YARARLANMA STRATEJİLERİ
157 7.Farklı ırk hayvanlarla sürünün karakteri embriyo transferi yöntemiyle geçici
olarak değiştirilebilir.
Türkiye’de kültür ırkı inek barındıran işletmeler değerlendirildiğinde, ağırlıklı olarak süt ineği işletmelerinin ön plana çıktığını görüyoruz. Bununla birlikte zaman zaman tüketici eğilimleri değişkenlik gösterebilmektedir. Örneğin bir süt ineği işletmesi, mevcut sürüsünün
%25 veya % 50’sini geçici olarak etçi ırklardan oluşmasını isteyebilir. Mevcut tekniklere göre en pratik yol melezleme yapılmasıdır. Ancak saf ırkların verim özellikleri daha yüksek olmaktadır.
Bunu sağlamak embriyo transferi ile mümkündür. Şu anki serbest piyasa şartlarında et fiyatlarının çok yüksek olması etçi ırk sığırlar ve buzağılarının fiyatlarında tavan yapmasına neden olmuştur. Sütten yeni kesilmiş bir holstein buzağı 2000 TL iken, simental bir buzağı 2500-3000 TL arasında fiyatlandırılmaktadır. Anaç hayvanlar sürüde olduğu için, izleyen yıllarda mevcut sürü karakteri devam eder. Dolayısıyla etçi ırk sürülerden sütçü ırkların veya sütçü ırk sürülerden etçi ırkların elde edilmesi ancak embriyo transferi ile mümkündür (Hanekamp, 1999).
8.Sürüdeki dişi buzağı sayısı embriyo transferi ile arttırılabilir.
Son yıllarda cinsiyeti belirlenmiş sperma ile tohumlamalar yapılmaktadır. Elde edilen gebe kalma oranları değişkendir. Suni tohumlama uygulaması olduğu için doğan dişi buzağının verim özellikleri tam olarak bilinememektedir. Embriyo transferi uygulamalarında ise verim özellikleri bilinen bir dişi anaç hayvan kullanıldığı ve spermanın da verim özellikleri bilindiği için verim açısından risk yoktur.
Embriyo transferinde süperovulasyon sonrası yapılacak tohumlama cinsiyeti belirlenmiş sperma ile yapılırsa elde edilecek embriyoların cinsiyeti dişi olacaktır (An ve ark 2010). Bununla birlikte payetteki dişi sperma sayısının diğer cinsiyet belirlemesi yapılmamış spermalara göre daha az olması (2.000.000; 20.000.000 motil spermatozoon) nedeniyle fazla sayıda payetle (toplam 4 yerine 6 payet) tohumlama yapılması gerektiği göz ardı edilmemelidir (Kaimio ve ark, 2013).
9.Damızlık düve ithalatına embriyo transferi iyi bir alternatiftir.
Türkiye son 25 yıldır iyi bir damızlık düve ithalatçısı konumundadır ve milyonlarca dolar harcama yapılmıştır. Getirilen düvelerin adaptasyon sorunları, uzun süreli yolculuklara bağlı anormallikler (abortlar, yetersiz beslenme vs), doğan buzağıların antikor düzeylerinin (ana hayvandan kolostrumla aldığı) Türkiye florasından farklı olması gibi nedenlerle çoğu zaman istenilen verimler alınamamaktadır. Embriyo ithalatında ise; nakiller uzman Veteriner hekimlerce yapıldığı sürece bu riskler yoktur. Dolayısıyla damızlık düve ithalatının en güçlü alternatifi embriyo ithalatı olabilir (Tekeli ve ark, 1998).
10.Embriyo ihracatı, yeni bir ihracat kalemi olabilir.
Türkiye’nin damızlık hayvan ve hayvansal ürün ihracatında, donmuş embriyo ihracatı da yer alabilir. Damızlık gebe düve ihracatı oransal olarak hayvancılıkla ilgili ihracat kalemleri içerisinde önemli bir oranda olmasa da; donmuş embriyo ihracatı bu oranı tersine çevirebilir.
Donmuş embriyo ihracatı Orta Asya Türk Cumhuriyetlerine, Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkelerine yapılabilir.
11.Embriyo transferi ve teknolojisinde KOP bölgesi önemli bir merkez haline gelebilir.
