SÖZEL SUNUMLAR
İNFOGRAFİK TASARIMINDA RENK KULLANIMI VE ÖNEMİ Emine YALUR
Türkiye
Öz: Küreselleşen dünyanın ve artan teknolojinin getirisi olarak bilgi paylaşımı hızlı bir şekilde yayılmaktadır.
Son yıllarda internet sayfaları, sosyal medya, yaşam alanları ve basılı medyada sıkça karşılaşılan grafik ürün-lerinden birisi de bilgi aktarımını sağlayan infografiklerdir. İnfografik için kısaca ‘verilmek istenilen bilginin en anlaşılır ve yalın bir şekilde hazırlanmış etkili görselidir’ tanımlaması yapılabilir. Doğru bilgi aktarımının yanı sıra, infografik tasarımında sade bir tasarım dili kullanımı da oldukça önemlidir. Görsel (fotoğraf, illüst-rasyon), yazı, harita, piktogram, grafik öğeler, şemalar ve renk gibi unsurlarla oluşturulan infografiklerin doğru bir şekilde tasarlanması için tasarım ilkeleri göz önünde bulundurulmalıdır.Bir tasarımcı, tasarım alanındaki tüm unsurlarda olduğu gibi, renkte de bilinçli bir kullanım sağlamalıdır. Renk, tek başına bir iletişim aracı ola-rak kullanılabilir. Dünyada ortak veya ayrı pek çok anlam ve sembolleri ifade etmektedir. Kültürlere göre farklı anlamlar ifade eden rengin aynı zamanda insan psikolojisini de yönlendirdiği bilinmektedir. Renk, izleyici kitlesi göz önünde bulundurularak oluşturulan tasarımda tek başına yönlendirici ve tasarımın sadeliğini pekiş-tirici bir unsurdur. Bu bağlamda, bir infografikte kullandığı renklerde tasarımcının rengi doğru tanımlaması ve anlamlandırması önem kazanmaktadır.Bu çalışmada, infografiğin kısaca tarihsel gelişimine ve tasarımında dikkat edilmesi gereken hususlara, grafik tasarımda renk kullanımının önemi ve farklı kültürlerde çağrıştırdığı bazı farklı anlamlara, örnek infografikler eşliğinde infografik tasarımında renklerin nasıl kullanılacağına yer verilecektir.
Anahtar Kelimeler: İnfografik, Tasarım, Renk
İnfografik Nedir?
İnfografik, info (bilgi) ve grafik kelimelerinin birleşiminden oluşmaktadır. İnfografik, okurun en önemli ifa-delere kolayca ulaşabilmeleri, kelimelerle ifade edilmesi güç olan bilgiler, süreçler, istatistikler veya yerlerin grafiklerle oluşturulup görsel bir tasvirle ile sunulmasıdır (Walther, 2001; 2). İnfografik, karmaşık bilgilerin izleyicinin kolayca anlayabileceği ve hızlıca tüketebileceği bir şekilde görselleştirilmesi olarak tanımlanmak-tadır (Smiciklas, 2012; 1).
Bu durumda ‘bilgi grafiği’ olarak da bilinen infografik tasarım için ‘bilginin tasarıma dönüştürülmüş hali’
olarak tanımlama yapılabilir. İnfografik, karmaşık bir bilgiyi hızlı ve açık bir şekilde tanımlanmasını sağlar.
Günlük yaşantıda metro, alış-veriş merkezi, konser alanı gibi pek çok yerde karşılaşılabilecek olan infogra-fikler, günümüzde neredeyse her alanda kullanılmaktadır.
Resim 1. İnfografik Nedir? isimli infografik tasarım25
İnfografikler, gelen verilerin görsel bir düzenle hedef kitleye sunmayı amaçlar. Legolar kullanılarak tasarla-nan infografikte infografiklerin önemi zekice anlatılmıştır.
Tarih boyunca kayda geçmiş şekil, harita, proje veya grafiklerin çoğu günümüz infografiklerinin tarihinde ele alınabilir. Hatta daha öncesine gidilerek mağara duvarlarına yapılan resimler için de infografik tasarımın başlangıcıdır denilebilir. Bugüne gelindiğinde artan teknolojik imkanlar da göz önüne alındığında, artan bilgi akışı bilginin sunumunun önemini arttırmıştır. Yoğun ve karmaşık bilgilerin aktarımında infografikler devre-ye girer.
