İlgili Araştırmalar

Moda tasarımı eğitiminde sanat akımlarının öğrencilerin yaratıcılıklarına etkisi adlı araştırmada literatür taraması yapılmış, bulunan araştırmalar aşağıdaki gibi özetlenmiştir.

Konak (2008), İlköğretim 6. sınıf öğrencilerinin sanatsal yaratıcılık düzeyleri adlı çalışmasında öğrencilerin sanatsal yaratıcılık düzeylerini; cinsiyeti, anne ve

babalarının eğitim durumu, kendilerine ait bilgisayarının olup olmaması, süreli yayın (dergi ve gazete) okuyup okumamaları, Resim-İş dersinde kullanacağı malzemeleri ailelerinin karşılayıp karşılamaması ve gelir düzeyi değişkenlerine bağlı olarak incelenmesi amaçlanmıştır. Veri toplama aracı olarak, Kişisel Bilgi Formu ile bir uygulama çalışması olan Torrance Yaratıcı Düşünce Testi Şekilsel A Formu kullanılmıştır. Veri toplama araçlarına, tabakalama örneklem yöntemi ile belirlenen Merkez İlçe’ye bağlı General Şadi Çetinkaya İlköğretim Okulu ile Başöğretmen Atatürk İlköğretim Okulu 6. sınıf öğrencilerinden basit tesadüfi (random) örnekleme yöntemi ile seçilen 40 öğrenci yanıt vermiştir. Verilerin analizi sonucunda, öğrencilerin sanatsal yaratıcılık düzeyleri ile ailelerinin gelir düzeyleri, tatillerini herhangi bir tatil beldesinde geçirip geçirmemesi, kendilerine ait bilgisayarının olup olmaması, dergi okuyup okumaması arasında anlamlı bir fark olduğu sonucuna varılmıştır.

Kökalan (2001), Farklı sosyal çevrelerde ekonomik ve kültürel faktörlerin plastik sanatlar eğitimine yansımaları adlı çalışmasında; ilköğretim okullarında plastik sanat eğitiminin sosyal çevre, kültür ve ekonomi faktörlerinden nasıl etkilendiğinin değerlendirilmesi yapılmıştır. Çalışmanın örneklemini Eskişehir merkezinde yer alan ilköğretim okullarının 5. ve 8. sınıfları oluşturmaktadır. Çalışmada araştırmacı tarafından hazırlanan anket öğrencilere uygulanmış ve verilerin analizi ‘’SPSS’ programı ile kodlanmış ve yorumlanmıştır. Evde ailenin kültürel düzeyi, sokakta arkadaş ve bulunduğu çevrenin sosyolojik yapısının, çocuğun eğitimini etkilediği sonucuna varılmıştır.

Mulhan (2007), Araştırma, 7. sınıf Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi dersinde geçen kavramların öğrenilmesinde sosyal, ekonomik ve kültürel faktörler ile eğitim öğretim uygulamalarının etkilerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Bu amaçla toplam 9 okul, 8. sınıfa giden 326 öğrenci ve 12 sosyal bilgiler öğretmenine ulaşılarak örneklem grubu oluşturulmuştur. Araştırmada amaca uygun olarak nicel araştırma tekniklerinden anket ve bilgi testi, nitel araştırma tekniklerinden de açık uçlu soru formu kullanılarak veriler elde edilmiştir. Verilerin değerlendirilmesi sonucunda sosyal, ekonomik ve kültürel faktörler ile eğitim - öğretim uygulamalarının vatandaşlık kavramlarının öğrenilmesindeki etkileri irdelenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre; Öğrencilerin yasadıkları yer, sahip oldukları olanakları, algıladıkları ekonomik düzey (ailelerinin maddi durum değişkeni), katıldıkları kültürel etkinlikler içinde yer alan

tiyatro, 7. sınıf Vatandaşlık ve insan Hakları Eğitimi dersinde geçen kavramların öğrenilmesini etkilememektedir.

