DAMGA VERGİSİ, ÖZEL TÜKETİM VERGİSİ VE KATMA DEĞER VERGİSİ KANUNUNDAKİ DÜZENLEMELER

TPK “Tanımlar” başlıklı 2.maddesinde; Aramanın; araştırma, arama son-dajı ve tespit sonson-dajı faaliyetlerini; Petrol’ün; ham petrol ve doğal gazı; Üre-timin; üretim sondajı ve geliştirme faaliyetlerini, petrolün çıkarılmasını, ön işlenmesini, saha dahilinde veya civarında depolanmasını, bu depolara, iletim hattına veya rafineriye boru hattı ve diğer vasıtalarla taşınmasını; Petrol hak-kının; araştırma izni, arama ruhsatı veya işletme ruhsatından doğan haklardan herhangi birini ifade ettiği hüküm altına alınmıştır.

TPK Uygulama Yönetmeliğinin “Tanımlar” başlıklı 3.maddesinde de, Petrol’ün; ham petrol ve doğal gazı; Üretim›in; üretim sondajı ve geliştirme faaliyetlerini, petrolün çıkarılmasını, ön işlenmesini, saha dahilinde veya ci-varında depolanmasını, bu depolara, iletim hattına veya rafineriye boru hattı ve diğer vasıtalarla taşınmasını; Yüklenicinin; petrol işlemleri ile ilgili olarak petrol hakkı sahibine bir sözleşme karşılığı mal veya hizmet veren gerçek veya tüzel kişileri veya bunların oluşturduğu ortakları ifade ettiği hususları düzenlenmiştir.

TPK 27.maddesinin 3.fıkrasıyla DVK’ne ekli (2) sayılı tablonun “IV- Ti-cari ve medeni işlerle ilgili kağıtlar” başlıklı bölümüne eklenen (42) numaralı fıkra ile TPK kapsamında petrol hakkı sahiplerinin petrol arama ve üretim faaliyetlerine ilişkin olarak düzenlenen sözleşmeler damga vergisinden

istis-na edilmiştir. Söz konusu fıkra hükmü 11.06.2013 tarihinde yürürlüğe girmiş olup, bu tarihten itibaren TPK kapsamında petrol hakkı sahiplerinin petrol arama ve üretim faaliyetlerine ilişkin olarak düzenlediği sözleşmeler damga vergisinden istisnadır. Yapılan arama ve üretim sözleşmesi içindeki bazı mal veya hizmet alımları, petrol arama ve üretim faaliyetleri ile doğrudan ilgili değilse sözleşme içinde bir ayrıştırma yapılmalıdır. Bu şekilde bir ayrıştırma yapılması mümkün olmuyorsa, damga vergisinin sözleşmenin tamamı için he-saplanması gerekecektir.

TPK 27.maddesinin 5.fıkrasıyla, 4760 sayılı ÖTVK’nin 7.maddesinin 1.fıkrasının (c) bendine yapılan ekleme ile,

- Yarı römorklar için çekicilerin,

- Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtların;

- Özel amaçlı motorlu taşıtların (Örneğin; kurtarıcılar, vinçli taşıtlar, it-faiye taşıtları, beton karıştırıcı ile mücehhez taşıtlar, yol süpürmeye mahsus arabalar, tohum, gübre, zift, su ve benzerlerini püskürten arabalar, seyyar atöl-yeler, seyyar radyoloji üniteleri),

- Fabrika, antrepo, liman veya hava limanlarında kısa mesafelerde eşya taşımaya mahsus, kaldırma tertibatı ile donatılmamış kendinden hareketli yük arabaları; demiryolu istasyon platformlarında kullanılan türde çekiciler ile bu taşıtların aksam ve parçalarının,

münhasıran petrol arama faaliyetinde kullanılmak üzere ilk iktisabında, Özel Tüketim Vergisi alınmayacaktır.

3065 sayılı KDVK’nin 13.maddesinin (c) fıkrasına göre, TPK hükümlerine göre petrol arama faaliyetlerine ilişkin olmak üzere, bu faaliyetleri yürütenlere ya-pılan teslim ve hizmetler Katma Değer Vergisinden istisna edilmiştir. 26.04.2014 tarih ve 28983 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak 01.05.2014 tarihinden iti-baren yürürlüğe giren KDVK Genel Tebliğine göre, söz konusu istisna, TPK’de belirtilen bir petrol hakkı sahibine, temsilcisine veya PİGM’ce kabul edilmiş mü-teahhidine hak sahibi adına yapılan mal teslimleri ile hizmet ifalarına uygulanır.