İnfografikler sabit, hareketli ve etkileşimli olarak 3 gruba ayrılabilir.
Sabit infografiklerde izleyiciye bütün bilgi tasarımın ilk hali ile sunulur. Sabit infografiklerin açıklama veya başka bir sayfaya yönlendirme imkânı yoktur. Genellikle basılı yayınlanan infografikler örnek gösterilebilir.
Metro veya tramvaylarda karşılaşılan infografikler de sabit infografiklerdir.
Hareketli infografikler, bünyesinde hareketli grafik veya video açıklamalar bulunduran infografiklerdir. Say-fa açıldığında otomatik olarak harekete geçen videoları içeren infografikler örnek olarak sunulabilir.
Etkileşimli infografikler ise, yönlendirme için izleyicinin komutunu alarak ilerleyen, butona tıklanmasıyla videonun oynatıldığı veya bilgilendirme sayfasının açıldığı infografiklerdir.
25 https://coolinfographics.com/blog/2012/9/11/what-is-an-infographic-explained-with-legos.html
İnfografik sayesinde bilgi görsel tasarımla sunularak kolay anlaşılır ve akılda kalıcılığı artar. Daha fazla alan kaplayacak uzun, düz bir metinle okuyucuya aktarılacak bilgi, görsel tasarımla daha cazip bir hal alır. Sıkıcı uzun tekdüze görünümünden uzaklaşarak izleyicinin dikkatini çekmeyi başarır.
Bilgi aktarımını sağlayacak olan infografiklerin yalın ve kolay anlaşılır olması oldukça önemlidir. Bilgi akta-rımında, izleyiciye yanlış bilgi vermemek için öncelikle tasarımcının infografik oluşturacağı bilgiyi doğru bir şekilde anlaması önemlidir. İnfografik üzerindeki unsurlar doğru kullanılmalı ve bir bütünü oluşturmalıdır.
İlk bakışta dikkat çekmesi ve algılanabilir olmasıyla infografikler kendini fark ettirir. Bu durumda verilmek istenilen mesaj diğer bilgilere göre bir adım öndedir. Dikkat çekici ama yanlış bilgiden oluşan bir infografik değerli değildir (Schroeder, 2004).
Davidson (2014) ile Lamb ve Jhonson (2014) çalışmalarında belirttikleri gibi iyi bir infografik hazırlamak için dikkat edilmesi gereken temel kriterler şu şekilde sıralanmaktadır:
• Basit olmalıdır. • Karmaşık bilgileri hızlı ve net bir şekilde sunabilmelidir.
• Bilginin sunumunda görseller ve metinlerle bütünleşmelidir.
• Sınırlı sayıda kelime ve metin içermelidir.
• Metinler açıklayıcı olmalıdır.
• Bilginin gösteriminde çeşitlilik gösteren bir yapıya sahip olmalıdır.
• Okuyucular için güzel ve cazip olmalıdır.
• Tasarım ilkeleri uygulanmalıdır. (Aktaran; Usta ve Güntepe, 2017; 193) İnfografik Tasarımında Dikkat Edilmesi Gereken Tasarım İlkeleri
Bir tasarımcının tasarlayacağı çalışmanın konusu ve alanı ne olursa olsun, dikkat etmesi gereken bazı ilkeler vardır. Tasarım alanında kullanılacak unsurların denge, oran, hiyerarşi, vurgu, boşluk ve bütünlük gibi ilkeler dikkate alınarak oluşturduğu kompozisyon ‘doğru’ tasarımın elde edilmesini sağlar.
Denge: “Denge, aynı ya da farklı nesneler arasındaki uyumlu ilişkidir” (Buyurgan, 2001; 67). Tasarım üze-rindeki unsurlar arasındaki ilişki de denilebilir. Bir tasarım simetrik veya asimetrik denge dikkate alınarak oluşturulabilir.
