Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Muharebesi İle Kazanılan Zafer

Kutlama Mesajları

a) Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerinden Gönderilenler

Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne, Büyük Taarruz’la kazanılan zafer dolayısıyla gönderilen kutlama telgraflarının bir kısmı okunmuş, bir kısmının ise sadece nerelerden

290 _{Hakimiyet-i Milliye, 22 Eylül 1337 (22 Eylül 1921), nr. 300, s. 1.} 291 _{Atatürk, Nutuk, s. 828-829.}

gönderildikleri söylenmiştir. Türk milletinin bağımsızlığına kavuştuğu ve topraklarından tamamen, düşmanı attığı zafer sonrasında sayısızca tebrik mesajları gönderilmiştir.Hemen hemen bütün Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri de bu zafer coşkusuna katılmış ve telgraflarıyla bu sevinci paylaşmışlardır.

Arapsun Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, Nevşehir Müdafaa-i Hukuk Riyaseti, Yusufeli Müdafaa-i Hukuk Riyaseti, Tokat Müdafaa-i Hukuk Riyaseti, Çerkeş Müdafaa-i Hukuk Riyaseti, Göynük Müdafaa-i Hukuk Riyaseti, Kayseri, Ayaş, Mut, Mecitözü Müdafaa-i Hukuk Riyasetleri, Marmaris, Adana, Erbaa Müdafaa-i Hukuk Riyasetleri, Sarıkamış Müdafaa-i Hukuk Riyaseti, Mucur Müdafaa-i Hukuk Riyaseti, Urfa Müdafaa-i Hukuk Riyaseti, Hınıs, Sungurlu, Gaziantep, Rumkale, Mihalıççık Müdafaa-i Hukuk Riyasetlerinden gelen kutlama telgrafları 13 Eylül 1922 tarihli, Meclis oturumunda okunmuş ve uygun cevabın yazılması istenmiştir292_.

14 Eylül 1922 tarihli oturumda; Beyşehir Müdafaa-i Hukuk Riyaseti, Çubuk Müdafaa-i Hukuk Riyaseti, Samsun Müdafaa-i Hukuk Riyaseti, Kangırı Müdafaa-i Hukuk Riyaseti’nden kutlama telgraflarının geldiği mebuslarla paylaşılmıştır293.

Arabsun Müdafaa-i Hukuk Riyaseti, Narman Müdafaa-i Hukuk Riyaseti, Kangırı Müdafaa-i Hukuk Riyaseti, Bala Müdafaa-i Hukuk Riyaseti, Sungurlu Müdafaa-i Hukuk Riyaseti, Gerede Müdafaa-i Hukuk Riyaseti, Savur, Zara, Siverek, Arapkir, Erzincan, Pülümür, Divrik, Kemah, Maraş, Nizip Müdafaa-i Hukuk Riyasetleri tarafından gönderilen kutlama telgraflarının olduğu Meclis’in 16 Eylül 1922 ve 18 Eylül 1922 tarihli oturumlarında dile getirilmiştir294. Kilis Müdafaa-i Hukuk Riyaseti tarafından gönderilen kutlama telgrafı ise 20 Eylül 1922 tarihli Meclis oturumunda okunmuştur. Bu telgrafta: “Büyük bir azim ve imanla harikalar meydana getiren şanlı

ve kahraman ordumuzun on beş gün zarfında mübarek vatanımızı düşmandan temizlemek suretiyle gösterdiği mucize, Türk ve İslâm tarihine pek parlak sayfalar eklemiştir. Fedakâr ordumuz şimdiye kadar hiçbir millete nasip olmayan büyük zaferleri kazanarak milletimizin hayat ve istiklâlini kurtard. Hain düşman son darbeyle kaçarken, vatanın kurtuluşu için uğrunda canını feda eden şehitlerimize Fatihaları

292 _{TBMMZC., C. XXIII, Devre. 1, Ankara, 1960, s. 7-8.} 293 _{TBMMZC., C. XXIII, s. 47-48.}

ithaf, şanlı gazilerimize büyük muvaffakiyetler temenni ederek, şu muzafferiyeti âzimeden dolayı memleket namına tebriklerimizi arz ederiz.”295 deniyordu.