Bahsi geçen kişi ve kuruluşlara yapılacak teslim ve hizmetlerin münhasıran petrol arama faaliyetlerine ilişkin olması gerekmektedir. Bu çerçevede, münhasıran pet-rol arama faaliyetinde bulunmayıp, üretim, taşıma veya tasfiye yapan kuruluşlara, idari faaliyetler ile bina tesislerinin ve teçhizatının inşası, kurulması ve işletilme-sine ait mal teslimi ve hizmet ifaları istisnadan yararlanamaz.

Münhasıran petrol arama faaliyetinde bulunan kuruluşların idari faaliyetle-ri ile bina tesislefaaliyetle-rinin ve teçhizatının inşası, kurulması ve işletilmesine ait mal

ve hizmet alımlarının petrol arama faaliyeti ile ilgisi açık olduğundan, bu mal ve hizmet alımlarında sözü edilen istisna hükmü gereğince vergi uygulanmaz.

Ancak, bu uygulama, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığından (PİGM’den), münhasıran petrol arama faaliyetinde bulunduklarına veya söz konusu bina tesislerinin ve teçhizatın münhasıran petrol arama faaliyetlerine tahsis edil-diğine dair bir belge almış olan kuruluşlar için geçerlidir. İstisna kapsamında olan petrol arama faaliyetleri ile ilgili mal ve hizmetin ithali de, KDVK’nin 16.maddesinin 1.fıkrasının (a) bendi gereğince Katma Değer Vergisinden müstesnadır.

Petrol arama faaliyetinde bulunan petrol hakkı sahibi şirketlere ve bu şir-ketlerin müteahhitleri ile yapmış oldukları sözleşmelere istinaden PİGM’ce tescil edilmiş müteahhitlerine yurtdışı ve yurtiçi malzeme ve hizmet alımla-rında istisna uygulaması aşağıdaki şekilde yapılır:

• Petrol hakkı sahibine, temsilcisine veya Petrol İşleri Genel Müdürlü-ğünce kabul edilmiş müteahhidine, istisna kapsamına giren mal ve hiz-met alımında kullanılmak üzere PİGM tarafından “Katma Değer Vergisi İstisna Belgesi” verilir. İstisna belgesi sahibi tarafından bu belgenin bir örneği satıcı firmalara verilir ve istisna kapsamına giren mal ve hizmet alımlarında Katma Değer Vergisi uygulanmaması talep edilir.

• İstisna kapsamında münhasıran petrol arama faaliyetlerinde kullanıl-mak üzere sarf malzemesi niteliğinde olan malzemeler ile hizmet alı-mında bulunan ilgili kişi ve kuruluşlarca, bu mal ve hizmetlere ilişkin fatura bilgilerini içeren bir liste hazırlanır ve faturanın düzenlendiği ayı takip eden ayın 10 uncu gününe kadar PİGM’e verilir. PİGM’ce bu liste yedi gün içinde incelenerek onaylanır.

• Ayrıca, PİGM tarafından onaylanan bu listenin bir örneği firma yetki-lilerince satıcıya/satıcılara verilir. Satıcılar tarafından kendilerine ve-rilen onaylı liste ve istisna belgesi, 213 sayılı VUK’nin muhafaza ve ibraz hükümleri gereğince muhafaza edilir ve talep edilmesi halinde ibraz edilir. Öte yandan, yurt içinden Katma Değer Vergisi istisnası kapsamında vasıta, akaryakıt ve demirbaş alımından önce, bu alımla-rın petrol arama faaliyeti için gerekliliği ve uygunluğunun PİGM’ce karara bağlanması gerektiğinden, söz konusu malzemeler için ön izin alınması gerekmektedir. Katma Değer Vergisi istisna belgesi ve onaylı listeye istinaden mal teslim eden veya hizmet yapan firmalar, faturala-rında ayrıca Katma Değer Vergisi göstermez.

Petrol arama faaliyetlerinde kullanılmak üzere yurtdışından malzeme it-halinde Katma Değer Vergisi istisnası, istisna uygulamasından yararlanan mükellefin ithalat öncesinde PİGM’e ithal faturasını ibraz ederek malzeme ithalat izni alınması suretiyle uygulanır. Bu durumda, münhasıran petrol ara-ma faaliyetinde kullanılara-mak üzere ithal edilecek ara-malzemeler için verilen ithal müsaadeleri PİGM’ce “ARAMA” ibaresi yer almak suretiyle düzenlenir. Her bir ithalatta, ithal edilecek malzemelerin cinsi, miktarı ve niteliğini içeren fa-turalar PİGM’ce onaylanır.