Oran: Tasarımcı açısından oran, boyutlar arası ilişkidir. Tasarım yüzeyinin eni ile boyu, görsel unsurların ge-nişlikleri ve yükseklikleri ile bir arada oluşturdukları kitlelerin boyutları arasında daima orantıya dayalı iliş-kiler vardır. Bir görsel unsurun tasarım içindeki diğer unsurlarla kurduğu orantısal ilişiliş-kiler, algı ve iletişimi doğrudan etkiler (Becer, 2006; 68).
Hiyerarşi: Tasarım alanında kullanılan unsurların, konuya uygunluğuna göre büyüklük küçüklük farklarıdır.
Tasarımcı, asıl konuyu veren unsuru hiyerarşik olarak öne çıkardığında izleyicinin dikkatinin çekeceğini bi-lir. İnfografik tasarımında önem arz eden veriler daha büyük girilerek hiyerarşik olarak ön plana çıkarılıbibi-lir.
Vurgu: Tasarım alanında kullanılan unsurların tümü aynı anda izleyicinin dikkatini çekmez. Böyle bir tasarım kafa karıştırıcı ve dikkat dağıtıcı olabilir. Tasarımcı dikkati ilk çekecek unsuru öne çıkarmak için diğerlerin-den ayrıştırarak vurgulamalıdır.
Bir infografikte denge, oran, hiyerarşi ve vurguyu bilgilerin belirleyeceği bir tasarımla doğru bir sonuç elde edilir.
Boşluk: Bir tasarım kullanılan unsurlara eşlik eden boşluklardan oluşur. Boşluklar odaklanmayı kolaylaştırır ve tasarıma estetik katar.
Bütünlük: Tasarım alanında kullanılan unsurlar boyut ve renk gibi farklılıklara sahip olsalar da, tasarımın geneline bakıldığında bir bütünü oluşturmalı ve bütün gibi gözükmelidir.
Tüm bu tasarım ilkeleri dikkate alınarak elde edilen kompozisyonla bilgi izleyiciye kalıcı ve ilgi çekici bir tasarımla sunulmuş olur. Aynı zamanda tasarımcı bilginin ulaşması gereken kitlenin yaş, eğitim ve kültür düzeyi, ilgi ve algısını da göz önünde bulundurmalıdır.
Resim 2. 3D Tarımı anlatan bir infografik26 İnfografikte Kullanılabilecek Tasarım Unsurları
Görseller: Bir infografikte kullanılabilecek görseller fotoğraf, illustrasyon, diyagram veya piktogramlar ola-bilir. Tasarımda bütünlük sağlanması amacıyla, kullanılan görsellerin birbirleri ile olan uyumu önemlidir.
Bilginin kolay anlaşılır bir hal alması için infografiklerde görsellerin bilgiye uygun kullanımı önemlidir.
26 https://visual.ly/community/infographic/environment/agriculture
Resim 3. New York Times, “Usain Bolt ne kadar hızlı?” adlı video infografikten bir görüntü.27 Haritalar: Bölgelerden bahsedilen bir bilgi paylaşılacaksa o bölgenin haritası baz alınarak tasarlanan bir in-fografik bilgiyi daha anlaşılabilir kılar. Harita tek başına bir inin-fografik sayılabileceği gibi, infografiğin içer-sinde bir unsur olarak da kullanılabilir.
Grafik ve Semboller: Daha çok eğitim ile ilgili infografiklerde sıkça kullanılan pasta grafikler ve semboller, infografiklerin ayrılmaz birer parçasıdır.
Resim 4. “Nasıl bir grafik tasarım istersin?” isimli infografik. Renkler ve matematiksel kümelerden faydalanarak hazırlanmış ve oldukça kolay anlaşılır bir şekilde müşteriye sunulmuştur.28
Nokta ve Çizgi: Grafik ve semboller gibi nokta ve çizgi de tüm grafik ürünlerinde olduğu gibi infografiklerde de sıkçı karşılaşılan ürünlerdir.
27 http://archive.nytimes.com/www.nytimes.com/interactive/2012/08/05/sports/olympics/the-100-meter-dash-one-race-every-medalist-ever.html
28 https://cdn.mos.cms.futurecdn.net/kzqJ7thM2dfeSgWW4VeB7R.jpg
Tipografi: İnfografikte tipografi diğer unsurları açıklamak için kullanılacak bir unsur olabileceği gibi, tek ba-şına infografikleri görselleştirecek güçte bir unsurdur.