Haçin Müdafaa-i Hukuk Riyaseti’nden, Ermenek Müdafaa-i Hukuk Riyaseti’nden de kutlama telgrafları gelmiştir296. Garbî Trakya Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti de bir kutlama telgrafı göndermiş ve telgraf 30 Eylül 1922 tarihli Meclis oturumunda okunmuştur. “İki buçuk asırdan beri Türk varlığını yok etmeye çalışan

zalim siyasetin on dört yıllık son şeklinin artık sona erdiği; zalim Yunan’ın kahraman Türk’e yapmadık ihanet ve eziyeti bırakmadığını; Sevr Antlaşması’nın İslâm kalbine derin bir yara açtığını; ancak Anadolu harekatının Şark’tan Garb’a bütün Müslümanların kalplerini ümit ışıklarıyla nurlandırdığını, bu büyük zaferi kazanan

şanlı kumandan ve gazilerimizi bütün Garbî Trakya halkının tebrik ettiğini”297, gönderilen telgrafın ifadelerinden anlıyoruz.

Memleketin farklı yerlerindeki Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri ve bu cemiyetlerin başkanları ve üyeleri tarafından çok sayıda kutlama telgrafı geldiğini görüyoruz.

b) Belediye, Kaymakamlık ve Mutasarrıflıklardan Gönderilenler

Arapsun Belediye Riyaseti, Nevşehir Belediye Riyaseti, Yusufeli Belediye Riyaseti, Akseki Kaymakam Vekilliği, Adana Belediye Riyaseti, Afyon Karahisar ahalisi namına Belediye Riyaseti, Mapavri Belediye Riyaseti, Göynük Kaymakamlığı, Kayseri Belediye Riyaseti, Akşehir Belediye Riyaseti, Ayaş Belediye Riyaseti, Zile Belediye Riyaseti, Kozlu ve Muğla Belediye Riyasetleri, Avanos Belediye Riyaseti, Palu, Yozgat Belediye Riyasetleri, Bolu Mutasarrıflığı, Akdağmadeni Kaymakamlığı, Antalya Belediye Riyaseti, Tokat Belediye Riyaseti, Daday Belediye Riyaseti, Vezirköprü, Senirkent Belediye Riyasetleri, Şarkikaraağaç Kaymakamlığı, Sultanhisar Nahiyesi Belediye Riyaseti tarafından, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne kutlama telgrafları gönderilmiş, fakat telgraflar okunmamıştır298. Bolu Belediye Riyaseti, Bartın Belediye Riyaseti, Bayburt Belediye Riyaseti, Pülümür Belediye Riyaseti ve Kaymakamlığı, Elâziz Belediye Riyaseti, İzmit Mutasarrıflığı, Kangal Belediye

295 _{TBMMZC., C. XXIII, s. 107.} 296 _{TBMMZC., C. XXIII, s. 168.} 297 _{TBMMZC., C. XXIII, s. 252.} 298 _{TBMMZC., C. XXIII, s. 7-8.}

Riyaseti, Alaçam Belediye Riyaseti, Bolvadin Kaymakamlığı, Sivrihisar Belediye Riyaseti, Ordu Belediye Riyaseti, Kalecik Kaymakamlığı, Boyabat Belediye Reisi Osman Nuri Bey’den kutlama telgrafları gelmiştir299. Çorum Mutasarrıflığı, Çaycuma Belediye Riyaseti, Çal Kaymakamlığı, Koçhisar Belediye Riyaseti, Mersin Mutasarrıflığı; İnebolu, Köyceğiz, Buldan Belediye Riyasetleri tarafından kutlama telgrafları gönderilmiştir300. Ergani, Nusaybin Belediye Riyasetleri, Sungurlu Kaymakamlığı; Isparta, Gerede, Darende, Maden, Kahta, Siverek, Erzincan Belediye Riyasetleri, Zara Kaymakamlığı, Hizan Kaymakamlığı; Divriği, Kemah, Bitlis, Kağızman, Bafra Belediye Riyasetleri, Muğla Mutasarrıflığı, Aksaray Mutasarrıflığı, Develi Belediye Riyaseti tarafından kutlama telgrafları gönderilmiştir301.