IV. SONUÇ

Petrol faaliyetleri ile ilgili Türk vergi mevzuatında açık hükümler olduğu gibi, net olmayan hükümlerde bulunmaktadır. TPK ile bazı vergisel düzenle-melerin yapılması, bir başka ifadeyle petrol arama giderleri ile bazı vergi dü-zenlemelerin vergi kanunları ile yapılmaması, bazı konularda çelişkilere veya açık olmayan hükümlere sebep olmaktadır. Ayrıca Türkiye’de petrol ve mu-hasebesi ile ilgili tanımlar, 6491 sayılı TPK’de düzenlenmiştir. TPK’nin ver-gilendirme ile ilgili kısmı, uluslararası petrol muhasebesi ve Türkiye Finansal Raporlama Standartlarına (TFRS) göre değil, vergi teşviki sağlama amaçlı düzenlenmiştir. Bu indirimden faydalanma, kayıt atma yolu (gider yazma) ile gerçekleştiğinden, finansal tabloların uluslararası karşılaştırma imkânı kalma-maktadır. Bu nedenle, Türkiye’deki petrol arama ve üretim şirketlerinin bir kısmı, vergi mevzuatı yanında kanuni zorunluluk olmasa da TFRS’ye göre finansal tablo hazırlamaktadır.

Türk vergi mevzuatı petrol arama ve geliştirme harcamalarının gider ola-rak kaydedilmesi veya aktifleştirilmesi konusunda düzenlemeye yer verme-miş, yalnızca harcamaların maliyet bedeli ile kayıtlara alınmasını öngörmüş-tür. Ancak TPK’nin 12.madde hükmünden de anlaşılacağı üzere, petrol hakkı sahibi petrol yatırımları ile giderlerini aktifleştirmeye karar verdiğinde, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ve Maliye Bakanlığı’nın müşterek belirleyece-ği amortisman oranını bu giderler için uygulamak zorunda olacaktır. Ancak, VUK’nin ilgili tebliğlerinde sabit kıymet niteliğindeki petrol arama yatırımla-rı için faydalı ömre göre amortisman oranlayatırımla-rı belirlenmiştir. Bu durumda, bu iki hükmün çeliştiği görülmektedir.

TPK’nin 12.maddesinin yazım şekli nedeniyle, sabit yatırım niteliğindeki tüm arama ve geliştirme yatırımlarının da ilgili yıl gider yazılıp yazılmayacağı ile ilgili olarak bir belirsizlik bulunmaktadır. Ayrıca, ilgili Kanun

12.madde-sinde, petrol yatırımları için ayrılan sermaye, geri alındıktan sonra tekrar vergi indirimine konu olup olmayacağı da belirsizdir. Şöyle ki, Türkiye’de kurulun bir petrol arama ve üretim şirketi için ayrılan sermaye, üretimden alınacak gelirle itfa edilene kadar, üretimden doğacak gelirden vergi ödenmeyecektir.

Aynı zamanda bu petrol yatırımlarını aktifleştiren petrol şirketleri, amortis-man yoluyla gelecekte gelir doğduğunda bu yatırımlarını tekrar gelirlerinden düşüp düşemeyeceği belirsizdir. Tüm bu konular ile ilgili açıklayıcı bir vergi sirküleri yayınlanması faydalı olabilecektir.

TPK’deki gider kaydetme şeklindeki sınırlı veya açık olmayan vergi teşviki hükümleri yerine, vergi mevzuatında yapılacak değişiklikle her yıl yapılan pet-rol arama yatırımlarına yatırım indirimi istisnası şeklinde vergi teşviki sağlan-ması ve Türkiye Tekdüzen Muhasebe Sisteminin petrol arama ile ilgili kısmının

“TFRS-6 Maden Kaynakların Arama ve Değerlendirilmesi” hükümlere göre ye-niden düzenlenmesi, finansal tabloların uluslararası karşılaştırma sağlamasına da katkı sunabilecektir. Ayrıca, TPK’deki tüm vergisel hükümlerin, ilgili vergi kanunlarında yer alması da vergide açıklık ve sadelik getirebilecektir.

KAYNAKÇA

Boz, Mustafa Fatih (2016). Petrol Muhasebesi ve Sermaye Yapısı. An-kara: Gazi Kitabevi

Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı (22.01.2014). Türk Petrol Kanunu Uygulama Yönetmeliği. Ankara : Resmi Gazete (28890 sayılı)

T.C. Yasalar (01.07.1964). 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (11751 sayılı)

T.C. Yasalar (02.11.1984). 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu.

Ankara : Resmi Gazete (18563 sayılı)

T.C. Yasalar (13.06.2006). 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu. Anka-ra : Resmi Gazete (26205 sayılı)

T.C. Yasalar (06.06.2002). 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu.

Ankara : Resmi Gazete (24783 sayılı)

T.C. Yasalar (30.05.2013). 6491 sayılı Türk Petrol Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (28674 sayılı)

T.C. Yasalar (10.01.1961). 213 sayılı Vergi Usul Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (10705 sayılı)