İkinci İnönü Zaferi Münasebetiyle Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne Gönderilen

26-27 Mart 1921 gecesi Gündüzbey’de başlayan İkinci İnönü Muharebesi, 1 Nisan 1921 akşamı aynı yerde, düşmanın büyük güç kaybederek yenilip çekilmesi ve Türk ordusunun başarısı ile sonuçlanmıştır.

Zaferden bir gün sonra Müdafaa-i Milliye Vekili (Milli Savunma Bakanı) ve Erkân-ı Harbiye-i Umûmiye Reis Vekili (Genel Kurmay Başkan Vekili) Fevzi Paşa, İkinci İnönü Muharebesi hakkında şu açıklamayı yapmıştır: “Bu savaş bizim de

istediğimiz gibi İnönü Mevziinde oldu. Yedi gün süren savaşlar sonunda, düşman yenilgiye uğratılarak kovuldu. Oysa ki düşman, bu savaşı kendi lehine kesin bir sonuca bağlamaya çalışmış ve Başkomutanları Papulas, Karaköy İstasyonu’na kadar gelmişti.

Şimdi kaçmakta olan düşmanı, uçaklarımız ve süvarilerimiz kovalamaktadırlar. Bu

204 _{Atay, Çankaya, s. 284.}

savaşta, bütün milletin göstermiş olduğu büyük çarpışma ustalığı, askere ve özellikle yaralılara gösterdiği candan ilgi ve yardım övülmeye değer.”206

Meclis’te,mebuslar İkinci İnönü Zaferi ile ilgili konuşmalar yapmışlar ve bu zaferi gerçekleştiren Türk ordusuna övgü dolu sözlerle teşekkür etmişlerdir. Tabii ki bu orduyu oluşturan ve gerekli hazırlıkların yerine getirilmesine yardımcı olan Ankara Hükümeti’ni de unutmamak gerektiği vurgulanmıştır. Artık, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne ve Hükümeti’ne halkın güveni gittikçe artmaktadır. Bu yüzden Anadolu’nun her tarafından Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne kutlama telgrafları gönderilmektedir. Yalnızca ilk 3 günde gönderilen telgrafların sayısının 30’u bulduğu bilinmektedir207.

a) Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerinden Gönderilenler

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 4 Nisan 1921 tarihli oturumunda, gönderilen kutlama telgraflarının, nerelerden geldiği mebuslara okunmuştur. Trabzon Müdafaa-i Hukuk Riyaseti, Eskişehir Müdafaa-i Hukuk Riyaseti, Cide Müdafaa-i Hukuk Riyaseti, Siverek Müdafaa-i Hukuk Riyaseti tarafından gönderilen telgraflar208; Meclis’in 7 Nisan 1921 tarihli oturumunda, Samsun Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, Kastamonu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, Kütahya Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, Yozgat Müdafaa-i Hukuk Riyaseti tarafından gönderilen telgraflar209; 9 Nisan 1921 tarihli oturumunda ise; Ordu Müdafaa-i Hukuk Riyaseti, Tokat Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, Aksaray Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, Gümüşhane Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, Hopa Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti tarafından gönderilen telgraflar210; 11 Nisan 1921 tarihli toplantıda, Erzurum Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, Alâiye Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, Erbaa Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, Mudurnu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti tarafından gönderilen telgraflar211; 13 Nisan 1921 tarihli toplantıda, Geyve Müdafaa-i Hukuk Heyeti Merkeziyesi, Keskin Müdafaa-i Hukuk Riyaseti tarafından gönderilen kutlama telgraflarının212 sadece adları okunmuştur.