Erzurum Belediye Riyaseti tarafından gönderilen kutlama mesajı 21 Eylül 1922 tarihinde Meclis oturumunda okunmuştur, bu telgrafta şu dilekler yer almaktadır:

“Güzel İzmir’imizle Yeşil Bursa’mızın Şanlı ordumuzun fedakârlıklarıyla düşman elinden kurtarılmasını bildiren telgrafların alınmasıyla Erzurum ahalisi sevinç ve büyük coşku yaşamıştır.” Bu sevinç üzerine ahali, Başkumandanlarına, ordu kumandan, subay ve erlerine selâmlarını ve hürmetlerini sunmakta ve telgraflarının Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde okunmasını istemektedirler302.

Ayrıca Niğde Mutasarrıflığı, Bor kazası Belediye Reisi, Şavşat Belediye Riyaseti, Fethiye Belediye Reisi, Ermenek Kaymakamı, Mudanya Belediye Reisi, Göksu Kaymakamlığı ve Belediye Riyaseti, Hopa Belediye Riyaseti, Borçka Kaymakamlığı ve Belediye Riyaseti tarafından kutlama telgrafları geldiğini görmekteyiz303.

c) Esnaf Birliklerinden Gönderilenler

Deraliye Umum Hamallar Esnafı namına Salih Reis, Antakya Debbağ Esnafı namına Mehmet Çavuş ve Bakkal Esnafı namına Muharrem ve Kahveci Esnafı namına Hacı Bâli efendiler, Antakya Keresteci Esnafı namına Hacı Zeki Efendi, Antakya Kunduracı Esnafı, Antakya Manifaturacı Esnafı, Antakya’da Meydan Çarşısı Esnafı, 299 _{TBMMZC., C. XXIII, s. 47.} 300 _{TBMMZC., C. XXIII, s. 53.} 301 _{TBMMZC., C. XXIII, s. 100, 108.} 302 _{TBMMZC., C. XXIII, s. 135.} 303 _{TBMMZC., C. XXIII, s. 154, 168, 426.}

Antakya Berber Esnafı, İstanbul amelesi adına Reis İsmail Hakkı ile Zaro Ağa, Sivas Esnaf Cemiyeti tarafından Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne kutlama telgrafları gönderilmiştir304.

d) Dernek ve Cemiyetlerden Gönderilenler

Talebe-i Ulûm Cemiyeti tarafından gönderilen kutlama telgrafı: “Cenab-ı

Hakk’ın yardımıyla mukaddes vatanımızın kurtuluşu için verilen mücadele, tarihimizin en yüce sayfalarına altın kalemle yazılmaya şayandır. Bu harikulade mücadeleyi bütün Talebe-i Ulûm cemiyeti tebrik ederiz.” İstanbul Ticaret Mektebi Âlisi Mezunları Cemiyeti de bir telgraf göndermiştir. Bu telgrafta da, istiklâl ve yurdumuzu kurtaran büyük ordunun kazandığı emsalsiz zafer derin bir heyecanla tebrik edilmiş ve kurtarıcı kahramanlara minnet ve şükranlar sunulmuştur305.

Antakya Selâmeti Belde Cemiyeti, Karsındı Hilâl-i ahmer Cemiyeti Riyaseti, Kırımlılar Cemiyeti namına Sudi Bey306, Âliyede Beyrud Gençleri Cemiyeti Riyaseti307, İstanbul’da Memurlar Mülkiye Yardımcı Cemiyeti, İstanbul’da Ziraat Cemiyeti Heyeti İdaresi, İstanbul’da Talim ve Terbiye Cemiyeti Kâtibi Umumisi Harun El Reşit, İstanbul’da Etibba Muhadenet Cemiyeti, Niğde Muallim ve Muallimeler Derneği, İstanbul’da Dâr-ül-muallimîn (Erkek Öğretmen Okulu) ve Dâr-ül-muallimât (Kız Öğretmen Okulu) Mezunları Cemiyeti, İstanbul’da Azerî Türk İttihadı Cemiyeti308 tarafından da kutlama telgrafları geldiğini görmekteyiz.

