İş Sözleşmesinin İşveren Tarafından Haklı Neden Olmaksızın Feshi . 147

Türk Borçlar Kanunu 447/2. maddesi “Sözleşme, haklı bir sebep olmaksızın işveren tarafından veya işverene yüklenebilen bir nedenle işçi tarafından feshedilirse, rekabet yasağı sona erer.” hükmünü içermektedir.

İşverenin, haklı neden olmaksızın yani işçinin feshi haklı kılacak bir kusuru bulunmamasına rağmen iş sözleşmesini feshetmesi halinde rekabet yasağı

841 Uşan, İş Sırrının Korunması, s.272; Taşkent/Kabakçı, s.40; Doğan, Rekabet Yasağı, s.176; Süzek, İş Hukuku 2017, s.354; Süzek, İşçinin Rekabet Etmeme Borcu, s.465; Bostancı/Yalman/Kizir, s.26; Soyer, s.94; Şahlanan, Rekabet Yasağı, s.87; Keser, s.100; Dursun, s.2441; Alpagut, TBK Hükümleri, s.162;

Ertan, s.410.

842 TMK m. 6: “Kanunda aksine bir hüküm bulunmadıkça, taraflardan her biri, hakkını dayandırdığı olguların varlığını ispatla yükümlüdür.”; Doğan, Rekabet Yasağı, s.177.

843 Doğan, Rekabet Yasağı, s.177.

844 Taşkent/Kabakçı, işçinin bu konuda uygun nitelikte ispat araçlarına ulaşmasının güç olduğundan bahisle bu hükmün uygulama açısından oldukça sınırlı bir değeri olduğunu belirtmektedir. Bkz.

Taşkent/Kabakçı, s.40; Doğan, Rekabet Yasağı, s.177; Ertan, s.408.

845 Uşan, İş Sırrının Korunması, s.272; Taşkent/Kabakçı, s.40; Doğan, Rekabet Yasağı, s.177; Soyer, s.97.

846 Doğan, Rekabet Yasağı, s.177; Soyer, s.97; Uşan, İş Sırrının Korunması, s.272; Şahlanan, Rekabet Yasağı, s.88; Taşkent/Kabakçı, s.40.

148

sözleşmesinin sona ereceği ve artık işverenin rekabet yasağına aykırı davrandığı gerekçesiyle işçi aleyhine dava açamayacağı kabul edilmektedir⁸⁴⁷.

İş sözleşmesinin İşK. 25. maddesi veya TBK. 435 maddesi⁸⁴⁸ gereğince haklı nedenlere dayanarak feshedilmesi hallerinde işçi açısından rekabet yasağı devam edecektir⁸⁴⁹. Belirli süreli iş sözleşmesinin süresi sona ermeden, işverence İşK. 25.

madde dışındaki bir sebeple sona erdirilmesi, İş Kanunu kapsamı dışında kalan ve Türk Borçlar Kanunu hükümlerine tabi olan iş ilişkileri açısından da TBK. 435. madde koşulları olmaksızın belirli süreli iş sözleşmesinin feshi, haksız fesih sayılacağından bu durumda rekabet yasağı ile bağlılıkta sona erecektir⁸⁵⁰.

İş Kanunu 25. maddesinde işçiye kusur atfedilemeyen sağlık sebepleri ve zorlayıcı sebeplerin mevcudiyeti halinde işverenin haklı nedenle fesih hakkı düzenlenmiştir. Bu şekilde işçinin kusuru olmaksızın oluşan durumlar neticesinde işverenin iş sözleşmesini haklı nedenle feshetmesi durumunda aralarında imzalanmış bulunan rekabet yasağı sözleşmesinin akıbetinin ne olacağı doktrinde tartışmalı bir konudur. Doktrinde bir görüşe göre işçinin iş sözleşmesinin işverence haklı nedenle feshi, sağlık sebepleri veya zorlayıcı sebepler gibi beklenmeyen ve işçiye kusur atfedilemeyen hallerden kaynaklansa dahi bu işçinin iş sırlarını açıklayabilmesi veya rakip firmayla ortak olabilmesi gibi durumlar ortaya çıkabilecek olduğundan taraflar arasındaki rekabet yasağı sözleşmesinin devam etmesi gerekmektedir⁸⁵¹. Fakat bu şekilde bir fesih halinde zaten sağlık veya beklenmeyen hal nedeni ile zor durumda olan işçinin, rekabet yasağı sözleşmesinin de devam etmesi ile birlikte ekonomik geleceğinin daha da tehlikeye düşmesi sonucunu doğuracağı gerekçesi ile rekabet yasağı sözleşmesinin devam etmemesi gerektiği şeklinde aksi yönde görüşlerde mevcuttur⁸⁵².

