İşverenin Cezai Şart Talep Edebilmesi

İşçinin, rekabet yasağına aykırı davranışı nedeni ile tazminat borcunun doğabilmesi için işverenin işçinin rekabet yasağını ihlal eden davranışının varlığını, uğradığı zararı ve zarar ile ihlal davranışı arasındaki illiyet bağını ispatlaması gerekmektedir⁷⁷⁶.

İşverenin, işçinin rekabet yasağını ihlal eden davranışları nedeni ile uğradığı zararı ispatlaması bazen son derece zordur. Örneğin işverenin kazanç kaybı her zaman işçinin yasağa aykırı davranışı ile eşzamanlı olarak değil bazen de ihlalin yaşanmasından çok sonra ortaya çıkabilir⁷⁷⁷. Ya da işçinin iş sırlarına ne kadar nüfuz ettiği ve bu sırlardan hangilerini yeni işveren ile paylaştığı noktalarında ispat son derece zordur. Zararın tespitinin çok zor olması nedeni ile işverenler zararlarını ispatlamak yükümlülüğünden kurtulmak ve rekabet yasağı sözleşmesine aykırı davranan işçiden zarar söz konusu

773 Yıldız, s.59; Soyer, s.78; Dursun, s.2440; Süzek, İş Hukuku 2014, s.351.

774 Uşan, İş Sırrının Korunması, s.266; Doğan, Rekabet Yasağı, s.147; Soyer, s.77.

775 Süzek, İş Hukuku 2017, s.351; Süzek, İşçinin Rekabet Etmeme Borcu, s.462-463; Soyer, s.78-79;

Taşkent/Kabakçı, s.38; Doğan, Rekabet Yasağı, s.147.

776 Doğan, Rekabet Yasağı, s.147.

777 Süzek, İş Hukuku 2014, s.351.

135

olmasa bile ceza koşulunu talep edebilmek için genelde rekabet yasağı sözleşmelerinde rekabet yasağına aykırılığın yaptırımı olarak cezai şart kararlaştırmaktadırlar⁷⁷⁸.

Türk Borçlar Kanunu 180/1. maddesi⁷⁷⁹ gereğince işveren uğradığı zararı ispat etmek zorunda kalmaksızın sadece rekabet yasağının ihlal edildiğini ispatlayarak, işçiden sözleşmede kararlaştırılmış olan cezai şartı isteme hakkına sahip olmaktadır⁷⁸⁰.

Türk Borçlar Kanunu 446/2. maddesi⁷⁸¹ uyarınca sözleşmede aksine bir hüküm bulunmadığı sürece işçi sözleşmede cezai şart olarak belirlenen miktarı ödeyerek rekabet yasağına ilişkin borcundan kurtulabilecektir. Fakat işverenin zararı sözleşmede cezai şart olarak kararlaştırılan miktardan daha fazla olabilir. İşte böyle bir durumda işveren, işçinin kusurunu ispatlamakla mükelleftir⁷⁸².

Türk Borçlar Kanunu 446/2. maddesine göre rekabet yasağı sözleşmelerinde düzenlenen ceza koşulunda ise rekabet yasağına aykırı davranış bir ceza koşuluna bağlanmışsa ve sözleşmede aksine bir hüküm yoksa işçi, öngörülen miktarı ödeyerek rekabet yasağına ilişkin borcundan kurtulabilecektir⁷⁸³. Doktrinde ise bu hükmün yedek hukuk kuralı niteliğinde olduğu, aksinin kararlaştırılabileceği ve işçinin bu hakkını kullanmasının önlenebileceği ve hakkaniyete aykırı sonuçlar ortaya çıkabileceği belirtilmektedir⁷⁸⁴. İşveren, işçinin rekabet yasağı sözleşmesinde rekabet içeren fiile bağlanan ceza koşulunu ödeyerek sözleşmeden kurtulmasını önlemek istiyorsa, TBK.

778 Uşan, İş Sırrının Korunması, s.285,266-267; Taşkent/Kabakçı, s.39; Alpagut, TBK Hükümleri, s.161;

Süzek, İş Hukuku 2014, s.351; Soyer, s.80; Şahlanan, Rekabet Yasağı, s.85;İzveren/Akı, s.195; Çelik, İş Hukuku 2013, s.148; Dursun, s.2439; Doğan, Rekabet Yasağı, s.147.

779 TBK m. 180/1: “Alacaklı hiçbir zarara uğramamış olsa bile, kararlaştırılan cezanın ifası gerekir.”.

780 Yıldız, s.62; Süzek, İş Hukuku 2014, s.351.

781 TBK m. 446/2: “Yasağa aykırı davranış bir ceza koşuluna bağlanmışsa ve sözleşmede aksine bir hükümde yoksa, işçi öngörülen miktarı ödeyerek rekabet yasağına ilişkin borcundan kurtulabilir; ancak, işçi bu miktarı aşan zararı gidermek zorundadır.”.

