İşbirliğine Dayalı Öğrenme:

İşbirliğine dayalı öğrenme, küçük gruplar halindeki öğrencilerin bir problemi çözmek ya da bir görevi yerine getirmek üzere ortak bir amaç etrafında birlikte çalışarak bir konuyu öğrenmeleri temeline dayanmaktadır(Yaşar,1998:70). İşbirliğine dayalı öğrenmenin en önemli özelliği, öğrencilerin ortak bir amaç doğrultusunda, küçük gruplar halinde birbirlerinin öğrenmesine yardım ederek çalışmalarıdır. Çünkü grup çalışmalarını işbirliğine dayalı öğrenme ortamlarına dönüştüren en önemli özellik, öğrencilerin hem kendilerinin hem de arkadaşlarının kapasitelerini sonuna kadar geliştirmeye çalışmalarıdır(Açıkgöz, 2002:172). Bu nedenle, grup üyelerinin birbirine katkısı, grup dinamiği, sorumlulukların paylaşılması işbirliğine dayalı öğrenmede oldukça önemlidir. İşbirliğine dayalı öğrenmenin temel ilkeleri şunlardır(Demirel, 1999:138):

oluşur ve öğrenme oluşturulan bu gruplarda gerçekleştirilir. • Öğrenmede, öğrencilerin grup içindeki etkileşimleri önemlidir.

• Öğrenciler arası yarışmadan çok; gruplar arasındaki yarışma daha önemlidir.

• Öğrenci başarısı ya da başarısızlığı bireylerden çok gruplara aittir.

• İşbirliğine dayalı öğrenme sınıftaki farklı yetenek ve kişilik özelliklerine sahip öğrencileri birleştirir ve dostluk duygularını geliştirir.

• İşbirliğine dayalı öğrenme, öğrencilerin sadece bilişsel yönlerini değil, duyuşsal ve sosyal yönlerini de geliştirir.

Temel ilkeleri bakımından benzerlik gösteren işbirliğine dayalı öğrenme grupları içerisinde bireylerin görev paylaşım yapılarında çeşitlilik gösteren bir takım tekniklere rastlanmaktadır.

İşbirlikli öğrenmenin uygulandığı sınıflarda küçük gruplar oluşturulur. Böylelikle yüz yüze etkileşimin ön plana çıktığı bir ortam sağlanır. Öğretmen bu küçük gruplara katılır, aralarında dolaşarak ihtiyaç duyulduğunda onlara yardımcı olur. İşbirlikli öğrenmede bireyin değil, grubun başarısı ön plandadır. Grubun başarılı olması için tüm üyelerin birlikte ve uyum içinde çalışması gerekir. Buna göre, başarının da başarısızlığın da sorumluluğu grubu oluşturan tüm üyelere aittir. Bu son durum bireylerin takım olma ruhunu ortaya çıkarır(Colman, 1992’ den aktaran Zavrak, 2003:14).

Bu yönüyle işbirlikli öğrenme daha çok psiko - sosyal bir yaklaşım olarak kabul görmektedir. Yapılan araştırmalar, düşük ve orta düzeyde öğrenme yeteneğine sahip öğrencilerin, yarışmacı yöntemlere oranla işbirlikli öğrenme ortamlarında daha başarılı olduklarını doğrulamaktadır. Ayrıca araştırmalar, işbirlikli öğrenmenin öğrencilerin özellikle duyuşsal özelliklerine olumlu yönde katkılar sağladığını da göstermektedir(Zavrak, 2003:14).

Grup çalışmasının işbirlikli öğrenmeyle gerçekleştirilebilmesi için aşağıda belirtilen koşulların sağlanması gerekir(Açıkgöz, 2003:174).

a. Grup ödülü / Ortak ürün b. Olumlu bağımlılık

c. Bireysel değerlendirilebilirlik d. Yüz yüze ( destekleyici) etkileşim e. Sosyal becerileri geliştirme

f. Gruptaki öğrenme sürecinin değerlendirilmesi g. Eşit basarı fırsatı

İşbirlikli Öğrenmenin Üstün Yönleri

1. Bireysel ve yarışmacı sınıf atmosferinden daha fazla sinerji ve güdülenme sağlar. Bağlılık duygusu olumlu enerjinin artmasını sağlar.

2. Öğrenciler birbirlerinden öğrenirler, geleneksel sınıf yapısına göre birbirlerine daha çok yardımcı olurlar.

3. Karşılıklı etkileşim bireysel çalışmalara göre daha fazladır. Bu etkileşim sadece bilişsel işlerde değil sosyal işlerde de gözlenir.

4. İşbirliği, olumlu duyguların birbirlerine artarak aktarılmasına yardımcı olur, yalnızlık ve yabancılaşmayı azaltır, diğer insanlara karşı olumlu bakış açısı geliştirir.

5. İşbirlikli öğrenme bireyin özsaygısını artırmakla kalmaz öğrenme düzeyini de artırır.

6. Öğrencilerin birlikte iş görmeleri çalışma kapasitelerini artırmalarını sağlar(Joyce ve Marshaweil, 2000’den aktaran Savaş,2003:64).