İşçinin iş sözleşmesinin haklı nedenle değil de İşK. 18 vd. maddelerinde düzenlenen geçerli sebeplerle feshi halinde taraflar arasında imzalanmış bulunan rekabet yasağı sözleşmesinin akıbetinin ne olacağı konusu da doktrinde tartışmalı olan

847 Dursun, s.2442; Doğan, Rekabet Yasağı, s.177.

848 TBK m. 435: “Taraflardan her biri, haklı sebeplerle sözleşmeyi derhal feshedebilir. Sözleşmeyi fesheden taraf, fesih sebebini yazılı olarak bildirmek zorundadır. Sözleşmeyi fesheden taraftan, dürüstlük kurallarına göre hizmet ilişkisini sürdürmesi beklenemeyen bütün durum ve koşullar, haklı sebep sayılır.”.

849 Keser, s.101; Doğan, Rekabet Yasağı, s.178.

850 Yıldız, s.68-69.

851 Uşan, İş Sırrının Korunması, s.278-279; Ertan, s.427-428.

852 Soyer, s.103; Keser, s.101.

149

konulardandır⁸⁵³. Bu konuda kanunun lafzı ile bağlı kalınması gerektiği ve İşK. 25.

maddesi ile TBK. 435. madde hükümleri dışında kalan fesih hallerinde rekabet yasağı sözleşmesinin de sona erdiğinin kabul edilmesi gerektiği şeklinde ki görüşlerin⁸⁵⁴ yanı sıra, 447. maddede geçen “haklı neden” tabirinin “işçiye yüklenebilecek haklı neden”

şeklinde anlaşılması gerektiğini ve iş sözleşmesinin feshinin işçiden kaynaklanan sebeplere, işçinin kusuruna dayanması halinde rekabet yasağı sözleşmesinin devam etmesi aksi halde sona ermesi gerektiği yönünde görüşlerde mevcuttur⁸⁵⁵.

Doktrinde İşK. 18. madde 1. fıkrası uyarınca işçinin yetersizliğine veya davranışlarına dayanan geçerli fesih hallerinde de rekabet yasağının devam ettiği kabul edilmektedir⁸⁵⁶. Fakat iş güvencesine tabi bir işçinin iş sözleşmesi, işin, işyerinin ya da işletmenin gerekleri ile veya İşK’nun 22. maddesi gereği çalışma koşullarında esaslı değişiklik sebebiyle feshedilmişse, artık işçiye yüklenebilen kusurlu bir davranış bulunmadığından, fesih işçiden kaynaklanmayan bir nedenle gerçekleştiğinden iş sözleşmesinin sona ermesi ile birlikte rekabet yasağı sözleşmesi de sona erecektir⁸⁵⁷.

Taraflar arasındaki rekabet yasağı sözleşmesinde karşı edim kararlaştırılmış olduğu hallerde, işverenin haklı neden olmaksızın sözleşmeyi feshetmesi durumunda işçi rekabet yasağı sözleşmesine uygun davranarak karşı edimi talep edebilecektir⁸⁵⁸. Doktrinde, taraflar arasında karşı edim içeren rekabet yasağı sözleşmesi varken işverenin haklı neden olmaksızın işçinin iş sözleşmesini feshetmesi halinde, işçinin seçimlik hakka sahip olacağı, rekabet yasağı sözleşmesine uyarak karşı edimi talep edebileceği gibi rekabet yasağı sözleşmesinden ve karşı edimden vazgeçebileceği kabul edilmektedir⁸⁵⁹.

İşçinin iş sözleşmesinin haksız olarak feshedildiğini ileri sürmesi işverenin rekabet yasağı sözleşmesine bağlı cezai şart ve tazminat davalarında söz konusu

853 Caniklioğlu, TBK-İşK İlişkisi, s.118.

854 Baskan, s.123; Sulu, s.594; Keser, s.101; Soyer, s.101.

855 Çelik/Caniklioğlu/Canbolat, s.216; Uşan, İş Sırrının Korunması, s.279; Süzek, İş Hukuku 2017, s.381;

Taşkent/Kabakçı, s.41; Süzek, İşçinin Rekabet Etmeme Borcu, s.466; Doğan, Rekabet Yasağı, s.179;

Soyer, s.101-102.