782 TBK 180/2: “Alacaklının uğradığı zarar kararlaştırılan ceza tutarını aşıyorsa alacaklı, borçlunun kusuru bulunduğunu ispat etmedikçe aşan miktarı isteyemez.”; Soyer, s.85; Yıldız, s.65; Süzek, İş Hukuku 2014, s.352; Uşan, İş Sırrının Korunması, s.155; Taşkent/Kabakçı, s.39.

783 Doğan, Rekabet Yasağı, s.153.

784 Doğan, taraflar arasında yapılan rekabet yasağı sözleşmesinde, işverenin, işçinin ceza koşulunu ödeyerek sözleşmeden kurtulmasının önüne geçmek istemesi halinde TBK 446. maddesi gereği ceza koşulu ödense dahi sözleşmenin ortadan kalkmayacağını kararlaştırmış olmaları gerektiğini, eğer kararlaştırmamışlarsa işçinin ceza koşulunu ödeyerek rekabet yasağı sözleşmesinden kurtulabileceğini belirtmektedir. Ayrıntılı bilgi için Bkz. Doğan, Rekabet Yasağı, s.153; Süzek, İş Hukuku 2017, s.352;

Süzek, İşçinin Rekabet Etmeme Borcu, s.463; Uşan, İş Sırrının Korunması, s.268; Taşkent/Kabakçı, s.39;

Alpagut, TBK Hükümleri, s.161; Soyer, s.80-81; Şahlanan, Rekabet Yasağı, s.86.

136

446. maddesi gereği, ceza koşulunun ödenmesi halinde sözleşmenin ortadan kalkmayacağını kararlaştırmış olmaları gerekir⁷⁸⁵.

Cezai şart miktarı genellikle işçinin brüt aylık ücretinin katları olarak belirlenmekte olup⁷⁸⁶ TBK. 182/3. maddesi⁷⁸⁷ gereğince fahiş derecede yüksek kararlaştırılmış cezai şart hakim tarafından indirilebilecektir⁷⁸⁸. Hakimin fahiş derecede yüksek cezai şartı indirebilmesi için işçinin rekabet yasağına aykırı davranışta bulunmuş olması ve işverenin cezai şartı talep hakkının doğmuş olması gerekmektedir. İşçi rekabet yasağı hükümlerine uyuyorsa ve işverenin cezai şartı isteme hakkı doğmamışsa, işçi cezai şartın indirilmesini isteyemez ve hakim de indirilmesine karar veremez⁷⁸⁹. Cezai şartın indirilmesi ancak talep edilebilir olduğu andan itibaren istenebilir⁷⁹⁰. Cezai şartın işçi ve işveren arasında davaya konu olması halinde, işçinin, aşırı derecede fahiş olan cezai şartın indirilmesini talep etmesine gerek olmaksızın TBK. 182. madde uyarınca hakim, rekabet yasağına ilişkin fiilin ne zaman gerçekleştiği, işverenin bu fiil sonucu bir zarara uğrayıp uğramadığı, tarafların ekonomik durumu, işçinin kusur derecesi gibi hususları göz önünde bulundurarak cezai şart miktarını kendiliğinden indirebilecektir⁷⁹¹.

Rekabet yasağı sözleşmesi ile belirlenmiş olan cezai şartın yüksek sayılıp sayılamayacağını hakim her somut olaya göre ayrı ayrı değerlendirecektir.

Cezai şart, işçinin, rekabet yasağına aykırı davranması ile birlikte muaccel hale gelecek olup işverenin cezai şartı güvence altına almak amacı ile ücretten kesinti yapması mümkün değildir⁷⁹².

785 Doğan, Rekabet Yasağı, s.153.

786 Doğan, Rekabet Yasağı, s.153. İlgili karar için Bkz. Y9HD, E.8262/12073, K.06.07.1999, K.T.06.07.1999, Kazancı İçtihat Bilgi Bankası, E.T.06.05.2018, (çevrimiçi).

787 TBK m.182/3: “Hakim, aşırı gördüğü ceza koşulunu kendiliğinden indirir.”.

788 Uşan, İş Sırrının Korunması, s.269; Taşkent/Kabakçı, s.39; Süzek, İş Hukuku 2014, s.352. Ayrıca Bkz.

Y9HD, E.2009/26954, K.2009/36971, K.T.24.12.2009, Çalışma ve Toplum Dergisi, S.2. Y.2010, s. 406-408.

789 Süzek, Rekabet Etmeme Borcu, s.464; Doğan, Rekabet Yasağı, s.154.

790 Süzek, İşçinin Rekabet Etmeme Borcu, s.464.

791 Yıldız, s.62; Şahlanan, Rekabet Yasağı, s.86; Taşkent/Kabakçı, s.39; Ertan, s.304-305. Ayrıca Bkz.

Y9HD, E.1997/6252, K.1997/10506, K.T.29.05.1997, Kazancı İçtihat Bilgi Bankası, E.T.06.05.2018, (çevrimiçi).

792 Dursun, s.2440; Uşan, İş Sırrının Korunması, s.268; Doğan, Rekabet Yasağı, s.153.

137