İl Genel Meclisinin Feshi İsteklerinin İdari Yargı Yerlerinde İncelenmesine

1961 Anayasası gibi 1982 Anayasası da “idarenin her türlü eylem ve işlemine karşı yargı yolunun açık olduğu” kuralını benimsemiştir. İl genel meclisinin feshi talepleri ile ilgili uyuşmazlıkların çözümünde uygulanacak yargılama usulüne ilişkin kuralların bir kısmı, 3360 sayılı İl Özel İdaresi Kanununda, diğer bir kısmı da, 2575 sayılı Danıştay Kanunu ve 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununda yer almıştır.

2.6.2.1 İl Genel Meclisinin Feshinin Yargı Yerlerine İntikal Ettirilmesi

İl genel meclisinin feshine dair hususların yargıya kimin tarafından ve ne şekilde intikal ettirileceği, İl Özel İdaresi Kanununda gösterilmiştir. Buna göre, il genel meclisinin feshi sebeplerinden birisi vücut bulduğunda vali durumu gerekçesiyle birlikte derhal İçişleri Bakanlığına bildirmeye mecburdur. (3360/m.125) Valinin bildirip-bildirmeme konusunda taktir hakkı bulunmamaktadır.

Durumun vali tarafından bildirilmesi üzerine, İçişleri Bakanlığı il genel meclisinin feshi taleplerini idari yargı yerlerine ulaştırır. İçişleri Bakanlığı lüzum gördüğü taktirde, meclisin feshine dair hususlar ile birlikte karar verilinceye kadar meclis toplantılarının tehirini de talep edebilir. (3360/m.125) İçişleri Bakanlığının, kendisine vali tarafından ulaştırılan, fesih istemlerini yargı merciine ulaştırıp-ulaştırmama hususunda taktir hakkı bulunmamaktadır. Ancak, valinin durumu Bakanlığa bildirme safhasında, gerekçeli mütalaa arandığı halde, Bakanlığın Danıştay’a başvurmasında, gerekçeli mütalaa kanun tarafından aranmamıştır.1

2.6.2.2 İl Genel Meclisinin Feshinde Görevli Yargı Yeri

Kamu hizmeti gören il genel meclisine karşı halkın güvenini sağlamak, kamu hizmetinin ağır başlılığı üzerinde belirebilecek kuşkuları önlemek, kamu hizmetlerinin

1 “Kanunda isteğin İçişleri Bakanlığından yapılacağı belirtilmekte ise de gerek 5442 sayılı İl İdaresi Kanuna (m. 9) göre valinin diğer bakanlıklar gibi İçişleri Bakanlığının da temsilcisi olması, gerekse Kanun metninden Bakanlığın düşüncesini bildirmesi veya gerekçe göstermesini zorunlu kılan bir hüküm bulunmaması nedeniyle, işin daha da uzamaması için isteğin valilikten gelmesinde bir sakınca görülmemiştir” şeklinde yargı kararları mevcuttur. (HONDU; a.g.e., s. 143.)

süresinde yapılması için etkinliği sağlamak ve yersel kamu hizmetlerinin daha iyi bir şekilde karşılanmasını sağlamak amacına yönelik meclis çalışmalarının politik düşüncelerle amaçtan saptırılmasına engel olmak gibi kamu yararı nedenleriyle vesayet yönetimine meclisin dağıtılmasını isteme yetkisi tanınmıştır. Fakat, vesayet yönetiminin meclis üzerinde politik görüşle yapabileceği baskılardan meclisi, dolayısıyla kamu yararını korumak amacı ile de dağıtılmaya karar verme yetkisi yargı organına verilmiştir.1

3360 sayılı İl Özel İdaresi Kanununun 125. Maddesine göre il genel meclisinin feshine ilişkin incelemenin Danıştay tarafından yapılacağı esas alınmıştır. 2575 sayılı Danıştay Kanununun ilk derece mahkemesi olarak Danıştay’da görülecek davaları belirten 24. Maddesinin 2. Bendinde, il özel idaresinin seçimle gelen organlarının organlık sıfatlarını kaybetmeleri hakkındaki istemlerin incelenmesi ve karara bağlanmasın Danıştay tarafından yapılacağı belirtilmiştir.

Danıştay yönetsel yargı alanında “genel görevli bir temyiz yeri” ve belli konularda da “ilk derece mahkemesi” olarak görev yapmak üzere düzenlenmiştir.2

Danıştay Kanununun 32-b Maddesine göre, mahalli idarelerin seçimle gelen organlarının organlık sıfatlarını kaybetmeleri konusuna ilişkin incelemeler Danıştay 8. Dairesinin görevine girmektedir.

