TCK m. 125’de182 yer alan hakaret suçunda kanun koyucu, bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut (belirli) bir fiil veya soyut (belirsiz) bir olgu isnat eden veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişinin cezalandırılmasını öngörmüştür183. İftira suçunda da, hakkında asılsız olarak suç isnadı yapılan kişinin onur, şeref ve saygınlığına yönelik bir saldırının gerçekleştiği muhakkaktır. Bu benzerliğe rağmen iki suç birbirinden şu noktalarda ayrılır:
İlk farklılık korunan hukuki menfaat açısından ortaya çıkar. Hakaret suçunda korunan hukuki menfaat, kişilerin şeref, haysiyet ve namusu, toplum içindeki itibarı, diğer fertler nezdindeki saygınlığı184 iken; iftira suçunda ise, asılsız bir isnad sonucunda hem gereksiz ve mesnetsiz yere meşgul edildiği için adliyenin menfaati hem de şeref ve haysiyeti ihlal edildiği için masum bireyin hukuki menfaati korunmaktadır. Kanun koyucu bu saiklerle hakaret suçunu, iftira suçundan farklı
181
ÜNVER, s. 202.
182
Madde 125- (1) Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir
fiil veya olgu isnat eden veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Mağdurun gıyabında hakaretin cezalandırılabilmesi için fiilin en az üç kişiyle ihtilat ederek işlenmesi gerekir. (2) Fiilin, mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi halinde, yukarıdaki fıkrada belirtilen cezaya hükmolunur. (3) Hakaret suçunun; a) Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı, b) Dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı, c) Kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle, İşlenmesi halinde, cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz. (4) (Değişik: 29/6/2005–5377/15 md.) Hakaretin alenen işlenmesi halinde ceza altıda biri oranında artırılır. (5) (Değişik: 29/6/2005–5377/15 md.) Kurul hâlinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret edilmesi hâlinde suç, kurulu oluşturan üyelere karşı işlenmiş sayılır. Ancak, bu durumda zincirleme suça ilişkin madde hükümleri uygulanır.
183
Bkz. Ahmet Caner YENİDÜNYA/Mehmet Emin ALŞAHİN, “Bireyin Şerefine Karşı
Suçlar”, TBBD, S.: 68, Y.: 2007, s. 44-87.
184
51 olarak, İkinci Kitabı oluşturan “Özel Hükümler”in ikinci kısmında yer alan “Kişilere Karşı Suçlar” üst başlığı altında, sekizinci bölümde yer alan “Şerefe Karşı Suçlar” alt başlığı altında 125. madde de düzenlemiştir.
İkinci olarak, bu iki suç konuları bakımından birbirinden ayrılır. Hakaret suçunun konusunu “somut bir fiil veya olgu isnadı” oluştururken; iftira suçunun konusunu ise “hukuka aykırı bir fiil isnadı” oluşturur. İftira suçunun oluşumu açısından hukuka aykırı fiilin ya suç oluşturması ya da idari nitelikte yaptırım gerektirmesi gerekirken; hakaret suçunun oluşması için böyle bir zorunluluk bulunmamaktadır185.
Diğer farklılık, isnad edilen fiilin gerçekte işlenmiş olup olmadığının bilinip bilinmemesinden kaynaklanmaktadır. İftira suçunda müfteri isnatta bulunduğu fiilin masum kişi tarafından işlenmediği bilmekte iken; hakaret suçunda bu hususun bir önemi yoktur.