Gömleksiz ve Kan (2009), Tarama tipindeki bu araştırmanın amacı, Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim programının eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme ve girişimcilik becerilerini kazandırmadaki etkisine ilişkin öğrenci görüşlerini belirlemektir. Araştırma ile Diyarbakır ilinde yeni programın uygulandığı beş pilot ilköğretim okulunda öğrenim gören 600 öğrencinin görüşü üçlü likert tipi bir ölçekle alınmıştır.Verilerin analizinde aritmetik ortalama ve standart sapma değerleri kullanılmış-tır. Öğrenciler eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme ve girişimcilik becerilerini kazandırmada Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim programını etkili bulmuşlardır.

Erdoğan (2006), Moda Tasarımı Programlarında Tasarımcıya Kazandırılan Yeterliliklerin Hazır Giyim Sektörünün Beklentilerini Karşılama Düzeyinin İncelenmesi’ konulu araştırmasında, Ön Lisans, Lisans ve Özel Tasarım Kurslarındaki moda tasarım programları doğrultusunda tasarımcıda bulunması gereken yeterlilikleri belirlemek ve programların, hazır giyim sektörünün tasarımcıdan beklentilerini karşılama durumunu ortaya koymak amaçlanmıştır. Araştırma, betimsel bir çalışma niteliğindedir. Araştırma, hazır giyime yönelik çalışmalara kaynak olabileceği, okul- sanayi işbirliğinin geliştirilmesine olanak sağlayabileceği için önemlidir. Araştırmada, tasarımcıların çoğunlukla sektör içinde çalışanların tavsiyeleri üzerine işe alındıkları, yapılan tasarımlarda firma isteklerinin göz önünde bulundurulduğu, tasarım sürecinde yürütülen çalışmaların verimli bir şekilde yürütülmesinde ve ürünün kalitesinin yükseltilmesinde tasarımcıların bilgi beceri yeterliği kadar insan ilişkileri ile alana yönelik ilgi ve tutumlara sahip olmasının beklendiği, tasarımcıların alanları ile ilgili çalışma yapma, kaynakları takip etme ve çalışmalara uyum sağlama düzeyinde yeterli oldukları sonuçlarına ulaşılmıştır.

Ekici (2004), Grafik eğitiminde öğrencilerin görsel algı ve algılama farklılıklarının afiş tasarımları yoluyla saptanması adlı çalışmasının amacı; kız meslek liselerinde uygulanan grafik eğitimindeki afiş tasarımları yoluyla görsel algıda, öğrencinin duygu ve düşüncelerinin sanat eğitimi çerçevesi içerisinde, davranış ve yaratıcılık ilkeleri ve sanatın elemanları kapsamında farklılıklarını ölçmektir.Veri toplama aracı olarak, araştırmacı tarafından geliştirilen bir anket ve bir görüşme formu kullanılmıştır. Geliştirilen anket ve görüşme formu, aşağıda belirtilen Ankara ili

Çankaya ve Altındağ ilçelerinde bulunan, üç kız meslek lisesindeki grafik bölümü ikinci ve üçüncü sınıflarından toplam 95 öğrenci ve 14 öğretmene uygulanılmıştır. Anket formlarıyla toplanan bilgiler, araştırmanın amaçlarını gerçekleştirmek üzere analiz edilerek, ankette yer alan her sorunun frekans ve yüzdesi alınılmış tablolaştırılarak yorumu yapılmıştır. Görüşme formlarından elde edilen bilgiler de analiz edilerek yorumlanılmıştır. Anket formlarından toplanan bilgilere göre, kız meslek lisesi grafik bölümü ikinci ve üçüncü sınıf grafik öğrencilerinin dörtte biri, afişlerde imgelerin düzenlenmesinde, parlak ve canlı renklerin tercih edilmesi ve renkler arasına güçlü kontrastlar oluşturulması, sözel unsurlar ve imgeler arasında açıklayıcı, destekleyici, yorumlayıcı bir ilişki kurulması gerektiğini belirtilmiştir. Grafik eğitimi verilecek öğrencilerin grafik sanatına ilgi duymalarının yanında görsel algılarının güçlenebilir yapıda olması gerekmektedir. Grafik tasarım ilkeleri ve tasarım ürünün ham maddelerini grafik sanat eğitimi sayesinde öğrenip ve bu öğrendiklerini grafik sanatın uygulama alanlarından olan görselliği en dışavurumcu afiş alanında göstermesi, aldığı eğitimi sosyal, kültürel yaşantısında bir tasarımcı en önemlisi de sanatçı gözüyle, tavır ve davranışlarında bu saydığımız özelliklerde farklılığını göstermesi gerekmektedir.