e) Müftülük ve Gayr-i Müslim Cemaatlerden Gönderilenler

Yusufeli Müftülüğü, Konya Müftülüğü309, Çarşamba Müftülüğü, Sivrihisar ve Karaisali Müftülüğü, Samsun’da Ermeni Cemaati, Antalya’da Ortodoks Cemaati, Cide Müftülüğü310_{, Ergani Müftülüğü, Gerede Müftülüğü, Darende ve Siverek Müftülüğü,}

Adana Musevi Cemaati, Kütahya Müftülüğü, Maraş Müftülüğü311, Çivril Müftülüğü ile 304 _{TBMMZC., C. XXIII, s. 7, 53.} 305 _{TBMMZC., C. XXIII, s. 6.} 306 _{TBMMZC., C. XXIII, s. 7.} 307 _{TBMMZC., C. XXIII, s. 47.} 308 _{TBMMZC., C. XXIII, 100, 108.} 309 _{TBMMZC., C. XXIII, s. 7} 310 _{TBMMZC., C. XXIII, s. 47, 53.} 311 _{TBMMZC., C. XXIII, s. 100.}

ahali namına Çorbacızade Mehmet Ali Bey, Maraş Müftüsü Refet Efendi, Bor kazası Müftülüğü’nden telgraflar gelmiş312 _{ve Tuna-Rahova Müftülüğü’nden gelen kutlama}

telgrafı ise Meclis’te okunmuştur313. Bu telgrafta: “Anayurdumuzun aziz bünyesine kara

bir kabus gibi çöken alçak düşman ordusunu o mübarek ceset üzerinden yırtık bir paçavra gibi söküp atan yalın mızraklı süvarilerimizin semaya kaldırdıkları toz bulutları karşısında yerlere kadar eğilerek tebrikleri arz eder ve bütün bir kalp halinde bu tebriki ileten bütün Rahova Türklerinin, şu eski mübarek Tuna kenarındaki eski masum kardeşlerinizin size ve kahraman ordumuza devam eden zaferler temennisiyle her türlü hizmet ve fedakârlıklara hazırız efendiler.” ifadesi yer almaktadır.

Büyük Taarruzla kazanılan bu büyük zafer sonrasında Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne gönderilen kutlama telgraflarına baktığımızda, memleketin her tarafından telgraflar geldiğini görüyoruz ve gelen telgraflarda farklı dine mensup insanların cemaatlerinden ve Anadolu’nun dışında yaşayan Türklerden de mesajlar geldiğini görüyoruz.

f) Diğer Kuruluşlardan ve Şahsen Gönderilenler

Ankara’nın Paris Temsilcisi Ferit Bey, Mustafa Kemal’e çektiği telgrafta

“Türkiye’nin büyük çocuğu! Azmin, vatanı esaretten kurtardı. Sürûr ve heyecandan gözleri yaşla dolan naciz bir Türk’ün minnet ve şükranını kabul et.”314 demiştir.

İstanbul Limanı Demir ve Maden Kömürü Tahmil ve Tahliye Amele Cemiyeti Başkanı İsmail Hakkı Bey, ordunun zaferini kutlayarak, Misak-ı Millî’nin gerçekleştirilmesinde başarılar dilemiştir315.

Seyyid Ahmed Elsünusi tarafından, büyük zaferi kutlayan bir telgraf gönderilmiştir. İslâmiyetin kurtarıcısı olan ordunun gerçekleştirdiği zaferden dolayı, o yiğitlerin babalarından ve kardeşlerinden meydana gelen Meclis’e tebriklerini sunmuş ve bu zaferlerin devam edeceğine inandığını belirtmiştir. Darülfünun Emini Dr. Besim Ömer Bey, mukaddes vatanı zalim düşmandan kurtaran kahraman Türk ordusunun

312 _{TBMMZC., C. XXIII, s. 154.} 313 _{TBMMZC., C. XXIII, s. 257.}

314 _{Sarıhan, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, s. 633.}

kazandığı zaferi, Darülfünun, Tıp, Hukuk, Edebiyat, Fen medreseleri adına heyecan ve sevinç duyarak kutladığını belirtmiştir316_.

