber bültenleri, video ve webcam yayınları, internet radyosu, arşivler, tartışma listeleri, sohbet odaları, ilan panoları ve ses dosyaları gibi dolaşım halinde enformasyon olarak kullanılmasına dayanmaktadır (Atton, 2007b: 61).

Sonuç olarak, kısa bir tarihsel süreçte evrimleşmiş olsa da, internet üzerinden yayın yapan elektronik medya türlerinin, ana akımda yer bulamayan -ve çoğunlukla ticari olmayan- bilginin değiş tokuş edildiği ve dolaşımda bulunduğu, coğrafi sınırların ötesinde kültürel toplulukların ve kimliklerin inşa edildiği, -bu kimliklerin ana akım siyasi, kültürel yapılara ve onların medya ortamlarına karşı mücadele ile savunulduğu- ve toplumsal hareketlerin etkileşim içinde olduğu bir toplumsal forum olarak ortaya çıktıklarını ve gitgide gelişmekte olduklarını söylemek mümkündür.