Özben ve Argun (2005), Buca Eğitim Fakültesi öğrencilerinin yaratıcılık boyutları puanlarının karşılaştırılması adlı çalışmasında; öğrencilerin eğitim gördükleri alanlara göre yaratıcılık düzeyleri karşılaştırılmıştır. Araştırmanın örneklemini Güzel Sanatlar Bölümünden 42, Sosyal Bilimlerden 94, Fen Bilimlerinden 25 öğrenci oluşturmaktadır. Yaratıcılık düzeylerini ölçmek için Torrance yaratıcı düşünme testi uygulanılmıştır. Sonuç olarak da öğrencilerin öğrenin alanları, mezun oldukları lise ve boş zaman uğraşları ile yaratıcılık düzeyleri arasında anlamlı ilişkiler bulunulmuştur.

3. YÖNTEM

Bu bölümde; araştırmanın modeli, evren ve örneklemi, veri toplama araç ve teknikleri, verilerin analizi ve değerlendirilmesi aşamalarında yapılan çalışmalara ilişkin bilgiler yer almaktadır.

3.1. Araştırma Modeli

Sosyo-ekonomik ve kültürel yaşantıların moda tasarımı öğrencilerinin koleksiyonlarının tasarım değerleri üzerinde olan etkisini belirlemek amacıyla yapılan bu araştırmada, tarama yöntemi kullanılmıştır. Tarama modelleri, geçmişte ve halen var olan bir durumu var olduğu şekliyle betimlemeyi amaçlayan yaklaşımlardır. Araştırmaya konu olan olay, birey ya da nesne, kendi koşulları içinde var olduğu gibi tanımlanmaya çalışılır. Onları herhangi bir şekilde değiştirme, etkileme çabası gösterilmez (Karasar, 2009:76).

Moda Tasarım Öğrencilerinin giysi tasarım sürecinde yaratıcılık güçlerini kullanarak uyguladıkları, tasarım süreci sonunda oluşturdukları koleksiyonlarının, tasarım değerleri açısından değerlendirilmesinin amaçlandığı bu çalışmada; konu ile ilgili literatür taraması yapılarak, uzman öğretim elemanlarının görüşleri doğrultusunda iki ayrı ölçme aracı hazırlanmış, nicel ve nitel araştırma yöntemleri bir arada kullanılarak sonuca ulaşılmaya çalışılmıştır.

Yıldırım ve Şimşek’e göre (2003: 46-47) nicel ve nitel yöntemlerin tek basına kullanılması sosyal olay ve olguları açıklamada yeterli olmayabilir. Bu nedenle birbirini tamamlayıcı düşünülerek birlikte kullanılan bu iki yöntemin sonuçları araştırma açısından önem taşımaktadır.

3.2. Evren ve Örneklem

Araştırmanın evrenini Moda Tasarım Eğitimi alan öğrencilerin tümü oluşturmaktadır.

2010-2011 eğitim öğretim yılı Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Moda Tasarımı Öğretmenliği 4. Sınıfların üç grubunda eğitim gören toplam 49 öğrenci araştırmanın örneklemini, oluşturmaktadır. Koleksiyonların objektif değerlendirilmesi açısından, koleksiyon hazırlama dersinde üç grubun da aynı tema üzerinde çalışıyor olması örneklem belirlemede etkin olmuştur.

