İşyeri kirası, aydınlatma ve ısıtma giderleri

GVK’nın 68 inci maddesinin birinci bende yer alan parantez içinde; “İka-metgâhlarının bir kısmını iş yeri olarak kullananlar, ikametgâh için ödedikleri kiranın tamamı ile ısıtma ve aydınlatma gibi diğer giderlerin yarısını indirebi-lirler. İş yeri kendi mülkü olanlar kira yerine amortismanı, ikametgâhı kendi mülkü olup bunun bir kısmını iş yeri olarak kullananlar amortismanın yarısını gider yazabilirler.” hükmü yer almaktadır.

Genel giderler içerisinde en büyük gider unsurlarından biri de kiralanan işyeri için ödenen işyeri kirası, aydınlatma ve ısıtma (havagazı, doğalgaz ve elektrik vb.) giderleridir. Serbest meslek erbabı faaliyetini gerçekleştirirken kullandığı işyeri; yazıhane, muayenehane, büro, home ofis denen belli bir

oda, apartman dairesi gibi yerlerdir. Serbest meslek erbabının kullandığı iş-yerlerinin mülkü kendisine ait olabileceği gibi kiralanmış da olabilmektedir.

Kiralanan işyeri için ödenen kiranın tamamı ile ısıtma ve aydınlatma giderle-rinin tamamı indirim konusu yapılacaktır. Ancak kira bedelinin indirim konu-su yapılabilmesi için mutlaka ödenmiş olması gerekmektedir. Şimdi, 68’inci maddesinin (1) numaralı bendinin parantez içi hükmüne göre bazı farklı du-rumlarda bir bakalım.

· İşyeri kendi mülkü olanların durumu

İşyeri kendi mülkü olup tamamını işyeri olarak kullananlar kira bedeli yerine işyerinin amortismanını gider yazabilirler. Aydınlatma ve ısıtma gibi mülkiyete ilişkin giderlerin tamamını da indirim konusu yapabileceklerdir.

İşyeri kendi mülkü olanlar ve bir kısmını ikametgah olarak kullananlar amor-tismanların yarısı ile aydınlatma ve ısıtma gibi mülkiyete ilişkin giderlerin ya-rısını indirim konusu yapabileceklerdir. Amortisman hesaplanması, işyerinin maliyet bedeli biliniyorsa bu maliyet bedeli üzerinden, şayet maliyet bedeli bilinmiyorsa vergi değeri üzerinden yapılacaktır.

Örnek: İşyeri kendi mülkü olan bir avukat bu mülk için 2016 yılında 10.000 TL amortisman ayırmıştır. Bu durumda kira yerine 10.000 TL amortismanın tamamını gider yazacaktır.

· Kiralanan ikametgahın bir kısmını işyeri olarak kullananların durumu İkametgahının bir kısmını işyeri olarak kullananların, ikametgah için öde-dikleri kiranın tamamı ile ısıtma ve aydınlatma gibi sair masrafların yarısını gider olarak indirebileceklerdir. Eğer kira ödenmiyor ise işyerinin emsal kira bedelinin tespit edilmesi ve bu miktarın gayrimenkulün sahibi ortak yönünden gayrimenkul sermaye iradı sayılması ve serbest meslek faaliyeti yönünden de gider yazılması gerekir.

Örnek: Kiraladığı apartman dairesinin bir kısmını muayenehane bir kıs-mını ikametgah olarak kullanan bir avukat, 2016 yılı için 24.000 TL kira gide-ri ile 5.000 TL ısıtma ve aydınlatma gidegide-ri yapmıştır. Bu durumda ödevli, kira gideri olan 24.000 TL’nin tamamını ve 5.000 TL ısıtma ve aydınlatma gideri-nin yarısı olan 2.500 TL’yi serbest meslek kazancının tespitinde hasılatından gider olarak indirebilecektir.

· İkametgahı kendi mülkü olup bunun bir kısmını işyeri olarak kulla-nanların durumu

İkametgahı kendi mülkü olup bunun bir kısmını işyeri olarak kullananların amortismanın yarısını gider yazabileceklerdir.

Örnek: Serbest meslek faaliyetinde bulunan mimar kendi mülkü olan ika-metgahının bir kısmını işyeri olarak kullanmaktadır. Mükellef, bu mülk için 2016 yılında 30.000 TL amortisman ayırmıştır. Bu durumda, bu mülk için ay-rılan amortismanın yarısı olan 15.000 TL serbest meslek kazancının tespitinde hasılatından gider olarak indirebilecektir.