KOP bölgesi Türkiye’nin önemli hayvancılık bölgelerinden birisidir. Bölgesinde büyük ölçekli süt ineği işletme sayısı fazladır. Embriyo transferi ileri biyoteknolojik bir yöntemdir.
Yöntemin uygulanması belli bir deneyim, bilgi ve pratiklilik gerektirmektedir. Dolayısıyla KOP bölgesi önemli bir eğitim merkezi olabilir. Yurt dışında bu eğitimlerin verildiği belli başlı eğitim merkezleri bulunmaktadır. Bu eğitim merkezi yurt içi/dışı eğitim çalışmalarını yerinde veya kendi eğitim merkezinde yapabilir. Bu da bölgenin tanıtımında ve devlet desteklerinin alınmasında öncü bir rol oynayabilir.
12.Embriyo transferi sadece üstün verimli dişi buzağı elde etmek için değil, aynı zamanda üstün verimli erkek buzağı elde etmek için de yapılabilir.
Bilindiği gibi donmuş sperma üretimi yapan ve pazarlayan ulusal ve uluslar arası çok sayıda firma vardır. Sperma pazarında önemli kriter kullanılan boğanın pedigrisidir ve listede öne çıkan boğalar genelde embriyo transferindendir.
Embriyo transferi yoluyla pedigrisi bilinen boğalarla yapılan tohumlamalardan elde edilecek buzağılar yurt içinde sperma üretimi yapan firmalara veya kuruluşlara (Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği) bir pazar oluşturabilir. Böylece embriyo transferinde üstün nitelikli dişilerin elde edilmesi kadar üstün nitelikli erkek buzağılar da elde edilmiş olur. Bu erkek buzağıların kullanılması da sperma ithalatına alternatif iyi bir seçenek oluşturabilir.
13. Embriyo transferi yoluyla işletmeler arası işbirliği artabilir.
İşletmeler arası bazı ortaklıklar embriyo transferi yoluyla kurulabilir. Örneğin A işletmesindeki yüksek verimli ineklerin yıkaması yapılarak elde edilen embriyolar, B işletmesindeki vasat ineklere nakledilebilir. Aynı şekilde C işletmesindeki etçi ırk ineklerden
SÜT İNEKÇİLİĞİNDE
EMBRİYO TRANSFERİNDEN
YARARLANMA STRATEJİLERİ
158
elde edilen embriyolar B işletmesindeki sütçü düvelere nakledilebilir. Bu sayede B işletmesi yüksek verimli bir sürüye sahip değil iken (embriyo transferinde yıkama için kullanılabilecek);
taze transferlerle elit bir sürü oluşturması mümkün olabilecektir.
14.Embriyo transferi uygulaması yeni iş alanları ve yeni açılımlar sağlayabilir.
Daha önce hiç hayvancılıkta örneğine rastlamadığımız kiralık anne uygulaması embriyo nakli ile yapılabilir. Ayrıca sözleşmeli yetiştiricilik yoluyla da kaliteli buzağı sayısı arttırılabilir.
Nitekim dana kreşi, tavukçuluktaki organizasyonlar gibi bunun örnekleri vardır. A çiftliği hayvanlarından elde ettiği embriyoları, sözleşmeli olarak bölgedeki yetiştiricilerin elindeki düvelere belli bir ücret karşılığı (kiralık anne) naklettirir. Doğan buzağılar A işletmesinin olur.
Bu sayede yetiştirici herhangi bir masraf yapmadan ve üstelik ücret alarak inek sahibi olur (düvenin inek olması için doğurması gereklidir). A işletmesi de yüksek bedeller ödemeden (düve almadan) embriyo transferinden buzağı sahibi olur.
15.Embriyo transferi sürüdeki ikizlik oranının arttırılmasına olanak verir.
Az sayıda taşıyıcı hayvanın olduğu ve/veya taze nakillerde az sayıda taşıyıcının olması durumunda nakiller tek embriyo yerine iki embriyo olacak şekilde yapılabilir. Ancak cinsiyet tayini yapılmamış veya cinsiyeti belirlenmiş sperma ile tohumlanmamış durumlarda erkek/dişi olması freemartin olma olasılığının artmasıyla sonuçlanır.
16.Şu an olmayan teşvikler embriyo transferinde olabilir.
