İl Genel Meclisi Üyelerinin Mali Ve Sosyal Hakları

İl genel meclisi üyeleri, yerel düzeyde hizmet üreten, siyaset yapan birimler olduklarına göre, görevlerini yerine getirebilmeleri, doğal olarak, yapmakla yükümlü oldukları hizmetin gerektirdiği harcamayı yapabilecek mali ve sosyal haklara sahip olmalarına bağlıdır. Harcama yapabilmek için gelire sahip olmak gerekir. Çağdaş gelişmeler il genel meclisinin seviyelerinin verimli, hizmet veren, etkili bir organ haline getirilmesini ve güçlendirilmesini gerektirmektedir. İl genel meclis üyeleri hem şehirden hem de kırsal alandan aldıkları oylarla seçildikleri için hem şehrin ve hem de kırsal alanların sorunlarını daha iyi bilebilirler. Mali ve sosyal haklara sahip il genel meclisi üyesinin hizmetlerdeki etkinliği daha fazla olacaktır. Üyelerin mali ve sosyal hakları tespit edilirken, bu üyeliklerin itibarlı bir görev yeri olduğu göz önünde bulundurulmalıdır. Amaç üyelerin kamu hizmetini ifa ederken, rahat bir şekilde çalışmalarını temin etmektir.

Politik düzeyde “yerel yönetimler güçlendirilecek, yetkileri, üyelerinin mali ve sosyal hakları, gelirleri arttırılacak” şeklindeki klişeleşmiş sözler, tüm siyasal partiler ve hükümetlerin programlarında, beş yıllık kalkınma planlarında yer almasına rağmen3 bu konudaki gelişmeler arzu edilen seviyeye ulaşamamıştır.

İl genel meclisi üyelerinin mali ve sosyal haklarına ilişkin yapılması gereken düzenlemelerden bazıları şunlardır:

• İl genel meclisi üyelerine, birinci derecedeki memur aylık maaşı kadar, her ay için maaş bağlanması,

1 Karl POPPER; Açık Toplum ve Düşmanları: Platon, Cilt: I, (Çev.:Mete TUNÇAY), 3. Basım, Remzi Kitapevi, İstanbul 1994., s. 122.

2 Karl POPPER; Açık Toplum ve Düşmanları: Hegel, Marx ve Sonrası, Cilt: 2, (Çev.: Harun RIZATEPE), 3. Basım, Remzi Kitapevi, İstanbul 1994., s. 146.

3 Ahmet BAŞSOY; “Yerel Yönetimlerde Reform Gereği”, Güneydoğu ve Yerel Yönetimler

Sempozyumu, TBD-Konrad Adenauer Vakfı, Gap Belediyeler Birliği, Diyarbakır 1994, s. 83.

• İl genel meclisi üyelerine emeklilik hakkı verilmesi,

• İl genel meclisi üyelerinin sağlıkla ilgili tedavilerinin yapılması,

• Havayolu, demiryolu, denizyolu ve şehir içi toplu taşıma araçlarından milletvekillerine tanınan ayrıcalıkların il genel meclisi üyeleri için de tanınması,

• İl genel meclisi üyeliğine seçilen tüm il genel meclisi üyelerine görevi boyunca yeşil pasaport verilmesi,

• İl genel meclisi üyeliğine seçilen tüm üyelere hayat boyunca silah verilmesi, • İl genel meclisi üyelerine, resmi törenlerde protokolde yer verilmesi.

2.5.2.1 İl Genel Meclisi Üyelerinin Ödenekleri

İl genel meclisinin başkan ve üyelerine toplantıların devamı süresince her gün için 400 gösterge rakamının bütçe kanunlarında Devlet Memurları maaşı için her yıl belirlenen katsayı çarpımı sonucu bulunacak miktarı aşmamak üzere ödenek verilir. Bu ödeneğin miktarı azami haddi aşmamak üzere, İçişleri Bakanlığının teklifi ve Bakanlar Kurulu Kararı1 ile tespit edilir. (3360/m.116) Aynı ödenek olağanüstü toplantılarda da verilir. İl genel meclisi toplantılarına ilçelerden katılan üyelere, toplantı başlangıcında ve toplantı bitiminde, geliş ve dönüşlerinde yol masrafı ve nakil vasıtası ücreti il özel idare bütçesinden ödenir.2 İl genel meclisi üyelerine, geçici görevli olarak il merkezinin dışına çıkmaları halinde 6245 sayılı Harcırah Kanununa göre yollukları verilir.3 İl genel meclisinin başkan ve üyelerine ödenen ödenekten, yalnız gelir vergisi ile binde dört damga vergisi kesilir. Bunun dışında bir kesinti yapılamaz.

3360 sayılı Yasanın 140. Maddesine göre, il daimi encümeni başkan ve üyelerinin görevli olarak il sınırları dışında bulundukları veya yılda 60 günü geçmemek kaydıyla, yıllık mazeret ve hastalık izinlerini kullandıkları sürece ödenekleri kesilmez. Encümen üyelerine, görevli olarak il merkezi dışına çıkmaları halinde 6245 sayılı Harcırah Kanunu hükümlerine göre Meclis üyeleri gibi yolluk ödenir.