3.3. Verilerin Toplanması

Araştırmanın kavramsal çerçevesini oluşturabilmek için kitap, dergi, makale, tez gibi çeşitli kaynaklar incelenerek bir sentez oluşturulmuştur. Yararlanılan kaynaklar çeşitli kütüphanelerden, kitapçılardan ve internet üzerindeki web sitelerinden taranarak elde edilmiştir.

Sosyo-ekonomik ve kültürel yaşantıların moda tasarımı öğrencilerinin koleksiyonlarının tasarım değerleri üzerinde olan etkisini belirlemek amacıyla yapılan bu çalışmada anket formu ve tasarım değerlendirme formu olmak üzere iki ayrı ölçme aracı kullanılmıştır.

Araştırmanın verilerini toplamaya yönelik hazırlanan anket formu dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde öğrencilerin demografik özellikleri ve yakın çevresi ile ilgili genel bilgiler, ikinci bölümde ailelerinin kültürel davranışlarını belirlemeye yönelik sorular, üçüncü bölümde ise öğrencilerin tasarım sürecinde yaşadıkları problemlere yönelik sorular yer almaktadır. Öğrencilerin alanlarıyla ilgili tutum ve davranışlarını belirlemeye yönelik dörtlü likert ölçek anket formunun dördüncü bölümünü oluşturmaktadır. Uzman görüşleri alınarak hazırlanan anket formuna, pilot uygulama yapıldıktan sonra gerekli düzeltmeler yapılarak son şekli verilmiştir.

Öğrencilerin koleksiyonlarını oluşturacak giysi tasarımlarını değerlendirmek amacıyla hazırlanan tasarım değerlendirme formu, sembolik tasarım değerleri ve fonksiyonel tasarım değerlerini içeren kriterlerden oluşmaktadır. Sembolik tasarım değerleri 3 başlıkta incelenmiş olup bunlar; Moda ve Estetik Değerler, Yaratıcı Değerler ve Sosyal Değerlerdir. Her biri kendi başlıklarının altında maddelere ayrılmış ve puanlamaları yapılmıştır. Fonksiyonel tasarım değerleri tasarımların kullanılabilirlik, işlevsellik ve ergonomikliğini kapsayan kriterlerden oluşmaktadır. Toplam tasarım

puanı 100 olan değerlendirme ölçeğinde, sembolik tasarım değerleri 70, fonksiyonel tasarım değerleri 30 puan olarak belirlenmiştir. Öğrencilerin koleksiyonları bu iki tasarım değeri üzerinden değerlendirilerek toplam tasarım puanları elde edilmiştir.

2010-2011 eğitim-öğretim yılı güz dönemi “Koleksiyon Hazırlama” dersi öğrencilerine hazırlanan anket formu uygulanmıştır. Öğrencilerin belirlenen tema doğrultusunda hazırladıkları koleksiyonları, Gazi Üniversitesi, Mesleki Eğitim Fakültesi, Moda Tasarımı Eğitimi Ana Bilim Dalı öğretim üyelerinden ve araştırmacıdan oluşan 3 kişilik bir komisyon tarafından, tasarım değerlendirme ölçeğindeki kriterler doğrultusunda değerlendirilmiştir.

3.4. Verilerin Analizi

Araştırma kapsamında öğrencilere uygulanan anket formları ve giysi tasarım değeri belirleme ölçeğinden elde edilen verilerin analizi istatistiksel paket programı ‘SPSS 11.5’ kullanılarak analiz edilmiştir. Değişkenlerin farklılık oluşturup oluşturmadığını belirlemek için tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanılmıştır. Farklılığın olduğu durumlarda farklılığın kaynağını belirlemek üzere ANOVA sonrası çoklu grup karşılaştırılmalarında LSD testi uygulanmıştır.

Öğrencilerin alanlarıyla ilgili tutum ve davranışlarını belirlemeye yönelik ölçeğin güvenilirlik analizi için Cronbach Alpha testi uygulanmıştır.