Renk: İnfografik tasarımında bilgileri gruplandırmak veya ayrıştırmak için kullanılan renkler belirli kodlarla izleyiciye sunulur.
İnfografikte Renk Kullanımının Önemi
Renk güçlü bir iletişim aracıdır çünkü dikkat çekebilir, öne çıkartıcı şeyler yapabilir ve daha çekici gösterebilir.
Zarif ve tutumlu renk kullanımı, tasarımı yükseltebilir ve iletişimin bir parçası olan etkiyi arttırmaya ihtiyaç olunan yerde vurgulamak için başvurulabilir (Ambrosse ve Harris, 2010; 126).
Renklerin insan psikolojisi üzerinde olumlu ve olumsuz etkileri olduğu bilinmektedir. Mavi ve yeşilin yatıştır-ması ve huzur vermesi, kırmızının ateşlemesi ve açlık hissi yaratyatıştır-ması, sarının harekete geçirmesi ve motivas-yonu yükseltmesi psikolojik açıdan bilinen bazı etkileridir.
Renklerin psikolojik etkilerinin yanı sıra bir de onlara yüklenmiş bazı kodlar vardır. Bu kodlar kültürlere göre değişebilmektedir. Kırmızı kanı ve ateşi temsil ettiğinden pek çok ülkede tutku, aşk, neşe ve enerjiyi temsil eder fakat Güney Afrika’da kırmızı yas ve matem rengidir. Mavinin de gökyüzü ve denizi temsil ettiğinden çoğu ülkede güven ve huzuru temsil ederken, Kore ve Meksika için yas ve matemi temsil etmektedir.
Resim 5. İnsan nasıl inşa edilir isimli infografik.29
Bu durumda, tüm grafik tasarım ürünlerinde olduğu gibi tasarlanacak bir infografiğin hitap edeceği hedef kit-lesi belirlendikten sonra, tasarımcı tarafından bilinmeyen bir kesimse hedef kitlenin kültürü de araştırıldıktan sonra renk seçimleri yapılmalıdır.
29 http://tabletopwhale.com/2014/12/16/how-to-build-a-human.html
Bir infografik üzerine çalışırken rengin, izleyicinin dikkatini çekmek, ayırt ettirmek ve açık bir iletişim kurmak için önemli bir denge ile kullanılması gerekir. (Sherin, 2012; 130)
Tasarım alanındaki tüm dengeyi değiştirecek güce sahip olan renk, infografikte dikkatli kullanımıyla doğru ta-sarımı pekiştirecek niteliktedir. Bilgileri gruplandırmak veya ayrıştırmak için renkten faydalanılırsa, metinleri okumadan bilgiler veya istatistikler arasındaki fark metinlere bakılmaksızın kolay bir şekilde anlaşılabilir. Zıt renkler kullanılarak önemli bilginin öne çıkarılması sadece renk kullanımıyla sağlanabilir.
Resim 6. Lance Wyman, Mexico City Olimpiyat Oyunları bilgilendirme grafikleri.30
Rengin bilgilendirme tasarımındaki önemli rolüne ilişkin dikkat çekici örneklerden biri tasarımı Amerikalı Grafik Tasarımcı Lance Wyman tarafından gerçekleştirilen 19. Mexico Olimpiyatları bilgilendirme sistemidir.
Wyman bu çalışmada renk olgusunu oldukça efektif kullanarak olimpiyat gibi kalabalık ve birden çok dilin konuşulduğu çok uluslu bir organizasyondaki bilgilendirme sorununun altından başarı ile kalkmıştır. Müsa-bakalar ve bu müsaMüsa-bakaların yapılacağı sahalara ulaşımı gösteren bilgilendirme sistemlerinde etkili bir renk kullanımı göze çarpmaktadır. Wyman’ın bu başarılı bilgilendirme sistemi hakkında The New York Times ga-zetesi şu yorumu yapmıştır: “Hiçbir dil bilmenize gerek yok, yeter ki renk körü olmayın” (Bektaş, 1997; 173).