856 Süzek, İş Hukuku 2017, s. 355; Uşan, İş Sırrının Korunması, s. 277-279; Süzek, İş Hukuku 2014, s.

355; Soyer, s. 101-102; Alpagut, TBK Hükümleri, s. 162; Şahlanan, Rekabet Yasağı, s. 89;

Taşkent/Kabakçı, s. 41; Ertan, s. 427-428; Caniklioğlu, Değerlendirme, s. 118; Keser, s. 101; Süzek, Rekabet Etmeme Borcu, s. 466.

857 Taşkent/Kabakçı, s.41; Doğan, Rekabet Yasağı, s.179-180; Alpagut, TBK Hükümleri, s.162.

858 Doğan, Rekabet Yasağı, s.180.

859 Uşan, İş Sırrının Korunması, s.279; Doğan, Rekabet Yasağı, s.180; Soyer, s.105-106.

150

olabilecek olup bu uyuşmazlıklarda hakimin fesih nedenlerini ve feshin ne şekilde yapıldığını incelemesi gerekecektir⁸⁶⁰. Yargıtay’ın önüne gelen, işverenin, ceza koşulunun tahsiline ilişkin açtığı uyuşmazlıkta, işveren tarafından sözleşmenin feshi nedeni ile işçinin haklarının ödenmiş olması halinde artık işçinin kusurunun varlığından bahsedilemeyeceği ve davanın reddi gerektiği yönünde karar verdiği görülmektedir⁸⁶¹. Yine Yargıtay’ın başka bir uyuşmazlıkta işten ayrılmada davalının kusursuz olması, bu sebeple haklı bir sebep olmaksızın davacı işveren tarafından davalının iş sözleşmesinin tazminatı ödenmek suretiyle feshedilmiş olması halinde davalı bakımından rekabet yasağının sona erdiğinin kabulünün gerekeceği yönünde karar verdiği görülmektedir⁸⁶². Benzer şekilde bir kararda da işveren cezai şartın tahsili için dava açmış, yerel mahkemece hem rekabet yasağı sözleşmesinin koşullarının oluşmadığı ve hem de işçinin iş sözleşmesi işveren tarafından haksız şekilde feshedildiği için sözleşmenin geçerli olmadığına karar vermiş, bu karar Yargıtay tarafından onanmıştır⁸⁶³. Her iki kararda da ulaşılan sonuç hukuken yerinde olmakla birlikte esasen rekabet yasağı sözleşmesinin koşullarının oluşmamış olduğu tespit edilmiş olduğundan sözleşmenin geçersizliğine karar verilmesi veya iş sözleşmesinin haksız feshi nedeni ile rekabet yasağı sözleşmesinin sona erdiği yönünde karar vermesi yeterli olabilecekken her iki konunun da irdelenerek karar verilmesi eleştirilebilir niteliktedir⁸⁶⁴.

