ALTIN GÜMÜŞ VE KIYMETLİ TAŞLARDA ÖZEL MATRAH ŞE- ŞE-KİLLERİ

11 Eylül 2014 tarihinde yürürlüğe girmek üzere 6552 sayılı Kanun ile Katma Değer Vergisi Kanunu’nun altın, gümüş ve kıymetli taşların teslimi ile ilgili istis-naların düzenlendiği 17/(4)-g maddesinde aşağıdaki değişiklik yapılmıştır:

“ Külçe altın ve külçe gümüş teslimleri ile kıymetli taşların (elmas, pır-lanta, yakut, zümrüt, topaz, safir, zebercet,.) 6.12.2012 tarihli ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa göre Türkiye’de kurulu borsalarda işlem görmek üzere ithali, borsaya teslimi ve borsa üyeleri arasında el değiştirmesi”.²⁸

Yukarıda belirtilen düzenlemeye ek olarak yine aynı tarih ve sayılı Ka-nun’da ÖTV Kanunu’nun ekli (IV) sayılı listesinde yer alan kıymetli taşlar listeden çıkarılmıştır. Bu düzenleme ile birlikte kıymetli taşların ithali ve tes-limindeki ÖTV kaldırılmıştır.

28 Kanun metninin eski halinde kıymetli taşlar arasında “kübik virconia” da sayılmaktaydı. Sözkonusu değişiklikle “kübik virconia” istisnalardan çıkarılmıştır. Ayrıca Kanun maddesinde sayılan kıymetli taşların el değiştirmesinde veya tesliminde uygulanan istisna daraltılarak yalnızca borsaya teslim ve borsa üyeleri arasında el değiştirme istisna tutulmuştur.

1

1

Katma değer vergisinde özel matrah şekilleri Katma Değer Vergisi Ka-nununun 23. maddesinde sayılanlar ile sözkonusu Kanunun 23. madde (f) bendinde yer alan yetkiye istinaden Maliye Bakanlığı’nca belirlenenlerden oluşmaktadır.

Vergi tahsilinde basitlik sağlayan özel matrah şekillerinde dikkati çeken husus; altından mamul veya altın ihtiva eden ziynet eşyaları ve sikke altınların teslimi ile gümüşten mamul veya gümüş ihtiva eden ziynet eşyaları ve sikke gümüşlerin tesliminde uygulanan özel matrah şekillerinde, külçe bedelleri tes-lim bedellerinden düşülmesi dolayısıyla vergi matrahının değişmesidir.

Yine Katma Değer Vergisi Kanununun 17. maddesinin 4’üncü fıkrasının (g) bendi gereğince külçe altın teslimleri dahilde ve ithalde katma değer vergi-sinden istisna edilmiştir. Ancak, altından mamul veya altın ihtiva eden ziynet eşyaları ile sikke altınların teslim ve ithali katma değer vergisine tabi bulun-maktadır. Sözkonusu mamullerin teslim ve ithalinde matrah ise 3065 sayılı Kanunun 23. maddesine eklenen (e) fıkrası hükmü gereğince, külçe altın be-deli düşüldükten sonra kalan miktardır.

İthalat veya dahilden satın alma yoluyla temin edilen külçe altından bizzat imal edilen veya fason olarak imal ettirilen veya teslim edildiği şekilde sa-tın alınan ziynet eşyası ile sikke alsa-tınların tesliminde satış bedelinden teslim konusu mamulün bünyesinde yeralan külçe altının teslimi yapıldığı gündeki İstanbul Altın Borsası tarafından külçe altın için belirlenen fiyat esas alınmak ve satılan mamulün ayarı gözönünde tutulmak suretiyle tesbit edilen ve külçe altına isabet eden has bedel düşüldükten sonra kalan miktar katma değer ver-gisinin matrahı olacaktır.

Diğer taraftan, külçe altından (hurda altın dahil) altın mamülü veya altın ihtiva eden eşya imalatı ile uğraşanların yaptıkları işler karşılığında aldıkları ücretler üzerinden ayrıca katma değer vergisini hesaplayacaklardır.

