Birinci İnönü Zaferi Münasebetiyle Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne Gönderilen

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin, 13 Ocak 1921 tarihindeki oturumunda İnönü Zaferi büyük bir coşku içinde kutlanmıştır. Zaferi değerlendiren konuşmalar yapılmıştır. Yapılan bu konuşmalardan bazılarından örnek vermek istiyorum177.

Fevzi Paşa - “… İnönü Muharebesi, düşmanın felaketiyle neticelenmiş ve Büyük

Millet Meclisi’nin genç ordusu, daha henüz ikmal olunmamış ordusu, ilk rüştünü bu suretle ispat etmiştir… Millet bu azim ve iradeyi, bu vahdet ve tesânüdü gösterdikçe inşallah, gelecek genç ordumuz, daha kuvvetli olacak ve kemale erecek, düşmanlarımıza her arzumuzu kabul ettirecektir…”

Mazhar Müfit (Kansu) (Hakkâri) - “…Efendim İnönü Meydan Muharebesi’nde,

cihanda ölümden daha müthiş, daha sâil bir şey olduğunu gösterdik… o gösterdiğimiz

şey ise İslam ruhu, Osmanlı kabiliyeti, Osmanlı vatanperverliğidir… Efendiler, yüce

amacımızı elde etmede İnönü Muharebâtının bize pek büyük bir yardımı olmuştur. Yani hedeflediğimiz gayeye emin olunuz ki, bizi daha ziyade takarrup etmiştir…”

Mehmet Şükrü Bey - “… İnönü Zaferi’nden bir fâl-i hayr tefe’ül ediyorum.

Efendiler, bina-yı Osman Gazi’nin bir harbi vardı. O harfte muzaffer oldu ve Saltanat-ı Osmaniye teessüs etti. Bizim bu muzafferiyyetimiz de yine o mevkide bizim gayemizi istihsal edeceğimize pek haklı ve meşru olan ve bu hususta hiçbirimizin kalbinde zerre kadar bir şüphe olmayan… tarihî bir delildir.”

Bu konuşmalar sırasında, İnönü Muharebesi’nde fedakârlığı görülen subay ve askerlerin bir derece terfi ettirilmesi kararı kabul edilmiş ve Erzurum Mebusu Salih

177 _{Köstüklü, “I. İnönü Muharebesi ve Siyasi Sonuçları”, s. 604-605; TBMM Zabıt Ceridesi, C. VII, s.}

Efendi, mebus ödeneklerinden yirmi beşer lira kesilerek, özel bir kurulla ordu birliklerine sigara gönderilmesini teklif etmiş, teklif olumlu karşılanmıştır178_.

Bolu Mebusu Dr. Fuat Bey’in teklifi üzerine, “Kutsal ve meşrû davamızı

kahramanca savunan ve İnönü’de zaferle taçlandıran sayın ve yüce ordumuza, herkesten daha çok ve takdire değer bir surette yardımda bulunan ve tutarı teşekküre değer bir miktara varacağı umulan paranın, yardım olarak toplanmasına başvuran Eskişehir halkı ile görevlerini eşsiz bir dayanıklılıkla yapan bölge memurlarına, Meclis’in teşekkürlerinin bildirilmesine” karar verilmiştir179.

Birinci İnönü Muharebesi, Milli Mücadele’de düzenli Türk ordusunun Batı Anadolu’daki ilk başarısı olarak tarihe geçmiştir. Türk milleti, bu başarıyla birlikte ümitsizliğini üstünden atmış, Türk ordusuna elinden gelen bütün yardımı yapmaya çalışmış, topraklarını düşmandan temizleyerek huzura ermek istemiştir. Bu, düzenli ordunun ilk başarısı her şeyin başlangıcı olması açısından çok önemlidir. Yurdun her tarafından destek görmüş ve farklı yerlerden, farklı kuruluşlardan, farklı kişilerden Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne kutlama telgrafları gönderilmiştir.

a) Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerinden Gönderilenler

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 4 Ocak 1921 günkü toplantısında I. İnönü Zaferi dolayısıyla gönderilen tebrik telgrafları okunmuştur. Bu telgraflardan bazıları Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri tarafından gönderilmiştir. Sadece gönderen cemiyetlerin isimleri okunmuş ve bu isimler şunlardır: Keskin Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, Ayaş Müdafaa-i Hukuk Riyaseti, Antalya Müdafaa-i Hukuk Riyaseti180.