860 Doğan, Rekabet Yasağı, s.180.

861 Y9HD, E.2007/913, K.2007/9258, K.T.04.03.2007, Kazancı İçtihat Bilgi Bankası, E.T.06.05.2018, (çevrimiçi).

862 Y11HD, E.2015/8627, K.2016/6912, K.T.22.06.2016, Kazancı İçtihat Bilgi Bankası, E.T.06.05.2018, (çevrimiçi).

863 “…davalının, davacının işyerinde hizmet veren bir işçi konumunda olup kritik bir görev yapmadığı ve işveren için önemli teknik sırlara vakıf konumda olmadığı, somut olarak davalının işverene karşı rekabet yasağı ile yükümlendirilmesini gerektirecek haklı bir sebep ortaya konmadığı ve kanıtlanmadığı, bu durumda sözleşmenin 2. Maddesinde öngörülen cezai şartın genel işlem şartı niteliği taşıdığı ve hakkaniyetle bağdaşmadığı, Anayasa’nın 48. Maddesi ile teminat altına alınan çalışma özgürlüğünün, anılan sözleşme şartı ile görmezden gelindiği ve meşru olmadığı, öte yandan davalının iş sözleşmesini haklı olarak feshettiğini ileri sürdüğü ve savunmasını belgelediği, buna göre TBK 447. Maddesine göre rekabet yasağının işverene yüklenebilen sebeplerle feshedildiğinden artık geçerli olmadığı, yine BK’nın19. Maddesinin de aynı değerlendirmeyi desteklediği, TBK’nın 444. Maddesinde rekabet yasağının uygulama koşullarının düzenlendiği ve belli şartlara bağlandığı, müşteri çevresi, üretim sırları ve işverenin yaptığı işler hakkında bilgi sağlanması ve aynı zamanda bu bilginin kullanımının işverenin önemli bir zararına sebep olması halinde öngörülmesi ve kabulünün mümkün olduğu, davacının ise salt ekonomik durumu nedeniyle işe alınabilmek için sözleşmeyi imzalamak zorunda olan işçi ile yapılmış sözleşmedeki hükme dayandığı, ancak temel hukuk ilkeleri ve gerekse TBK’nın 444. Maddesindeki yazılı koşullara uygunluğun ispatlanamadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir...” Y11HD, E.2016/76, K.2016/5537, K.T.23.05.2016, www.yargitay.gov.tr, E.T.17.10.2018.

864 Doğan, Rekabet Yasağı, s.182.

151

3.8.2.3. İş Sözleşmesinin İşçi Tarafından İşverene Yüklenebilen Bir Nedenle Feshi

İşçinin, iş sözleşmesinin haklı bir sebep olmaksızın işveren tarafından veya işverene yüklenebilen bir nedenle işçi tarafından feshedilmesi hallerinde rekabet yasağının sona ereceği TBK. 447/II. maddesinde düzenlenmiştir. İşverene yüklenebilecek neden kavramı işçinin haklı nedenle fesihlerini içerdiği gibi, haklı nedenle feshe sebep olacak kadar ağır olmayan, ancak makul nedenlere dayalı süreli fesihleri de kapsamaktadır⁸⁶⁵.

İş sözleşmesinin işçi tarafından, İşK. 24. maddesinde düzenlenen haklı nedenlerle ve TBK. 435. maddesinde düzenlenen, işçinin akdi ilişkiye devam etmesinin dürüstlük kuralları gereğince beklenemeyeceği durumlara dayanılarak feshedildiği hallerde işçi rekabet yasağı ile bağlı olmaktan kurtulacaktır⁸⁶⁶. Ayrıca işçinin, işverene yükletilebilen ve süreli feshi makul gösteren, işverenin işyerinde huzuru bozan davranışlarda bulunması, verdiği sözleri yerine getirmemesi, işçi ücretine uzun yıllar zam yapılmaması vb. gibi nedenlerle iş sözleşmesini feshetmesi halinde de rekabet yasağı sözleşmesi sona erecektir⁸⁶⁷.

İş Kanunu 24/II (Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri) maddesine dayanılarak yapılan fesihlerde taraflar arasında rekabet yasağı sözleşmesi imzalanmışsa bu rekabet yasağı sözleşmesinin de son bulacağı açık ve nettir⁸⁶⁸. Fakat işçinin İşK. 24. maddesinin I. ve III. fıkralarında düzenlenen sağlık sebepleri ve zorlayıcı haller başlıklı hükümlere göre iş sözleşmesini haklı nedenle feshetmesi halinde taraflar arasında imzalanmış rekabet yasağı sözleşmesinin akıbetinin ne olacağı konusunda fikir ayrılıkları mevcuttur. Doktrinde bir görüş işçinin, sağlık sebepleri veya zorlayıcı sebeplerle, işverene kusur atfedilemeyecek bir nedenle iş sözleşmesini feshetmesi halinde feshin işverenin kusurundan kaynaklanmaması sebebiyle rekabet yasağı sözleşmesinin devam edeceği yönündedir⁸⁶⁹. Diğer bir görüşe göre ise Türk Borçlar Kanunu hükmünde “dürüstlük kurallarına göre hizmet ilişkisini sürdürmesi

865 Yıldız, s.73; Doğan, Rekabet Yasağı, s.183-184.

866 Yıldız, s.73; Süzek, İş Hukuku 2014, s.355; Doğan, Rekabet Yasağı, s.184.

867 Taşkent/Kabakçı, s.42; Keser, s.101; Başkan, s.123; Süzek, İşçinin Rekabet Etmeme Borcu, s.466;

Doğan, Rekabet Yasağı, s.184; Süzek, İş Hukuku 2014, s.355.

868 Şahlanan, Rekabet Yasağı, s.89; Doğan, Rekabet Yasağı, s.184.