“Renklerin bir dili vardır ve o ‘sessiz-sözsüz’ dil aracılığıyla bireyler değişik mekanlarda, değişik ortamlarda iletişim kurarlar, ileti aktarırlar. Sözsüz iletişimin ya da beden dilinin bir parçası olan renk dili, her ortam ve her alanda karşımıza ‘anlam aktaran öğe’ olarak çıkar.” (Küçükerdoğan ve Küçük, 2013; 67).
30 https://tr.pinterest.com/pin/435160382720359924/?lp=true
Resim 7. Instagram Ulusu adlı infografikten bir parça.31 SONUÇ
Bilgi aktarımı yapan infografikler, günümüzde bilgi kirliliği de denilebilecek kadar fazla bilgi akışı olması sebebiyle kullanılması kaçınılmaz hale gelen grafik ürünleridir. Bilgilerin sağlıklı bir şekilde görselleştirilmesi ve hedef kitleye ulaştırılması sorunları infografiğin yaygınlaşmasını sağlamıştır. Sayfalarca sıkıcı ve düz bir metinle anlatılacak bilgi, infografik vasıtasıyla görsel bir hale getirilerek etkili, akılda kalıcı, çekici, eğlenceli, yalın ve net bir şekilde aktarılır. Bir infografik tasarlanırken tasarım ilkelerinin yanı sıra dikkat edilecek en önemli husus bilginin doğru aktarımıdır. Doğru bir şekilde başlanan infografik taslağı işlevine uygun olmak şartıyla görseller, haritalar, grafik ve semboller, nokta ve çizgi, tipografi ve renk kullanımıyla zenginleştirilir.
İnfografikler, yalın ve net anlatımlarla sunulmalıdır. İnfografiğin bu özelliği bireylerin algısında hazır bulunan renklerin uygun kullanımıyla elde edilebilir. Daha az yazı, optimum renk kullanımı sayesinde, kolay anlaşılır, minimal ve estetik bir görsele sahip zekice tasarlanmış infografikler ortaya çıkarılabilir.
Renkler, bir infografiğin en önemli özelliği olan gruplandırma ve ayrıştırma özelliğini etkili ve kolay bir şekil-de sağlayan unsurlardır. Fakat, infografiklerin saşekil-dece hareketli ve dinamik bir hal almasını sağlayan bir unsur özelliği taşımaz. Bununla birlikte renkler üzerine yüklenen anlamlarla kullanılarak, bilginin hedef kitlenin algısına yüklenmiş hazır kodlar sayesinde kolay ve hızlı bir şekilde anlamlandırılmasını sağlar. Bu sebeple ta-sarımcı, çalışmanın hitap edeceği kesimin, yaşı, cinsiyeti, eğitim seviyesi ve kültürüyle ilgili bilgi edinmelidir.
KAYNAKÇA
Ambrose, G. ve Harris, P. (2012). Tipografinin Temelleri. Çeviri: Bengisu Bayrak. İstanbul: Literatür Yayın-ları.
BECER, E. (2006) İletişim ve Grafik Tasarım, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
BUYURGAN, S. ve Buyurgan, U. (2001). Sanat Eğitimi ve Öğretimi. Ankara: Dersal Yayıncılık.
Bektaş D. (1997) Çağdaş Grafik Tasarımın Gelişimi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
31 https://cdn.mos.cms.futurecdn.net/wiT4fcqbZPnwFR8ayxSewX.png
Küçükerdoğan R. ve Küçük B. (2013). Renklerin Dili. Grafik Tasarım Dergisi, 53.
Schroeder, R. (2004). “Interactive Info Graphics in Europe--added value to online mass media: a preliminary survey”, Journalism Studies, 5.
Sherin A. (2012). Design Elements: Color Fundamentals. Massachusetts: Rockport Publishers.
Smiciklas, S. (2011). 100 Things Every Designer Needs to Know About People. İndiana, U.S.A: Que Publis-hing.
Walther, C. (2001). Qas Leisten Infografiken in Der Tageszeitung. Wintersemester, 2000/2001, Universitat Leipzig, s.1-17.
Usta N. D. ve Güntepe T. (2017). Öğretmen Adaylarının Geliştirdikleri İnfografiklerin Değerlendirilmesi, Ordu; IX. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Kongresi.
CUMHURİYETTEN GÜNÜMÜZE TÜRK GRAFİK TASARIMCILARININ