Şark Cephesi Kumandanı Kâzım Karabekir Paşa, “güzel İzmir’imize koşan

büyük milletimize; bu şerefli zaferin kahraman ve bahtiyar askerlerinden, Şark Cephesinin sürûrla, iftiharla yükselen, tebriklerini arz etmekle mutluyum.Yakında sevgili Edirne’mizin de şanlı silahlarımıza ve sarsılmaz azmimize güvenerek kurtuluş zaferini idrak etmemizi temenni ederim” diyerek bu şanlı zaferi kutlamıştır. Elcezire Cephesi Kumandanı Cevad Paşa, harikalar gösteren ordunun kazandığı zaferi, bütün cephe mıntıkası ve Diyarbakır halkı adına tebrik etmiştir. Erzurum Mebusu Salih Efendi, Samatya’da Kocamustafapaşa Rehberi Saadet Mektebi Müdürü Celal Bey, Menteşe Mebusu Sadettin Bey, Yozgat Mebusu Süleyman Sırrı Bey, Beypazarlı Abdullah, Eskişehirli Mehmet Ali Bey, Muş Mebusu Mahmut Sait Bey, Amasya Mebusu Bekir Sami Bey, Zile’den Jandarma Yüzbaşısı İbrahim Efendi, Antakya’da Halepli Hacı Mustafa Efendi, Antakya’da yedi yaşında Saadet Hanım, Antakya’da Müderris Zeynelâbidin Efendi, Üsküdar’da Sandıkçı Dergâhı’nda Ethem Efendi, Konya’da eski Yemen Mebusu Tahir Feyzi Bey, Anadoluhisarı’nda Doktor Şerafettin Bey, Gelibolu Mebusu Şakir Bey, Aydın Mebusu Emin Efendi, İçel Mebusu Şevki Bey, Kartal Hilâliahmer azası, İzmit Medrese Reisi Aynizade Hasan Tahsin Bey, İrvede Aşiret Reisi Resul Efendi, Trakya Yurdu İdare Heyeti Reisi Bedreddin Bey tarafından zaferi kutlayan telgraflar gönderilmiştir. Ankara’da İzmir Yurdu tarafından da, İzmir’in kurtuluşu ve büyük zaferi dolayısıyla, vatan uğrunda azim ve himmetin timsali Meclise, kahramanlığın emsalsiz sembolü orduya ve Başkumandan Gazi Mustafa Kemal Paşa’ya, esaretten kurtulup yeni bir ebedi bağımsız hayata kavuşan İzmirliler adına teşekkürleri ve tebrikleri sunulmuştur317.

Büyük Zafer’in kazanılarak İzmir’in kurtarılması üzerine Trabzon Valisi Hazım Bey tarafından Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne kutlama telgrafı çekilmiştir318.

Roma Temsilcisi Celaleddin Arif Bey, Afyon Karahisar’ın kurtuluşu haberi üzerine, kesin başarı için kalpleri çarpanların artık yüzlerinin güldüğünü ve Meclis’e

316 _{TBMMZC., C. XXIII, s. 4.} 317 _{TBMMZC., C. XXIII, s. 6-8.}

teşekkürlerini sunduğunu telgrafı aracılığıyla belirtmiştir319. Daha sonra, Van Mebusu Hasan Bey’den, Rumeli Muhacirlerinden Fahri Efendi’den, Kastamonu Valisi ’nden ve Kastamonu Mebusu Abdülkadir Kemalî Bey’den Kastamonu Memleket Yurdu’ndan,Heybeliada’da Tedrisatı Bahriye Müfettişi Abdurrahim Bey’den, Kocamustafapaşa’da Leblebici Köşesinde Sâki Murat Baba’dan, Elazığ Mebusu Fevzi Bey’den kutlama telgrafları geldiği bilinmektedir320. Hacıbektaş Tekke Şeyhi Salih Niyazi Baba’dan, Meclis-i Âyân Azası Seyid Bey’den, Dersaadette Temyiz Mahkemesi üyesi Cevad Bey’den, Mısırlı Doktor Mehmet Rüştü Bey’den, Bitlis Mebusu Sadullah Bey ve arkadaşlarından, Batum Türk Ticaret Odası’ndan, Sabık Hakkari Mebusu Ömer Bey’den, Kars’ta Nahçivan Milletvekili Hacı Cabir Efendi’den, Siverek Mebusu Bekir Sıtkı Efendi’den, Nusaybin’de Heviriki Aşireti Reisi Hacüy Ağa’dan kutlama telgrafları geldiği321 bilinmektedir.