206 _{TBMMZC., C. IX (2 Nisan 1921), s. 321-322.} 207 _{Köstüklü, “Milli Mücadele”, s. 175.} 208 _{TBMMZC., C. IX, s. 335.} 209 _{TBMMZC., C. IX, s. 374.} 210 _{TBMMZC., C. IX, s. 408.} 211 _{TBMMZC., C. IX, s. 446.} 212 _{TBMMZC., C. IX, s. 461.}

Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne gelen kutlama telgraflarının bazıları okunmuş, bazılarının ise sadece kimler tarafından gönderildiği dile getirilmiştir. Meclis Başkanı tarafından, mebuslara, gelen telgrafların okunup-okunmaması hakkında fikirleri sorulmuş ve mebuslar eğer isterlerse telgrafların içerikleri okunmuştur. Çoğu zaman ise, yalnızca, gönderenlerin kimliklerinin söylenmesi yeterli görülmüş ve münasip cevapların yazılarak cevaplanması istenmiştir.

İkinci İnönü Zaferi münasebetiyle, Mayıs ayında da kutlama telgrafları gelmeye devam etmiştir. Bunlar arasında, Silifke Müdafaa-i Hukuk Riyaseti, Elmalı Müdafaa-i Hukuk Riyaseti ve Kayseri Müdafaa-i Hukuk Riyaseti’nden gönderilen telgraflar213 vardır. Adları açıklanan ve Meclis’e gönderilen bu kutlama telgraflarının dışında da mutlaka başka Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerinin telgrafları da vardır, ancak mebuslardan gelen istek üzerine çoğunun gönderildiği yer dahi okunmamıştır.

b) Belediye, Kaymakamlık ve Mutasarrıflıklardan Gönderilenler

Eskişehir Belediye Riyaseti, Gerede Belediye Riyaseti, Sivas Belediye Riyaseti, Beypazarı Belediye Riyaseti, Ayaş Kaymakamlığı, Kalecik Kaymakamlığı, Ordu Mutasarrıflığı, Tokat Mutasarrıflığı, Siverek Mutasarrıflığı, Kütahya Mutasarrıflığı, Bolu Mutasarrıflığı, Kırşehir Mutasarrıflığı, Giresun Mutasarrıflığı, Samsun Mutasarrıflığı, Kengırı Mutasarrıflığı, Gölpazarı Belediye Riyaseti, Yozgat Belediye Riyaseti, Çorum Belediye Riyaseti tarafından Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne kutlama telgrafları gönderilmiştir214. Erzurum Belediye Riyaseti, Trabzon Belediye Riyaseti, Kargı Belediye Riyaseti, Düzce Belediye Riyaseti, Kurucaşile Nahiyesi Belediye Riyaseti, Yenihan Belediye Riyaseti, Narman Kaymakamlığı, Bartın Kaymakamlığı, Eğrigöz Kaymakamlığı, Karahisarı Şarkî Mutasarrıflığı, Niksar Kaymakamlığı, Aziziye Kaymakamlığı, Vezirköprü Belediye Riyaseti, Niksar Belediye Riyaseti, Besni Belediye Riyaseti, Kırşehir Belediye Riyaseti, Bartın Belediye Riyaseti, Eğin Belediye Riyaseti, Malatya Belediye Riyaseti, Göksün Kaymakamlığı tarafından İkinci İnönü Zaferi münasebetiyle Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne kutlama telgrafları gönderilmiştir215.

213 _{TBMMZC., C.X, (2 Mayıs 1921), Devre. 1, Ankara, 1958, s. 193.} 214 _{TBMMZC., C. IX, s. 335-374.}

Telgrafların gönderildikleri yerlere baktığımızda, sadece belirli bölgeleri görmüyoruz. Yurdun her köşesinden gelen kutlama mesajları görüyoruz. Halkın, her kazanılan zafer sonrasında biraz daha fazla güveninin geldiğini ve topraklarından düşmanı atmak için başarıya bir adım daha yaklaştığını ve böylece Meclis’e gelen kutlamaların da zaman geçtikçe arttığını fark edebilmekteyiz.