Türkiye’de embriyo transferi çok hızlı gelişim gösterdiğinden, yakın gelecekte embriyo transferi uygulayan işletmelerin ayrıcalıklı teşviklerden yararlanması söz konusu olabilir. Nasıl ki hastalıktan ari işletme teşviği, suni tohumlama, soğutulmuş süt, buzağı teşviği gibi teşvikler üreticiler için ne kadar önemli ise; embriyo transferinden doğan veya belgeli kişilere embriyo transferi yaptıran işletmeler de ayrıcalıklı olacaktır.
KAYNAKLAR
Akyol, N. Sığırlarda Embriyo Transferi, Lalahan Hayvancılık Merkez Araştırma Enstitüsü, Ankara, 2007.
An L; Wu ZH; Wu YF; Zhang XL; LiuX; Zhu YB; Cheng WM; ao HM; Guo M; Tian JH. “Fertility in single-ovulating and superovulated dairy heifers after insemination with low dose sex-sorted sperm”, Reprod Dom Anim, 45, 344-350, 2010.
Chebel RC; Santos JEP; Reynolds JP; Cerri RLA; Juchem SO; Overton M. “Factors affecting conception rate after artificial insemination and pregnancy loss in lactating daiy cows”, Anim Reprod Sci, 84, 239-255, 2004.
Drost M; Ambrose JD, Thatcher MJ; Cantrell CK; Wolfsdorf KE; Hasler JF; Thatcher WW.
“Conception rates after artificial insemination or embryo transfer in lactating dairy cows during summer in Florida”, Theriogenology, 52, 1161-1167, 1999.
Erdem H. “İneklerde real-time ultrasonografi ile embriyonik ölümlerin insidansının belirlenmesi”, Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya, 1997.
Hanekamp WJA. “Transfer f beef embryos in dairy cows : İnfluence of recipient and embryo quality on pregnancy rate end calving performance”, Reprod Dom Anim, 34, 459-463, 1999.
Kaimio I1; Mikkola M; Lindeberg H; Heikkinen J; Hasler JF; Taponen J. “Embryo production with sex-sorted semen in superovulated dairy heifers and cows” , 80, 950-954, 2013.
Rodrigues CA1; Teixeira AA; Ferreira RM; Ayres H; Mancilha RF; Souza AH; Baruselli PS
“Effect of fixed-time embryo transfer on reproductive efficiency in high-producing repeat-breeder Holstein cows” ,118, 110-117, 2010.
Rutledge JJ. “Use of embryo transfer and IVF to bypass effects of heat stress”, Theriogenology, 55, 106-111, 2001.
Sağırkaya, H. “Sığırlarda embriyo transfer uygulaması ve Türkiye açısından önemi”, Uludağ Univ J Fac Vet Med, 28, 2, 11-19, 2009.
Santos JEP; Thatchet WW; Chebel RC; Cerri RLA; Galvao KN. “The effect of embryonic death rates in cattle on the efficacy of estrus synchronization programs”, Anim Reprod Sci, 82-83, 513-535, 2004.
Sartori R; Gümen A; Guenther JN; Souza AH; Caraviello DZ; Wiltbank MC; ” Comparison of artificial insemination versus embryo transfer in lactating dairy cows” , Theriogenology 65 1311-1321, 2006.
Son DS; Choe CY; Cho SR; Choi SH; Kim HJ; Hur TY; Jung YG; Kang HG; Kim IH. “A CIDR-based timed embryo transfer protocol increases the pregnancy rate of lactating repeat breeder dairy cows” J Reprod Dev. 53 1313-1318, 2007.
Tekeli T. Embriyo nakli, Alınmıştır “Evcil Hayvanlarda Doğum ve İnfertilite”, Editör : Erol Alaçam, Medisan Yayınevi, Ankara, 2001.
Tekeli, T; Erdem, H; Uçar, M; Aksoy, M; Yenice, M. “Holstein ırkı ithal düvelerden oluşan bir sürünün doğum sonrası dölverimi performansının değerlendirilmesi”, 8, 1-2, 23-28, 1998
Willet EL, Black WG, Casida EL,Stone WH, Buckner PJ. Succesful transpalantation of a fertilized bovine ovum. Science, 113, 247, 1951.
SÜT İNEKÇİLİĞİNDE
EMBRİYO TRANSFERİNDEN
YARARLANMA STRATEJİLERİ
159