2.6.2.3 İl Genel Meclisinin Feshinde Mahkemenin İncelemesi Ve Kararın Niteliği

Danıştay; il genel meclisinin feshine dair talepleri 2577 sayılı “İdari Yargılama Usulü Kanunu”na3 göre çözümler. Danıştay’ın görevine giren uyuşmazlıkların çözümü bu kanunda gösterilen usullere tabidir. Danıştay’da il genel meclisinin feshinin incelenmesinde yazılı yargılama usulü uygulanır ve inceleme evrak üzerinde yapılır. (İYUK/m.1) Danıştay’ın denetimi idari işlem ve eylemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlıdır. Danıştay yerindelilik denetimi yapamaz, yürütme görevinin

1 Sabri COŞKUN; a.g.e., s. 60.

2 A. Şeref GÖZÜBÜYÜK; Yönetsel Yargı, Sevinç Yayınları, Ankara 1991, s. 38.

3 2577 sayılı “İdari Yargılama Usulü Kanunu”; 06.01.1982 tarih, R.G.; 20.01.1982-17580.

kanunlarda gösterilen şekil ve esaslara uygun olarak yerine getirilmesini kısıtlayacak idari eylem ve işlem niteliğinde veya idarenin taktir yetkisini kaldıracak biçimde yargı kararı veremez. (İYUK/m.2)

İl genel meclisinin feshini gerektiren Danıştay kararı bir yargısal karar ve denetim de yargısal denetimdir. Ancak İçişleri Bakanlığının istekte bulunması, gerekli belgeleri hazırlaması ve yargı organını harekete geçirmesi işlemleri işin vesayet denetimi safhasını oluşturur.1 Danıştay’a yapılan başvuru özel bir başvuru türüdür. Nitekim konu idari yargı yerlerine aralarında bu konuda çekişme bulunan kişiler tarafından değil de vali ve İçişleri Bakanlığı gibi bir ölçüde uyuşmazlıkların dışında olan kişilerce intikal ettirilmektedir. Ancak Danıştay tarafından verilen il genel meclisinin feshine dair karar, gerek organik gerekse de maddi açıdan yargısal birer tasarruftur.2

Yapılan araştırmalarda, belediye meclislerinin aksine il genel meclisinin feshi konusunda Danıştay’a yapılmış bir başvuruya rastlanılamamıştır.3 İl özel idaresinin başında vali gibi seçkin bir bürokratın bulunması, il genel meclisi tarafından çalışmalarla ilgili hazırlıkların vali ve onun emrindeki teşkilatla yürütülmesi, meclis kararlarının ancak valinin onaması ile yürürlüğe girmesi ve bu kararların vali tarafından yerine getirilmesi, il genel meclisinin fesih edilmesine neden olabilecek kanunsuzlukları önlemektedir.4 İl özel idaresinin başı olan valinin genel idareye dahil olması ve il özel idaresi üzerindeki etkinliği sayesinde fesih nedenleri ortaya çıkmamaktadır. Günümüzde il özel idarelerinin hizmet yönünden etkinliklerinin azalmasının da bunda rolü olmaktadır.5

2.6.2.4 İl Genel Meclisinin Feshinde Kanun Yolları

Danıştay Dava Dairelerinin vermiş olduğu nihai kararlar Danıştay’da temyiz yoluyla incelenir ve karara bağlanır. (2577/m.46 ve 2575/m.25) Ancak 2577 sayılı

1 COŞKUN; a.g.e., s. 95.

2 HONDU; a.g.e., s. 146.

3 BAŞSOY; “İl Özel İdarelerinin Organları”, a.g.e., s. 38.

4 Gündüz HAŞMETOĞLU; Belediye Başkanlarının Düşürülmesi, Belediye Ve İl Genel Meclislerinin

Feshi, Muhtarların Görevlerine Son Verilmesi Konuları Hakkında İnceleme, Ankara 1978, s. 140.

5 HONDU; a.g.e., s. 141.

Yasaya 05.04.1990 gün 3622 sayılı Kanun ile eklenen Ek Madde 2’ye göre, il özel idarelerinin seçilmiş organlarının organlık sıfatlarını kaybetmelerine ilişkin olarak yetkili mercilerden Danıştay’a gönderilen dosyalar il genel meclisinin feshine ilişkin ise meclis başkan vekilinin savunması 15 gün içinde alındıktan sonra veya bu süre içerisinde savunma verilmediği taktirde sürenin bittiği tarihte tekemmül etmiş sayılır ve kanunlarda gösterilen karar süreleri bu tarihten itibaren işlemeye başlar. Yargı kararı dosya üzerinden verilir. Bu kararlara karşı tebliğini izleyen günden itibaren 15 gün içinde İdari Dava Daireleri Genel Kuruluna1 itiraz edilebilir. İtiraz bir ay içerisinde sonuçlandırılır. İtiraz üzerine verilen karar kesindir.

İYUK, temyiz yolunu öngörmüş fakat temyiz sürelerini kısaltmıştır. Böylelikle kanun koyucu, konunun biran önce açıklığa kavuşmasını arzulamaktadır. Danıştay’ın verdiği karara karşı temyiz yoluna kimlerin başvuracağı belirtilmemiştir. Ancak Danıştay’ın kararı fesih yolunda ise meclis üyelerinin toplu veya tek tek, karar fesih talebinin reddi yolunda ise İçişleri Bakanlığının temyiz talebinde bulunabileceği söylenebilir.