Zaferden bir ay sonra da kutlama telgrafları geldiğini görmekteyiz. Telgraf gönderenler arasında; Küllük, Nahiye Belediyesi Riyaseti, Seydişehir Belediye Riyaseti, Denizli-Kadıköy Belediye Riyaseti, Silifke Belediye Riyaseti, Elmalı Belediye Riyaseti, Karadeniz Ereğlisi Kaymakamlığı, Milas Kaymakamlığı, Zonguldak Mutasarrıflığı, Karahisar Mutasarrıflığı yer almaktadır216.

c) Müftülüklerden ve Diğer kuruluşlardan Gönderilenler

Ayaş Müftülüğü, Bolu Müftülüğü, Zonguldak Müftülüğü, Amasya Müftülüğü, Bartın Müftülüğü, Genç’te umum hanımlar namına Genç Müftüsü eşi Havva Hanım Eğin Müftülüğü, Malatya Müftülüğü, Keskin Kazası Müftüsü kutlama telgrafları göndermişlerdir217.

Zafer haberlerine, memleketin dini kurumları da kayıtsız kalmamış ve Meclis’e gönderdikleri kutlama telgraflarıyla Ankara Hükümeti ve Türk ordusunun yanında olduklarını göstermişlerdir.

Ayrıca, Eskişehir Musevi Cemaati’nden218 de Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne telgraf geldiğini görmekteyiz. Bu da Türklerin ve Müslümanların başarısını kabullendiklerini göstermektedir.

Sivas Sultani talebesinden, Gaziayıntap Heyeti Merkeziye Riyasetinden219, Bafra’da On Beşinci Fırka Kumandanlığı’ndan220, Sivas Heyeti Merkeziye Riyasetinden, Sivas’ta Mahkeme-i Temyizden de telgraflar geldiği221 bilinmektedir. Görüldüğü üzere çok farklı kurumlardan telgraflar gelmiş ve Türk ordusunun zaferi kutlanmıştır. 216 _{TBMMZC., C. X, s. 193.} 217 _{TBMMZC., C. IX, s. 374, 408, 461.} 218 _{TBMMZC., C. IX, s. 335.} 219 _{TBMMZC., C. IX, s. 335.} 220 _{TBMMZC., C. IX, s. 374.} 221 _{TBMMZC., C. X, s. 408, 446.}

d) Şahsen Gönderilenler

Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne kurumlar adına gönderilen kutlama telgraflarının yanı sıra şahsen gönderilen telgraflar da yer almaktadır.

İstanbul’da Ayan azâsından Fuat, Rıza Paşalar ve Rıfat Bey’in, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Mustafa Kemal Paşa’ya gönderdikleri kutlama telgrafı ve bu telgraf karşılığında, Mustafa Kemal Paşa’nın verdiği cevap şu şekildedir222:

“Mübarek vatanımızın saadeti ve muhterem ordumuzun şan ve şerefini temin eden muzafferiyet-i celileden dolayı zat-ı devletlerine ve bu harbi idare eden diğer zevatın cümlesine arzı tebrik ve teşekkürler ederiz.”

(Fuat, Ferik Rıza Paşalar, Sabık Ayan Reisi Rıfat Beyefendi)

“Hak-ı hayatı elinden alınmak istenilen milletimizin müdafaa ve istiklâli yolunda gösterdiği kahramanlıklar, pek çok kişi tarafından tebrik edildi. yüce tebriklerine, en kıymetlilerinden sayıyorum. Teşekkürlerimizi sunuyorum ve kahraman ordumuzun bundan sonraki mücadelelerinde sizlerden dualarınızı rica eylerim efendim.”