Cronbach Alpha Katsayısının değerlendirilmesinde uyulan değerlendirme ölçütü;

0, 00  0, 40 ise ölçek güvenilir değildir. 0, 40 0, 60 ise ölçek düşük güvenilirliktedir. 0, 60  0, 80 ise ölçek oldukça güvenilirdir.

0, 80  1, 00 ise ölçek yüksek derecede güvenilirdir (Özdamar, 2002, s.673). Alfa değeri %89, 8 olarak hesaplanan ölçek oldukça güvenilirdir (Ek 1). Ayrıca güvenilirliği düşüren ve analiz dışı bırakılması gereken bir maddeye rastlanmamıştır.

Ölçeklere ilişkin karşılaştırmalara geçmeden önce veri setinin normal dağılıma uygun olup olmadığı Kolmogorov-Smirnov testi ile belirlenmiştir.

Anket formu ve giysi tasarım değeri belirleme ölçeğine ilişkin normallik testi sonucunda tüm değişkenlere ait anlamlılık değerleri < 0, 05 olarak hesaplanmış ve veri setinin normal dağılıma uygun olmadığı anlaşılmıştır. Söz konusu değişkenlere ilişkin yapılacak karşılaştırmalarda parametrik olmayan tekniklerin kullanılmasına karar verilmiştir (Ek1, Ek 2).

Giysi Tasarım Değeri Belirleme ölçeğindeki kriterlere göre öğrencilerin tasarımların değerlendirmesini yapan iki öğretim üyesi ve bir araştırmacıdan oluşan komisyonun verdikleri puanlarının karşılaştırılmasında ‘Kruskal Wallis H’ testi kullanılmıştır (Ek 4).

Kruskal Wallis H, birbirinden bağımsız iki ya da daha fazla grubun (örneklemin) bağımlı bir değişkene ilişkin ölçümlerinin karşılaştırılarak iki dağılım arasında anlamlı bir fark olup olmadığını test etmek amacı ile kullanılır. Bu testte ve parametrik olmayan diğer testlerde, gruplara ait ölçümlerin karşılaştırılmasında aritmetik ortalama yerine ortanca (medyan) değer esas alınır. Ortanca (medyan), büyükten küçüğe yada küçükten büyüğe doğru sıralanan bir serinin orta değeridir.

Yapılan Kruskal Wallis H testi sonucunda öğretim üyeleri arasında; - Giyip – Çıkarma kolaylığı

- Dikkat çekme ve ayırt edilme - Farklı ve güncel olma

- Özgünlük- Orjinallik - Biçim/siluet yaratma - Doku yaratma

- Önceden var olandan farklı olma

Kriterlerine verdikleri puan ortalamaları bakımından anlamlı bir farklılık olduğu belirlenmiştir. Diğer kriterlere verilen puanlar arasında ise anlamlı bir farklılığın olmadığı görülmüştür (p > 0, 05).

Son aşamada ise, öğrencilerin koleksiyonlarının tasarım değerlerine etki eden değişkenlerin yönü ve değişkenlerin etkileşimlerin nasıl olduğunu belirlemek için korelasyon analizi yapılmış elde edilen değerler incelenerek yorumlanmıştır. -1 ile +1 arasında değişen değerler alan korelasyon katsayısı, etkileşimin olmadığı durumda 0, tam ve kuvvetli bir etkileşim varsa 1, ters yönlü ve tam bir etkileşim varsa -1 değerini alır.

4. BULGULAR VE YORUM

Araştırma bulgularının analiz edildiği bu bölümde, örneklem grubunun demografik özellikleri, yaşadıkları sosyal çevrenin özellikleri ve moda tasarımı öğrencilerin sosyo ekonomik ve kültürel yaşantılarının koleksiyonlarına ve tasarım değerlerine etkilerini belirlemeye yönelik bulgular, alt problemler doğrultusunda yorumlanarak sunulmuştur.