869 Uşan, İş Sırrının Korunması, s.280; Keser, s.101-102; Başkan, s.123-124; Doğan, Rekabet Yasağı, s.184; Şahlanan, Rekabet Yasağı, s.89.

152

beklenemeyen bütün durum ve koşullar haklı sebep sayılır” şeklindeki düzenleme ile işveren kusurlu veya kusursuz olsun tüm haklı fesih nedenlerini kapsadığının kabul edilmesi ve kanunun amacından hareketle İşK. 24. maddesinde yer alan sağlık ya da zorlayıcı sebepler gibi işverenden kaynaklanan tüm hallerde yapılan haklı fesihlerde de taraflar arasındaki rekabet sözleşmesinin de sona ereceğinin kabul edilmesi gerektiği yönündedir⁸⁷⁰.

6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu hükmünün mülga 818 Sayılı Borçlar Kanunu hükmüne göre çok daha geniş kapsamlı düzenlendiği açık olup kanunun amacından hareketle bu hükümlerin işçi lehine yorumlanması gerektiği söylenebilir. Ayrıca İşK.

24/I-III madde hükümleri de esasen işverenin kusuru olmasa dahi işverenden kaynaklanan ve işverene yüklenebilen sebepleri içermekte olduğundan İşK. 24/I-III.

maddeye göre işçi tarafından yapılan tüm haklı fesihlerde rekabet yasağı sözleşmesinin de sona ermesi gerektiği düşünülmektedir.

İş Kanunu 24. maddesinin şartları oluşmasa dahi işverene yüklenebilecek makul bir nedenle iş sözleşmesinin işçi tarafından süreli feshedilmesi halinde de rekabet yasağı sona erer⁸⁷¹. İşverenin davranışları nedeni ile birlikte çalışmanın dayanılmaz hale gelmesi durumunda iş sözleşmesini fesih hakkı tanınan işçinin, işverenin kusurlu hareketleri sonucu iş sözleşmesi sona ermesine rağmen rekabet yasağı sözleşmesinin halen geçerli olması hakkaniyete uygun olmayacaktır⁸⁷². Burada taraflar arasındaki iş ilişkisi işverenin kusuru nedeniyle son bulmuş olacaktır.

İşçinin iş sözleşmesini işverene yüklenebilen bir nedenle feshettiğini ileri sürmesi işverenin rekabet yasağı sözleşmesine aykırılık nedeni ile açacağı cezai şart ve tazminat davalarında söz konusu olabilecek olup bu uyuşmazlıklarda hakimin fesih nedenlerini ve feshin ne şekilde yapıldığını inceleyerek rekabet yasağı sözleşmesinin akıbetine karar vermesi gerekecektir⁸⁷³.

İşçinin, işverene yüklenemeyen bir nedenle iş sözleşmesini feshetmesi halinde taraflar arasında imzalanmış olan rekabet yasağı sözleşmesinin varlığını sürdüreceği açıktır. Fakat mülga 1475 Sayılı İşK. 14. maddesinde düzenlenen işçinin askerlik, kadın

870 Doğan, Rekabet Yasağı, s.184; Süzek, Rekabet Etmeme Borcu, s.466; Ertan, s.438-439.

871 Yıldız, s.73; Taşkent/Kabakçı, s.42; Keser, s.101; Başkan, s.123; Süzek, Rekabet Etmeme Borcu, s.466.

872 Doğan, Rekabet Yasağı, s.184-185.

873 Doğan, Rekabet Yasağı, s.185.

153

işçinin evliliği, emeklilik gibi haller nedeni ile kıdem tazminatını almaya hak kazanarak iş sözleşmesini feshedebileceği durumlarda taraflar arasında imzalanmış olan rekabet yasağı sözleşmesinin akıbetinin ne olacağı konusunda doktrinde farklı görüşler olmakla birlikte baskın görüş bu hallerin sosyal vakıalar olması, işçiden kaynaklanan durumlar olması ve iş sözleşmesini dayanılmaz hale getiren sebepler olmaması nedenleri ile taraflar arasındaki rekabet yasağı sözleşmesinin devam etmesi gerektiği yönündedir⁸⁷⁴.

İş sözleşmesinin haklı sebep olmaksızın, işverene yüklenemeyecek bir nedenle işçi tarafından feshedilmesi (istifa) halinde ise rekabet yasağı sözleşmesi yürürlükte kalmaya devam edecektir⁸⁷⁵.