Altın saflaştırıldıktan sonra piyasaya genellikle külçeler halinde sunulmak-tadır. Piyasaya arz işlemi genellikle bankalar veya borsalar aracılığı ile ol-maktadır. Bir külçedeki değerli maden miktarının ağırlığa oranına ayar denir.

Ayarlar ya binde’ye göre veyahut kırat esasına (yani 24 paydasına göre) ifade edilirler. Örneğin; 0,585 ayar (milyem) demek, bin gramlık bir külçede 585 gram saf, 415 gram saf olmayan maden var demektir. Binde esasına verile ayarlar; 0,333 – 0,585 – 0,750 – 0,916 şeklinde yazılır. Kırat esasına göre bildirilen ayarlar ise 24 paydasına göre ifade edilir. Örneğin 22 ayar denildiği zaman 22/24 şeklinde yazılır. 22 ayar demek 24 gram ağırlığındaki altında 22

gram saf, 2 gramda saf olmayan maden var demektir. 24 ayar altın, 1000 mil-yeme karşılık gelir. Aynı şekilde 14 ayar altın 14/24 oranında saf altın ihtiva eder ve bu değer 0,585 milyeme karşılık gelir ( 1 Şubat 1990 tarih ve 20420 sayılı Resmi Gazete) Genel olarak altının ayarı kırat esasına göre, gümüşün ayarı ise binde esasına göre belirtilir. (22 ayar bilezik, 900 ayar gümüş tepsi gibi) kuyumculukta en çok kullanılan ayarların binde olarak karşılıkları şu şekildedir;

8 ayar... 0,333 milyem 14 ayar... 0,585 milyem 18 ayar... 0.750 milyem 22 ayar... 0,916 milyem

Kuyumculukta kullanılan altın çeşitlerinden biride meskuk yani basılmış altınlardır. Günümüzde meskuk altın olarak “Cumhuriyet Altın Sikkeleri” ile

“Cumhuriyet Ziynet Altınları” basılmaktadır.

Altın lira baskı işlemini darphane yapmakta olup, Darphane 22 ayardan düşük olmamak üzere ve en az bir kilogram altın götüren herkese, istediği cinste meskuk altın basıp vermekte ve karşılığında cüzi bir ücret almaktadır.

TBMM’nin 8 Ağustos 1951 tarih ve 1738 sayılı Kararı ile Cumhuriyet Altın Sikkeleri ve Cumhuriyet Ziynet Altınlarının şekilleri, ayarları, ağırlıkları ile ayar ve ağırlık toleransları belirlenmiştir. Bu karar göre beş çeşit altın basıl-maktadır. Bu türden baskı liralar cins, gram ve ayar olarak aşağıda şematize edilmiştir.(Cumhuriyet Altınlarına piyasada Ata Lira da denilmektedir.)²⁹

CİNSİ CUMHURİYET ALTINI ZİYNET ALTINI AYARI

5 (Beşlik) 36,08 gr. 35,08 gr. 22 (binde 916,66)

2,5 (İki buçukluk) 18,04 gr. 17,54 gr. “

1 (Lira) 7,21 gr. 7,01 gr. “

½ (Yarım Lira) 3,60 gr. 3,50 gr. “

¼ (Çeyrek Lira) 1,80 gr. 1,75 gr. “

Maliye Bakanlığı, Katma Değer Vergisi Kanununun 23/(f) maddesinin verdiği yetkiye dayanarak yayınladığı “1 Seri No.lu Tebliğ” ile gümüşten mamul veya gümüş ihtiva eden eşyalar ile sikke gümüş teslimlerinde özel matrah şekli uygulaması kabul edilmiştir. Buna göre, gümüşten mamul veya gümüş ihtiva eden eşyalar ile sikke gümüş teslimlerinde ve ithalatında katma değer vergisi matrahı, teslim bedelinden külçe gümüş bedeli düşüldükten

son-29 Kuyumculuk sektörü ve vergilendirilmesi hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. BEKAR Şek Ömer; Kuyum-culuk Sektörü ve Muhasebe İşlemleri, TURMOB Yayınları-71, Ankara 1999

2

2

ra kalan miktar olarak belirlenmiştir. Gümüşte de katma değer vergisine tabi matrah bulunurken altında olduğu gibi saflık derecesi belirlenmeli ve Borsa İstanbul verilerine göre hesaplamalar yapılmalıdır.