İsnad edilen fiilin gerçek olup olmaması da bir diğer farklılıktır. Zira hakarette kişiye isnat edilen somut fiilin gerçek olup olmaması bir önem arz etmez iken186; iftirada gerçek dışı bir fiil isnadı söz konusudur. Hakaret suçunda isnad edilen fiil veya olgunun gerçek olması halinde bazı durumlarda faile bunu ispatlama olanağı
185
TEZCAN/ERDEM/ÖNOK9, s. 919. “İddianamede, sanığın internet ortamından 27.10.2006
tarihinde Çevre Orman Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğüne gönderdiği elektronik posta ile, Balıkesir Orman Müdürlüğünde Kadastro komisyon üyesi olan katılanların kendilerine araç tahsis ettirip sahte araç kartıyla göreve gidiyor gibi gösterip harcırah beyannamesi düzenlediklerini, göreve gitmeden haksız harcırah aldıklarını, gittikleri köylerde de köylüden haraç aldıklarını, mesai saatlerinde alkol kullandıklarını belirterek, Balıkesir Orman İşletme Müdürlüğü 83 numaralı Orman Kadastro Komisyonunda görev yapan katılanlara hakaret ettiği, sanığın aynı şekilde 11.3.2007 tarihinde katılanları internet üzerinden orman genel müdürlüğüne şikayet ettiği, bu iddiasında da müştekiler hakkında aynı şekilde benzer hakaretlerde bulunduğu, katılanlar hakkında çalıştıkları kurum tarafından idari soruşturma açıldığı, ancak soruşturma sonunda belirtilen suçları işlemedikleri tespit edilerek ceza verilmesine yer olmadığına kararı verildiği bu şekilde sanığın görevlerinden dolayı katılanlara internet üzerinden hakaret ettiği iddiasıyla dava açıldığı, mahkemece de eylemin bu şekilde kabul edilmiş olması karşısında; eylemi iftira suçunu oluşturabileceğinden, kanıtları değerlendirme ve suçu nitelendirme görevinin asliye ceza mahkemesine ait olduğu gözetilmeden, yargılamaya devamla hakaret suçundan hüküm kurulması…” 4. CD., 12.2.2014,
2012/35521 E., 2014/4433 K. (www.kazanci.com) 186
52 verilirken; iftira suçunda böyle bir olanak mümkün değildir, zira gerçek dışı bir fiil isnadı söz konusu olduğundan bunun ispatına da olanak yoktur187.
Bir diğer önemli farklılıkta failin kastı açısından ortaya çıkar. Hakaret suçunda failin genel kast ile hareket etmesi yeterli iken; iftira suçunda tipik eylemin gerçekleştirilmesine yönelik genel kast yeterli olmayıp, failin, işlemediğini bildiği bir kimse hakkında soruşturma ve kovuşturma başlatılmasını ya da idari bir yaptırım uygulanmasını sağlamak amacıyla hukuka aykırı bir fiil isnad etmeli, yani özel kastla hareket etmelidir188.
Bu iki suç soruşturma ve kovuşturma yapmaya başlanması için gerekli şartlar açısından da birbirinden ayrılır. Hakaret suçunun soruşturulması ve kovuşturulması, kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen hariç, şikâyete bağlı iken; iftira suçunun soruşturulması ve kovuşturulması C. Savcılığı tarafından re’sen yapılır. Buna bağlı olarak CMK m. 253’te düzenlenen “Uzlaşma” müessesesine de değinmekte yarar görmekteyiz. Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı suçlarda şüpheli ile mağdur veya suçtan zarar gören gerçek veya özel hukuk tüzel kişisinin uzlaştırılması mümkün olduğu için, hakaret suçunda, kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen hariç, uzlaşma mümkün ve zorunlu189 iken; iftira suçunda uzlaşma yoluna gidilemez.
Yetkili makamlara ihbar ve şikâyette bulunma öğesi iftira suçu açısından bir zorunluluk iken; hakaret suçu bakımından böyle bir zorunluluk yoktur190. Zira iftira suçunda, failin asılsız isnatta bulunma niyeti masum kişinin soruşturma ve kovuşturma geçirmesini sağlamak iken; hakaret suçunda failin temel niyeti,
187 TEZCAN/ERDEM/ÖNOK9, s. 919. 188 ÜNVER, s. 91. 189
“Basın yoluyla hakaret suçunun kovuşturulmasının yakınmaya bağlı suçlardan olması nedeniyle, 5271 sayılı CCY’nin 253 ve 254. maddelerinde öngörülen uzlaşma hükümleri uygulanmadan eksik soruşturma ile yazılı biçimde karar verilmesi,” 4. CD., 21.01.2009,
2007/3171 E., 2009/330 K. (MERAN, s. 112). 190
53 mağdurun şeref, onur ve saygınlığında toplum nazarında bir azalma meydana gelmesini sağlamaktır.
Son olarak, hukuka aykırı fiil isnadının basın ve yayın yoluyla olması durumunda bu iki suç birbirinden ayrılır. Hakaret suçunun konusunu oluşturan fiil hakkında daha önce bir soruşturma veya kovuşturma yapılmış olması, hakaret suçunun mevcudiyetine mani teşkil etmez. Zira ispat edilmiş fiilinden söz edilerek kişiye hakaret edilmesi halinde de bu suç oluşur191 (TCK m. 127/2)192. Oysaki iftira suçunda hukuka aykırı bir fiili yetkili makamlar ilk elden basın ve yayın yoluyla öğrenmektedirler193.