Bağdat’lı Binbaşı Ferit Bey, İstanbul’da Beşiktaş’ta Sosyal Demokrat Fırka Reisi Doktor Ziya Bey, Kilis’te Gaziantep Mebusu Abdurrahman Lâmi Efendi, Karaman’da Konya Mebusu Refik, Lâzistan Mebusu Abidin, Menteşe Mebusu Ethem Beyler, Antakya’da Kereste Tüccarı Hacı Zeki Efendi, Türk Kadınları Biçki Yurdu Reisliği tarafından tebrik telgrafları gönderilmiştir322.

Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Muharebesi’yle kazanılan zafer neticesinde yurt içinden her bölgeden, neredeyse her vilayet ve kazadan kutlama mesajları gelmiştir. Toplu olarak gönderilen telgraflar yanında, şahsen de birçok telgraf gönderilmiştir. Düşmanın yurttan atılmasına hiç kimse kayıtsız kalmamış, Türk veya Müslüman olup olmadıklarına bakmadan herkes bu coşkuyu paylaşmıştır.

Başkumandan Gazi Mustafa Kemal, sayısızca gelen bu kutlama mesajlarının hepsine ayrı ayrı teşekkür mesajı çekemediği için, bütün telgraf gönderenlere bir teşekkür telgrafıyla karşılık vermiştir323.

319 _{TBMMZC., C. XXIII, s. 47.} 320 _{TBMMZC., C. XXIII, s. 47,53.} 321 _{TBMMZC., C. XXIII, s. 99, 100.} 322 _{TBMMZC., C. XXIII, s. 168, 258.} 323 _{Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve, s. 500.}

g) Yurtdışından Gönderilenler

Kahraman Türk ordusunun ve Türk milletinin büyük fedakârlıklarla kazandığı Büyük Taarruz, yurt içinden birçok güzel tepki almasının yanı sıra yurt dışında da güzel yankılar uyandırmıştır. Birçok devlet başkanı, temsilcisi ve dini liderden kutlama mesajları geldiğini görmekteyiz.

Mustafa Kemal Paşa’ya ve Ankara Hükümeti’nin Paris’teki temsilcisi Ahmet Ferit Bey’e, 30 Ağustos Zaferi’nden sonra, dünyanın çeşitli ülkelerinden gelen yazı ve telgraflar bile, Türk İstiklâl Harbi’nin milletlerarası etki ve yankılarını göstermeye yetmektedir324.

Cezayir’den gelen telgraflardan biri şöyledir: “Cezayir’in Müslüman halkı

ellerini Yüce Allah’a doğru açarak, kalplerinin derinliğinden dua ediyor ve Mustafa Kemal Paşa, muzaffer Gazi hazretlerine en içten ve saygı dolu tebriklerini sunuyorlar.”325

Ankara Hükümeti’nin Paris’teki temsilciliğine Tunus’tan gönderilen bir telgrafta ise şöyle deniyor: “Destur Partisi, Kemalist orduların zaferi münasebetiyle duyduğu

derin sevinci size iletirken, büyük Mareşal Mustafa Kemal’e ihtiram dolu, yürekten iyi dileklerini ulaştırmanızı rica eder.”326

Mustafa Kemal, önderlik ettiği, Milli Mücadele hareketinin daha başında milletlerarası alanda büyük yankılar uyandıracağını açıkça görmüştür. Zafer’den sonra Hindistan’dan gelen bir kutlama yazısına verdiği cevapta, muzaffer Başkomutan, elde edilen parlak başarının milletlerarası alanda yaratacağı etkileri şu sözlerle belirtmiştir

“… Bizim bu zaferimizin doğuracağı büyük neticeler yalnız Türkiye’nin kaderi üzerinde etkili olmakla kalmayacak, aynı zamanda bütün zulüm gören milletleri, kendi hayat ve bağımsızlıklarını tehdit eden zalimler aleyhine hareket için gayrete geçirecektir…”327

Rus, Azerbaycan, Afgan Elçileriyle, Fransız Temsilcisi Albay Mougin, Başbakan Rauf Bey’i ziyaret etmiş ve tebriklerini sunmuşlardır328.