1 Bakanlar Kurulu, 08.06.1996 tarih ve 92/3180 sayılı Kararıyla (R.G.: 20.07.1996 tarih, 21290 sayı) gösterge rakamını 400 olarak tespit etmiştir.

2 İçişleri Bakanlığı’nın 10.03.1992 tarih ve 169 sayılı Batman Valiliği’ne yazmış olduğu hitap yazısı.

3 İçişleri Bakanlığı’nın 29.02.1996 tarih ve 40119 sayılı Bilecik Valiliği’ne gönderdiği yazı.

İl genel meclisi üyelerinin izin haklarının olup olmadığı ve mazereti nedeniyle meclis toplantılarına katılamaması halinde ödeneğin verilip verilemeyeceği hususunda 3360 sayılı Yasada bir hüküm yoktur.1 3360 sayılı Yasanın 140. Maddesi il daimi encümeni içindir. İl daimi encümeni üyeleri için tanınan bu hakkın kıyas yoluyla, asıl karar ve müzakere organı olan il genel meclisi üyeleri için de tanınması yerinde olacaktır. Ancak, Sayıştay2 il genel meclisi üyelerine ödeneğin, yapılan hizmetin karşılığı olduğu ve herhangi bir sebeple, toplantıya katılamayan üyeye ödenek tahsis edilmesinin söz konusu olmayacağını karara bağlamıştır. Uygulama, kesinleşmiş yargı kararı gereği meclis toplantılarına katılmayan il genel meclisi üyesine, her katılmadığı gün için 3360 sayılı Yasanın 116. Maddesine göre verilen il genel meclisi üye ödeneğinin verilmemesi şeklindedir. İçişleri Bakanlığı’nın görüşü de bu yöndedir.3

2.5.2.2 İl Genel Meclisi Üyelerinin İl Özel İdaresinin Ortak Olduğu Şirketlerin Yönetim Ve Denetim Kurullarında Yer Alabilmeleri Sorunu

Hızla değişen ülkemiz koşullarında halka yeterli ve kaliteli hizmet sunmada gereken mali güce ve yönetsel inisiyatife sahip olmadıkları düşüncesinde olan il özel idareleri içinde bulundukları dar çemberi kırmanın yollarını aramaktadırlar.4 İl özel idareleri, mevzuatın kısıtlayıcı etkilerinden kurtulmak veya en aza indirmek, idari vesayetin uygulanmasını hafifletmek, yeni gelir kaynakları elde etmek, sosyo-ekonomik olarak yörenin kalkınmasına yardımcı olmak gibi saiklerle şirketleşme yoluna gitmektedirler.

3360 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu, il özel idaresinin şirket kurup kuramayacağı hususunu bir bütünlük içinde ele alıp düzenlemiş değildir. Söz konusu Yasanın 78. Maddesinde yer alan “... tarımsal gelişmeyi temin edecek her türlü hususatın tatbiki ...” ve “... ticaretin gelişmesi ve yerel zenginliğin çoğalması için gereken önlemlerin

1 YETER; a.g.e., s. 45.

2 Sayıştay 4. Dairesinin 30.09.1994 tarih ve 27706 sayılı Kararı ile Sayıştay 1. Dairesinin 31.05.1994 tarih ve 5739 sayılı Kararı.

3 İçişleri Bakanlığı’nın 09.12.1994 tarih ve 647 sayılı Kayseri Valiliği’ne gönderdiği yazısı ile 14.02.1994 tarih ve 511 sayılı İçişleri Bakanlığı Hukuk Müşavirliği’nin görüşü.

4 DEMİRCİOĞLU; a.g.e., s. 37.

alınması ...”, 82. Maddesinde yer alan “özel idarenin katılmayı uygun bulduğu şirket....” ifadesi ile il özel idaresinin şirket kurabileceğini veya kurulmuş şirketlere katılabileceğini söyleyebiliriz. Uygulamada il özel idareleri anılan hükümleri geniş yorumlayarak birçok şirket kurmuşlardır.

İl genel meclisi üyelerinin, il özel idaresinin ortak olduğu şirketlerin yönetim ve denetim kurullarında görev almalarına ilişkin yasal bir düzenleme yoktur. 3360 sayılı Yasanın 77. Maddesine göre, il özel idaresine ait tüm işleri ve görevleri yerine getirme yetkisi yalnızca valiye aittir. Yine aynı Yasanın 87. Maddesine göre. vali il özel idaresinin görevlerini, özel idare müdürlüğü ve merkezi idarenin ildeki teşkilatları vasıtasıyla yürütür. İçişleri Bakanlığı tarafından kullanılan İl Özel İdareleri Fonuna İlişkin Yönetmeliğe göre, “paydan yardım yapılmak suretiyle, il özel idarelerinin ortak bulunduğu şirketlerde, il özel idaresi, vali ve/veya görevlendireceği memurlar tarafından temsil edilir” (m.8) hükmü yer almıştır.

Söz konusu bu düzenlemeler topluca değerlendirildiğinde, il genel meclisi üyelerinin bu şirketlerin icrai nitelik taşıyan organlarında görev almaları hususunun mümkün olmadığı anlaşılmaktadır. Nitekim bu hususa hem İçişleri Bakanlığı ve hem de Danıştay’ın da sıcak bakmadığı anlaşılmaktadır.1