Örnek: Doktor, 2016 yılında kendi mülkü olan ve ikamet ettiği apartman dairesinde muayenehane açmıştır. Apartman dairesi için ayrılmış olan amor-tisman tutarı 20.000 TL, ısıtma ve aydınlatma gideri ise 10.000 TL’dir. Bu durumda mükellefin amortisman tutarının yarısı olan 10.000 TL ile aynı işyeri ile ilgili olarak ödemiş olduğu aydınlatma ve ısıtma giderinin yarısı olan 5.000 TL’yi gider olarak yazılabilecektir.

İşyerinin kira ile tutulması durumunda serbest meslek kazancının tespitin-de kira betespitin-delinin gitespitin-der yazılabilmesi için ötespitin-denmiş olması şarttır. Kira betespitin-deli hangi dönemde ödenmiş ise o dönemde gider yazılabilir. Gelecek dönemlere ait ödenen kira bedellerinin peşin ödenmesi halinde ödenen kira bedelinin ta-mamı ödendiği yılda gider yazılabilir. Gelecek dönemlere ait kirası peşin öde-nen işyerinden sözleşmede belirtilen süreden önce boşaltılarak peşin ödeöde-nen kiranın bir kısmının geri alınması durumunda alınan kira bedeli alındığı yıla hasılat olarak kaydedilir.

Bazı durumlarda mükellef eşine ait bir binayı işyeri olarak kullanmakta veya adi ortaklık şeklinde yürütülen serbest meslek faaliyeti ortaklardan biri-sinin işyerinde yapılmaktadır. Bu durumlarda eşe veya ortağa ödenen kiranın tamamının gider yazılması gerekmektedir. Mükellefin eşine ait bir binayı hem işyeri hem de ikametgah olarak kullanması durumunda ise ödenen kiranın tamamını, ısıtma ve aydınlatma gibi diğer giderlerin ise yarısını gider yazabi-lecektir. Eğer kira ödenmiyorsa işyerinin emsal kira bedelinin gider yazılması söz konusu değildir.

Yukarıda yapılan açıklamalara göre serbest meslek erbabı tarafından öde-nen kira, ısıtma, aydınlatma vb. giderler ile amortismanların kazancın tespi-tinde indirilebilecek kısımları şöyle olmaktadır. (Beyanname Düzenleme Reh-beri, 281)

İşyeri kiralanmış olup işyerinde serbest meslek erbabı ikamet etmiyorsa

Kira ödemelerinin TAMAMI gider yazılır. Isıtma ve aydınlatma gibi diğer ödemelerin TAMAMI gider yazılır.

İşyeri kiralanmış olup işyerinde serbest meslek erbabı ikamet ediyorsa

Kira ödemelerinin TAMAMI gider yazılır. Isıtma ve aydınlatma gibi diğer ödemelerin YARISI gider yazılır.

İşyeri kendi mülkü olan serbest meslek erbabı işyerinde ikamet etmiyorsa

Amortismanın TAMAMI gider yazılır. Isıtma ve aydınlatma gibi diğer ödemelerin TAMAMI gider yazılır.

İşyeri kendi mülkü olan serbest meslek erbabı işyerinde ikamet ediyorsa

Amortismanın YARISI gider yazılır. Isıtma ve aydınlatma gibi diğer ödemelerin YARISI gider yazılır.

Aynı zamanda hem işyeri hem de ikametgah olarak kiralanan gayrimenkuller, vergi mevzuatımız açısından işyeri olarak kabul edildiğinden, serbest meslek erbabının mesken olarak kullanmış olduğu evde, aynı zamanda serbest meslek faaliyetini de sürdürmesi durumunda, bu gayrimenkulün işyeri olarak kabul edilerek ödenen kira bedelinin tamamı üzerinden GVK’nın 94/5’inci madde-sine göre %20 oranında gelir vergisi tevkifatının yapılması gerekir. Serbest meslek erbabına ait gayrimenkulün tamamının veya bir kısmının kendisi ta-rafından serbest meslek faaliyetinin icrası için kullanılması, kiralama olarak değerlendirilemez. Bu durumda gayrimenkul sermaye iradının elde edilmesi gerçekleşmemiş olacağından, serbest meslek erbabının sahibi olduğu gayri-menkulü kendi işinde büro olarak kullanılması nedeniyle gayrimenkul ser-maye iradı elde edilmiş sayılması söz konusu değildir. Ayrıca mükelleflerce kullanılmakta olan, ancak abonesi başka kişiler adına kayıtlı olan telefon, su, elektrik ve benzeri genel giderlerin ödevlilerin faaliyette bulundukları işyer-lerine ilişkin olduğunun tevsiki halinde bunların serbest meslek kazancının tespitinde gider olarak indirilmesi mümkündür.

3.1.2. Serbest meslek erbabının kiraladığı işyerini kiraya vermesi