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 17 Ocak 1921 günkü toplantısının birinci celsesinde de gönderilen tebrik telgrafları okunmuştur. Bunlar arasında; Yabanabat Müdafaa-i Hukuk Riyaseti, Kayseri Müdafaa-i Hukuk Riyaseti, Kırşehir Müdafaa-i Hukuk Riyaseti181 _{telgrafları yer almaktadır. Daha sonraki günlerde ise Trabzon}

Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nden, Amasya Müdafaa-i Hukuk Riyaseti’nden, Türkiye

178 _{Goloğlu, Cumhuriyete Doğru, s. 21.} 179 _{Goloğlu, Cumhuriyete Doğru, s. 22.} 180 _{TBMM Zabıt Ceridesi, C. VII, s. 176.} 181 _{TBMMZC, C. VII, s. 291.}

Büyük Millet Meclisi’ne kutlama telgrafları182 gönderilmiştir. Bu telgrafların içerikleri okunmamış, sadece gönderen cemiyetlerin adları duyurulmuştur.

b) Belediye, Kaymakamlık ve Mutasarrıflıklardan Gönderilenler

I. İnönü Zaferi’ni duyan halk, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne, bu zafer karşısında hissettikleri heyecanı ve sevinci iletmek için telgraflar çekmişlerdir. Bu telgraflarda, Türk ordusuna duydukları güveni dile getirmişler ve daha sonraki muzafferiyyetler için dileklerde bulunmuşlardır.

Tebrik telgraflarının gönderildiği yerlere baktığımızda, şu isimleri görmekteyiz: Zonguldak Belediye Riyaseti, Polatlı Gerede Belediye Riyasetleri, Pozantı Belediye Riyaseti, Nallıhan Belediye Riyaseti, Samsun Belediye Riyaseti, Ordu Belediye Riyaseti, Maraş-Havza Belediye Riyasetleri, Akşehir Belediye Riyaseti, Teke Mutasarrıflığı, Beypazarı Kaymakamlığı, Kalecik Kaymakamlığı, Eskişehir Mutasarrıflığı, Bolu Mutasarrıflığı’ndan gelen telgraflar183, Yabanabat Meclis-i İdare Belediye Riyaseti, Mudurnu ahalisi namına Belediye Riyaseti, Kayseri Belediye Riyaseti, Kırşehir, Bolu, Mucur Belediye Riyaseti, Sivas Vilayeti, Göynük Kaymakamlığı, Bitlis Vilayeti, Kayseri Mutasarrıflığı, Diyarbakır Vilayeti, Kırşehir Mutasarrıflığı’ndan gelen telgraflar184, Karahisarı Şarkî Mutasarrıflığı, Düzce Kaymakamlığı, Zile Kaymakamlığı, Beyazıt Mutasarrıflığı ve Belediye Riyaseti, Nevşehir Belediye Riyaseti, İçel Mutasarrıflığı, Niksar Kaymakamlığı’ndan gelen telgraflar185, Burdur Belediye Riyaseti, Urfa Belediye Riyaseti, Muğla Belediye ve Miting Heyeti, Akseki Belediye Riyaseti ve eşrafından gelen telgraflar186, Diyadin Kaymakamlığı, Muradiye Kaymakamlığı, Karaköy Kaymakam Vekâleti, Akşehir Kaymakamlığı’ndan gelen telgraflar187, Ilgın Belediye Reisi Muhsin Bey’den gelen telgraflar188 _{yer almaktadır.}

182 _{TBMMZC, C. VII, s. 321, 375.} 183 _{TBMMZC., C. VII, s. 176.} 184 _{TBMMZC., C. VII, s. 291.} 185 _{TBMMZC., C. VII, s. 321.} 186 _{TBMMZC., C. VII, s. 352.} 187 _{TBMMZC., C. VII, s. 375.} 188 _{TBMMZC., C. VII, s. 407.}

c) Diğer Kuruluşlardan ve Şahsen Gönderilenler

Zafer münasebetiyle, memleketin her bölgesinden ve her türlü kuruluştan, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne kutlama telgrafları gönderilmiştir. Ayrıca, şahsi olarak, Meclis’e gönderilen telgraflar da bulunmaktadır.

Kastamonu İstiklâl Mahkemesi’nden, Kastamonu Askerî Kumandanlığı’ndan, Niğde Sultâni Müdüriyeti’nden, Zonguldak ahalisinden, İzmir Mebusu Hacı Süleyman Efendi’den kutlama telgrafı geldiğine dair yazı, Meclis’in 4 Ocak 1921 tarihli toplantısında okunmuş ve mebuslar tarafından alkışlarla karşılanmıştır189.

Eskişehir İstiklâl Mahkemesi, Beyazıt Mebusu Süleyman Bey, 12. Kolordu Komutanı Fahreddin Bey, Gürün’de Bayezıt Eşrafı ve mültecilerden İbrahim ve arkadaşları, Sinop Meclis-i Umumisi Reisi ve Azaları, Canik Mebusu Şükrü Bey, Türk Birleşme Derneği, Mebus Müfid Efendi, 24. Fırka Kumandanlığı, Rusya Tetkikat Heyeti Azası, Burdur Mebusu İsmail Suphi Bey, Konya’da Asgar Han, Niğde Mebusu Hakkı Paşa’dan da telgraflar geldiği bilinmektedir190.