(Mustafa Kemal Paşa) Çankırı Mebusu Tevfik Efendi, Bursa Mebusu Muhittin Baha Bey, Kastamonu Valisi, Sivas Valisi, Hacı Bektaş Çelebisi ve Kırşehir Mebusu Cemalettin Efendi Hazretleri, Hacı Bektaş Türbedarı Salih Niyazi Baba, Zonguldak Encümen âzası Abdullah Efendi, Merkez Ordusu Kumandanı Nureddin Paşa, Eskişehir Mebusu Emin Bey, Trabzon Valisi, Batum Mebusu Edip Bey, Şemmer Aşireti rüesasından İclülbadir, Diyarbakır’da Ahdilıraki Murahhası Sait Sabit, Harput’ta Diyarbakır Mebusu Hamdi Bey tarafından kendi isimleriyle kutlama telgrafları gönderilmiştir223.

7 Nisan 1921 tarihli, Meclis oturumunda, İkinci İnönü Zaferi münasebetiyle Şeyh Sünüsi’den gelen kutlama telgrafı okunmuştur. Okunan telgraf şu şekildedir224:

“Allah’ın inayet ve Peygamberimiz Aleyhissalâtuvesselâm Hazretlerinin yardımı ruhaniyet ve kahraman ordumuzun savlet ve şecaati ve azmüsebatı neticesi olarak İkinci

İnönü Muharebesi’nde muzaffer oldukları haberi meserretini kemali sürur ile aldım.

222 _{Hakimiyet-i Milliye, 18 Nisan 1337 (18 Nisan 1921), nr. 162, s. 1.} 223 _{TBMMZC., C. IX, s. 335, 374, 446 ve 461.}

Cenab-ı Hakk’a hamdü şükür ettim. Daha birçok muzafferiyyet ve muvaffakiyetlerini tebrik eder, umum Meclise ve kahraman ordunun kumandanlarıyla, ümera ve zâbitan ve efradına selâmımın tebliğiyle azmü sebat eylemelerinin ilâveten tebliğini rica ve temadi muvaffakiyetinize dua eylerim.”

(Ahmedüşşerifi Sünusi) 15 Mayıs 1921 tarihinde Şark Cephesi Kumandanı Kâzım Karabekir, Büyük Millet Meclisi Başkanlığı’na gönderdiği telgrafta İkinci İnönü Zaferi’yle birlikte, milletimizde meydana gelen bağımsızlık duygusunun giderek daha da kuvvetlendiğini dile getirmiştir. Bu telgrafta şu sözler yer almaktadır225:

“Aldatılmış bir siyasetin kurbanı olarak namert düşmanların çiğnediği güzel

İzmir’in üçüncü felâket senesine girdiğimiz bu elemli günde Yunan boyunduruğu

altındaki mazlum kardeşlerimize en sıcak selâm ve hicranlarımızı gönderirken, milletin azim ve himmetiyle, vatanın kurtuluş ve tam istiklâlini almasını başarmasını Cenab-ı Hakk’dan niyaz eder ve bu husustaki imanımızın sarsılmaz bir derecede her gün daha da çoğalıp kuvvetlendiğini arz eder ve kazanılan zaferimizi bir kere daha kutlarım.”

İran Hükümeti Reisi ve Harbiye Nazırı tarafından gönderilen kutlama telgrafı da yurt dışından olması açısından önemlidir. Gönderilen bu telgraf Meclis’te okunmuştur. Büyük bir memnuniyetle karşılanmış ve karşılığında teşekkür telgrafı çekilmesine karar verilmiştir226_.

İkinci İnönü Zaferi münasebetiyle gönderilen kutlama telgraflarına baktığımızda, her kesimden, her bölgeden telgraflar olduğunu görmekteyiz. Farklı kuruluşlardan ve hatta farklı dini cemaatlerin kutlama telgraflarının olduğunu da bilmekteyiz. Ayrıca, yurt dışından Müslüman ülkelerden de kutlama ve mücadelemizi destek mesajlarının geldiğini bilmekteyiz. Zaferin tüm yurtta hatta tüm dünyada büyük yankı uyandırdığını bu gelen telgraflarla anlamaktayız.

225 _{Karabekir, İstiklâl Harbimizin, s. 307.}

2. İkinci İnönü Zaferi Münasebetiyle Komutanlara Gönderilen Kutlama