Kıymetli Taşlarla ilgili olarak 6552 Sayılı Kanun dolayısıyla “1 Seri No’lu Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ” yayımlanmıştır. KDV Genel Uygulama Tebliğine aşağıdaki bö-lüm eklenmiştir.

“4.8. Kıymetli Taş Teslimleri

3065 sayılı Kanunun 6552 Sayılı Kanunla değişik (17/4-g) maddesi ile kıymetli taşların (elmas, pırlanta, yakut, zümrüt, topaz, safir, zebercet, inci) 6/12/2012 tarihli ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa göre Türkiye’de kurulu borsalarda işlem görmek üzere ithali, borsaya teslimi ve borsa üyeleri arasında el değiştirmesi KDV’den istisna tutulmuştur. Kıymetli taşların bu durumlar dışındaki teslimlerinde ise genel hükümlere göre KDV uygulanır.

Buna göre, kıymetli taşların KDV istisnası kapsamına giren ilgili mevzua-tına göre borsaya bildirilmek kaydıyla borsa üyeleri arasında borsa dışındaki teslimlerinde Kanunun (23/f) maddesinin verdiği yetki çerçevesinde özel mat-rah şekli uygulanması uygun görülmüştür.

İstisna kapsamına alınan kıymetli taşları ihtiva eden veya bu taşlardan ya-pılmış eşya teslimlerinde KDV matrahı, teslim bedelinden kıymetli taş bedeli düşüldükten sonra kalan tutar olarak tespit edilecektir. Kıymetli taş bedeli ola-rak Borsa İstanbul Elmas ve Kıymetli Taşlar Piyasasında oluşan fiyat esas alınır.

Düzenlenecek faturada, eşyanın KDV hariç satış bedeli ile kıymetli taşın cins, adet, kırat ve bedeli ayrıca yer alacaktır.”

Ayrıca konu hakkında Gelir İdaresi Başkanlığı’nın 03.12.2014 tarih KDV-67/2014-2 sayılı “Kıymetli taşlarda KDV uygulaması” konulu Katma Değer Vergisi Sirküleri yayımlanmıştır, Buna göre;

3065 sayılı KDV Kanununun(17/4-g) maddesi uyarınca, 6362 sayılı Ser-maye Piyasası Kanununa göre Türkiye›de kurulu borsalarda işlem görecek nitelikteki kıymetli taşların (elmas, pırlanta, yakut, zümrüt, topaz, safir, ze-bercet, inci);

- Borsada işlem görmek üzere ithali, - Borsaya teslimi,

- Borsa üyeleri arasında borsa içinde el değiştirmesi,

- İlgili mevzuatına göre borsaya bildirilmek kaydıyla borsa üyeleri arasın-da borsa dışınarasın-da el değiştirmesi,

KDV’den istisna olup, bu işlemlerde KDV hesaplanmayacaktır;

Kıymetli taşların;

- Borsaya üye olmayanlar arasında el değiştirmesi,

- Borsa üyeleri tarafından borsaya üye olmayanlara teslimi (İlgili mevzua-tına göre borsaya bildirilmesi hali dâhil),

- Borsaya üye olmayanlar tarafından borsa üyelerine teslimi,

- Borsa üyeleri veya borsaya üye olmayanlar tarafından nihai tüketiciye teslimi,

- Borsa üyeleri tarafından borsada işlem görmeyecek şekilde ithali, - Borsaya üye olmayanlar tarafından ithali,

istisna kapsamına girmemekte olup bu işlemlerde, kıymetli taş bedeli dâhil toplam bedel üzerinden (külçe altın ve/veya külçe gümüş bedeli hariç) KDV hesaplanması gerekmektedir.