324 _{Feyzioğlu, “Milli Kurtuluş Önderi Olarak Mustafa Kemal Atatürk”, s. 112.} 325 _{Feyzioğlu, “Milli Kurtuluş Önderi Olarak Mustafa Kemal Atatürk”, s. 112.} 326 _{Feyzioğlu, “Milli Kurtuluş Önderi Olarak Mustafa Kemal Atatürk”, s. 112.} 327 _{Feyzioğlu, “Milli Kurtuluş Önderi Olarak Mustafa Kemal Atatürk”, s. 113.} 328 _{Hakimiyet-i Milliye,4 Eylül 1338 (4 Eylül 1922), nr. 598, s. 1.}

Sovyet Hükümeti de, Türk zaferini bir telgrafla kutlamış ve telgrafta,

“ordunuzun zaferi, Rus milletini de aynı derecede sevindirdi. Türk halkı, Mustafa Kemal’in önderliği ile emperyalizme direnecek gücü buldu” denilmiştir329_.

Fransa’nın Fas Genel Valisi, Mareşal Lyautey, Ankara’nın Paris Temsilciliği’ne Büyük Zafer’den duyduğu memnuniyeti anlatan bir yazı göndermiştir. Lyautey, İslam ve Fransız çıkarlarının birbirine bağlı ve aynı düşmanlar karşısında bulunduğunu da ileri sürmüştür. Hindistan Merkez Hilafet Komitesi Başkanı, Ankara’nın Paris Temsilcisi Ferit Bey’e çektiği telgrafta, bütün Hindistan’ın, özellikle Müslümanların Büyük Zafer dolayısıyla kutlamalarını bildirmiştir. 8 Eylül Cuma günü bütün Hindistan’da Yunan ordusunun tamamen kovulması için dua edileceğini haber vermiştir330.

İran Elçisi Mümtazzüddevle de Rauf Bey’i ziyaret etmiş ve Büyük Zafer hakkında tebriklerini sunmuştur331_.

Ukrayna Halk Komiserleri Kurulu Başkanı Rakovski, Mustafa Kemal’e gönderdiği mesajda, son zaferden duydukları sevinci ifade ederek, Ukrayna’nın Türkiye’nin ilerleme çabalarına katkıda bulunmaktan mutluluk duyacağını belirtmiştir332.

Kafkas Cumhuriyetleri Birlik Şûrası Divan Başkanlığına Yunan ordusunun Anadolu’dan atıldığı haberinin ulaşması üzerine divan başkanı, Dr. Nerimanof, üye Meyasinikof, Buduvanî, Askerî Devrim Şûrası üyesi Orjonikitze ve Bağımsız Kafkas Ordusu Başkumandanı Yugurov, Tiflis Türk elçiliğine giderek içten kutlamalarının Mustafa Kemal’e bildirilmesini Ahmet Muhtar Bey’den istemişlerdir. Yugurov, ordusunun gerektiğinde kardeş Türk askerleriyle birlikte kan dökmeye hazır olduğunun bildirilmesini de istemişlerdir333.

Naorobi Müslümanları Birliği’nden, İstanbul’daki İngiliz Yüksek Komiserliği’ne gelen bir telgrafta, Türk zaferi kutlanarak “Mustafa Kemal’in

kahraman ordusunun daha nice nice zaferler kazanması için samimi olarak dua edildiği” bildirilmiştir. Bu telgrafı Mustafa Kemal’e ulaştırmayan ve Londra’ya gönderecek olan Yüksek Komiser Rumbold, bu telgrafın Hindistan’dan, Mısır’dan ve

329 _{Hakimiyet-i Milliye, 4 Eylül 1338 (4 Eylül 1922), nr. 598, s. 1.} 330 _{Sarıhan, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, s. 633.}

331 _{Hakimiyet-i Milliye, 6 Eylül 1338 (6 Eylül 1922), nr. 600, s. 1.} 332 _{TBMMZC., C. XXIII, s. 47.}

daha başka yerlerden Mustafa Kemal’e gelen telgraflardan yalnızca biri olduğunu anlatmış ve Kemalist ordunun ezici zaferinin bütün Müslüman dünyasını uyandırmakta olduğu yolundaki kaygılarını yazmıştır334.