20 Ocak 1921 tarihli Meclis toplantısında I. İnönü Zaferi münasebetiyle, Antalya ahalisi namına Şeyhülislam-ı Sâbık Hayri Efendi’den gelen kutlama telgrafı okunmuştur. Bu telgraf şu şekildedir191_:

“Büyük Millet Meclisi Riyaseti Celilesine

Bugün Antalya ahali-i İslamiyesi salâtı cumayı mütaakıp kahraman ordumuzun temadi muvaffakiyetleri duasını yüce bârikâhı Hüda eylemiş ve şehitlerin ervahi mübarekelerine hatm-i şerif tilâvet ve ihda etmiştir. Bunu mütaakıp bütün halk telgrafhaneye gelerek düşmanların tahripkâr ellerini azim ve kahramanlıkla meneden ordumuza ve bilhassa düşmanın kudurmuşcasına, vahşiyane zulüm ve savletlerine karşı kadınlar ve çocuklar beraber olarak büyük bir celâdet ve kahramanlıkla memleketi ve dolayısıyla şan-ı şerefi İslamiyeti müdafaa gösterdikleri harikalardan dolayı mücahit kahraman ordumuza dua ve selâmlarımızın tebliğini istirham eder ve hukuk-u

189 _{TBMMZC., C. VII, s. 176.} 190 _{TBMMZC., C. VII, s. 291-321.} 191 _{TBMMZC., C. VII, s. 320-321.}

meşruamızı sarsılmaz bir iman ve azim ile müdafaa eden Büyük Millet Meclisi’ne ve Hükümeti’ne muvaffakiyetler temenni eyleriz.” (14.1.1337 (1921)

Antalya ahali-i İslâmiyesi namına Şeyhülislam sâbık-ı Hayri

Müftü Belediye Reisi

Ahmet Hamdi Hakkı

Zafer münasebetiyle Milas’tan gelen kutlama telgrafı da Meclis’te mebuslarla paylaşılmış ve içeriği de okunmuştur.

Milas’tan gelen kutlama telgrafı192_: “Ankara Büyük Millet Meclisi Riyasetine

Gaye-i âmali necibe-i milliyeyi temin için her türlü felâketlere karşı harkulâde tedabir ve metanet ibraz ve medeniyet başlığı altında tertip edilmiş kudurmuşcasına hücumlara arslanca mukabele edilerek mukadderatı milliyeyi cihanı hayretlere gark eden kiyaseti siyasîye ile temin eylemekte olan Büyük Millet Meclisi’nin en yüce emelleri bugün bütün açıklığıyla tecelli etmiş ve hakkın bizimle beraber bulunduğuna düşmanlarımızın bile şüphesi kalmamıştır. Kahraman ordumuzun son kazandığı muvaffakiyeti temin eden Büyük Millet Meclisine ve Reisi meali ensisine derin hissiyatla teşekkür eder ve her türlü yardıma hazır bulunduğumuzun iblâğıyla onur şeref eyleriz.”

Türk milleti her zaman için, ordusunun yanında olduğunu; kendi topraklarına saldıranların güya medeniyet adı altında tertip ettikleri kudurmuşcasına hücumlara, kahramanca karşılık veren Türk ordusunun bütün dünyayı şaşırtan başarısını büyük memnuniyetle karşıladıklarını; ayrıca Türk ordusunun bu başarıları elde etmesi için daima yanında yer alan Büyük Millet Meclisi ve Hükümetine de minnettar olduklarını ve her türlü yardıma hazır bulunduklarını, her fırsatta telgraflarıyla dile getirmektedir.

Türkiye Büyük Millet Mecilsi’ne ileriki günlerde de, zaferi kutlayan telgraflar gelmiş ve bu telgrafların kimler tarafından gönderildikleri, Meclis huzurunda okunmuştur.

192 _{TBMMZC., C. VII, s. 440.}

Eleşkirt ve Aziziye kazalarından gelen kutlama telgrafları193; Diyadin aşiret rüesasından, Karaköy aşiret rüesasından, Akseki Telgraf Müdüriyetinden194_{, Söke’den}

Bekir Pehlivan Bey’den, Bartın Müftülüğü’nden195, Kütahya Mebusu Seyfi Efendi’den, Sabık Adana Mebusu Sadık Paşa’dan, Kırşehir Mebusu Sabıkı Ali Rıza Bey’den, Malatya Mebusu Hacı Bedir Ağa’dan196 telgraflar gelmiştir.

Yurdun dört bir yanından gönderilen bu telgraflar, halkın Ankara Hükümetine ve Türk ordusuna olan güvenini göstermektedir. I. İnönü Zaferi’yle birlikte, düzenli Türk ordusunun neler yapabileceği görülmüş, milletin morali yükselmiş ve Millî Mücadele azim ve şevki artmıştır. Artık, Türk milletinin, Türk ordusunun neler yapabileceğini, Avrupa Devletleri ve bütün dünya görmeye başlamıştır. Bu başarı her şeyin başlangıcı olmuştur.

2. Birinci İnönü Zaferi Münasebetiyle Komutanlara Gönderilen Kutlama