Sirkülerde ayrıca, kıymetli taş ihtiva eden veya bu taşlardan yapılmış eşya-nın ithal ve teslimlerinin KDV’ye tabi olduğu; ancak, ilgili mevzuatına göre borsaya bildirilmek kaydıyla borsada kayıtlı kıymetli taş ihtiva eden veya bu taşlardan yapılmış eşyanın borsa üyeleri arasında borsa dışında el değiştir-mesinde KDV matrahının; teslim bedelinden borsada kayıtlı kıymetli taş be-deli düşüldükten sonra kalan tutar olduğu, borsada kayıtlı kıymetli taş bebe-deli olarak ise kıymetli taşın teslim tarihinde Borsa İstanbul Elmas ve Kıymetli Taşlar Piyasasında oluşan fiyatın esas alınacağı, teslim tarihinde borsada fiyat oluşmaması halinde teslim tarihinden önceki son işlem günü itibariyle oluşan fiyat esas alınacağı belirtilmiştir.

4. SONUÇ

Katma değer vergisinde özel matrah şekilleri Katma Değer Vergisi Ka-nununun 23. maddesinde sayılanlar ile sözkonusu Kanunun 23. madde (f) bendinde yer alan yetkiye istinaden Maliye Bakanlığı’nca belirlenenlerden oluşmaktadır. Vergi tahsilinde basitlik sağlayan özel matrah şekillerinde dik-kati çeken husus; altından mamul veya altın ihtiva eden ziynet eşyaları ve sikke altınların teslimi ile gümüşten mamul veya gümüş ihtiva eden ziynet eşyaları ve sikke gümüşlerin tesliminde uygulanan özel matrah şekillerinde, külçe bedelleri teslim bedellerinden düşülmesi dolayısıyla vergi matrahının değişmesidir. 6552 sayılı Kanun ile Katma Değer Vergisi Kanununun altın, gümüş ve kıymetli taşların teslimi ile ilgili istisnaların düzenlendiği 17/(4)-g maddesinde değişiklik yapılmıştır. Maliye Bakanlığı konunun uygulamasına

yön vermek amaçlı KDV Genel Uygulama Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ ve KDV Sirküleri yayımlamıştır.Sözkonusu hukuki düzenleme-ler doğrultusunda kuyumculuk sektörü üzerinden kıymetli taşların ithali ve teslimi ile ilgili olarak ÖTV yükü kaldırılırken nihai tüketiciye tesliminde ise KDV getirilmiştir. İthalinde ve tesliminde ÖTV uygulanan kıymetli taşlar için ÖTV uygulamasına son verilmiştir. Kıymetli taşların mamul olarak tesliminde ise geçmiş uygulamalarda olduğu gibi sadece işçilik ve kâr üzerinden değil satış bedelinin tamamı üzerinden KDV hesaplanması gerekmektedir.

Özel matrah şekli uygulaması, kıymetli taş ihtiva eden veya bu taşlardan yapılmış eşyanın ilgili mevzuatına göre borsaya bildirilmek kaydıyla borsa üyeleri arasında borsa dışında el değiştirmesi ile sınırlı olup, kıymetli taş ihti-va eden veya bu taşlardan yapılmış eşyanın bu işlem dışındaki ithal, teslim ve el değiştirmelerinde özel matrah şekli uygulanmayacaktır. Örneğin kıymetli taş ihtiva eden veya bu taşlardan yapılmış eşyanın borsa üyeleri veya borsaya üye olmayanlar tarafından nihai tüketicilere tesliminde özel matrah şekli uy-gulanmayacak, toplam bedel (külçe altın ve/veya külçe gümüş bedeli hariç) üzerinden KDV hesaplanacaktır.

KAYNAKÇA

BEKAR, Şek Ömer (1999). Kuyumculuk Sektörü ve Muhasebe İşlem-leri. Ankara : TÜRMOB Yayınları

Maliye Bakanlığı (03.04.2007) 1 Seri No’lu Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliği. Ankara : Resmi Gazete (26482 sayılı)

T.C. Yasalar (02.11.1984) 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu.

Ankara: Resmi Gazete (11751 sayılı)

KAMU İHALELERİNDE MALİ YETERLİK UYGULAMASI VE