Afgan elçiliği’nde konuk bulunan Hintli Ebulfazıl Mehmet Abdülhannan’ın gönderdiği kutlama yazısı Meclis’te okunmuştur. Yazıda: “Anadolu’nun kurtarılması,

bütün Müslüman dünyası için büyük bir bayramdır. Bütün İslâm diyarı, sevinçler, mutluluklar içinde çalkalanmaktadır. Siz İslâm’ın alemdarısınız, bugün İslâm aleminin kurtuluşunun başlangıcı olacaktır. Bugün Hindistan’da hürriyeti gasp olunmuş, esirlik zinciriyle bağlanmış yetmiş-seksen milyon müslümanın kalbi sizinle beraberdir.”

Abdulhannan’ın gönderdiği bayrağın da Meclis’e asılmasına karar verilmiştir335.

Türk zaferi dolayısıyla Ankara hükümeti’nin dış temsilciliklerine de telgraflar gönderilmiştir. Azerbaycan Milli Fırkası ileri gelenlerinden dördü, İstanbul’da Hamit Bey’i ziyaret ederek tebrik ve şükranlarının Mustafa Kemal’e iletilmesini istemişlerdir. Roma Temsilcisi Celalettin Arif Bey, Hint Hilafet Komitesi Başkanlığı’ndan aldığı kutlama telgrafını Dışişlerine bildirmiştir. Telgrafta, 8 Eylül’de bütün Hindistan’da İslam Mezheplerinin birleşerek ortak gaye uğrunda tam bir ahenk gösterdikleri, Hindistan ve Afrika’nın her tarafından telgraflar yağdığı bildirilmiştir336.

Tunus’ta yayımlanan Asr el Cedit Gazetesi’nden Mihri, Tunus Müslüman halkı adına, Türk zaferini kutlamıştır. “Osmanlı Devleti’nin canlandırılmasını, Türk

kardeşlerinin mutlu, bağımsız bir hayata kavuşmaları için iyi dileklerini” sunmuştur337. Mustafa Kemal, zaferi kutlayan Hint Hilâfet Komitesi’ne gönderdiği cevapta

“Hintli kardeşlerimizin her vesileden istifade ile hakkımızda gösterdikleri temenniler ve özel gösterilere teşekkür ederim” demiştir338_.

Afganistan’ın sefiri Sultan Ahmet Han’ın zafer tebriki de Meclis’te okunmuştur.

“Müslümanlığı ve vatanı İslâmı müdafaa uğrunda asırlardan beri düşmana göğüs geren şanlı bir milletin şanlı ve fedakâr evlatları! Gazanız, zaferiniz mübarek olsun!... Ey Marmara ve Akdeniz sahillerinde dalgalanan mübarek İslam Bayrağı! Sana binlerce

334 _{Bilâl N. Şimşir, İngiliz Belgelerinde Atatürk (1919-1938), C. 3, Ankara, 1979, s. 401.} 335 _{Sarıhan, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, s. 650.}

336 _{Sarıhan, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, s. 658.} 337 _{Sarıhan, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, s. 658.}

338 _{Hakimiyet-i Milliye, 27 Eylül 1338 (27 Eylül 1922), nr. 621, s. 1; M. Onar, Atatürk’ün Kurtuluş} Savaşı, s. 382.

selamlar, hürmetler… Ey süngülerinden nur saçılan İslam ordusu! Tarihi yine altüst ettin. Matemli sayfaları kapadın, esaret zincirlerini parçaladın! Yalnız Anadolu’ya değil, Asya’nın Afrika’nın en uzak köşelerine, en ıssız yerlerindeki kulübelerine kadar