İşbirlikli öğrenme grupları oluşturulurken dikkat edilecek noktalar şunlardır: Gruplar genellikle 2-6 kişilik üyelerden oluşmalıdır, bunun nedeni ortak çalışmaların önemli bölümü eşli gerçekleşmektedir. Sınıf mevcudundaki dağılım dikkate alınarak, gruplar farklı cinsiyetlerden oluşmalıdır. Gruplarda farklı başarı düzeyinden öğrenciler yer almalıdır. Örneğin sınıfın en başarılı öğrencisi ile en az başarılı öğrencisinin aynı grupta yer alması sağlanmalıdır. Grup üyeleri farklı sosyo kültürel özellikleri taşıyan öğrencilerden oluşmalıdır. Gruplar oluştuktan sonra grup üyelerinin kaynaşmasını sağlamak için kendilerinden; grup adı, grup amblemi, grup

cıngılı, grup şapkası üretmeleri istenebilir. İşbirlikli kümeleri oluşturulma aşamasında grubun işleyiş esasları belirlenmelidir. Öğrencilerin katkılarıyla aşağıdaki maddeler geliştirilebilir ve gerek duyulduğunda yeni ekler yapılabilir.

İşbirlikli Öğrenme Grupları Yönergesi:

1-Grupta yer alan herkes arkadaşının öğrenmesinden sorumludur. 2-Bütün takım üyeleri konuyu öğrenene kadar hiç kimsenin işi sona ermeyecektir.

3-Yardım istediğinizde öncelikle küme arkadaşınıza, son çare olarak öğretmene başvurunuz.

4-Birbirinize sadece doğrular söylemekle yetinmeyiniz, olgu ve olayların nedenlerini de açıklayınız.

5-Birbirinize değil düşüncelerinize karşı olabilirisiniz.

6-Hepiniz bir araya geldiğinizde tek bir vücut oluşturduğunuzu unutmayınız. 7-Karşıt görüşleri sonuna kadar dinleyiniz.

8-Düşüncelerinizin değişebileceğini unutmayınız.

9-Sınavlar bireysel, fakat başarı ortak değerlendirilecektir(Senemoğlu, Gömleksiz ve Üstündağ, 1999).

İlk bakışta işbirlikçi öğrenmenin düz anlatım, tartışma vb. yöntemler gibi tek bir öğretim yöntemi olduğu düşünülebilir. Oysa işbirlikçi öğrenmenin Birlikte Öğrenme, Öğrenci Takımları Grup Araştırması, Birleştirme ve Birlikte Soralım Birlikte Öğrenelim gibi, birçok uygulama biçimi vardır. Bu tekniklerde işbirlikçi öğrenmenin bireysel değerlendirme, grup ürünü vb. ilkeleri uygulanmakta, yalnız bu ilkelerin uygulanma biçimleri çeşitlilik göstermektedir(Açıkgöz, 2003:172).

Birlikte Öğrenme: Johnson ve Johnson tarafından geliştirilmiştir. Birlikte

Öğrenme tekniğinin uygulanması sırasında şu aşamalar izlenir:

1. Grupta öğretimsel hedefler belirlenir. Öğretmenin görevi öğretimsel hedefleri öğrencilere anlaşılır biçimde açıklamaktır.

2. Grup büyüklüğüne karar verilir. Grup çalışmalarının başlangıcında grubun 2-3 kişi ile sınırlı olması yararlı olduğu söylenmektedir.

3. Öğrenciler gruplara ayrılır. Bunu yaparken, öğrencilerin cinsiyet, akademik basarı, ekonomik sınıf ve etnik özelliklerine göre heterojen grupla oluşturulmaya çalışılır.

4. Sınıf öğretime uygun hale gelecek biçimde düzenlenir. Aynı gruptaki öğrenciler olabildiğince birbirine yakın, gruplar ise birbirinden olabildiğince uzak olmalıdır.

5. Öğretmen malzemeleri olumlu bağımlılık yaratacak biçimde gruplara dağıtılır. Öğrenciler arasında işbölümü yapılır. Grupta herkesin rolü vardır. Grubun aldığı kararlan yazan yazıcı; verilen zamanı ayarlayan zaman tutucu; herkesin çalışmaya katılıp öğrenme düzeyini kontrol eden denetleyici; grup çalışmasını sınıfa sunan sözcü; arkadaşlarının çalışma isteğini arttırmaya çalışan güdüleyici; gruba gerekli malzemeleri sağlayan malzemeci grup rollerine örnek gösterilebilir.

6. Yapılacak akademik iş açıklanır. Öğretmen öğrencilerin yapmalan gereken işi anlayıp anlamadığını çalışma süresince kontrol etmelidir. Gerektiğinde öğrencilere yardımcı olmalıdır.

7. Öğrencilerin ortak bir grup ürünü oluşturulması istenerek, olumlu amaç bağımlılığı yaratılır.

8. Ders sonunda öğrenciler derste öğrendiklerini özetler ve yaptıkları grup ürününü açıklarlar. Bu çalışmalarda öğrenciler öğrendiklerini sonraki derslerde nasıl kullanabileceklerini anlayabilmelidirler. Öğretmen öğrencilerin konu hakkındaki kişisel düşüncelerini de sorabilir. Gruptakilerin katkılarını sağlamak için gruptaki tüm öğrenciler bireysel sınav uygulana-. Böylece öğrencilerin öğrenmesi nitel ve nicel olarak değerlendirilir. Çalışma sonunda akademik çelişki oluşturulabilir.

9. Gruplar arasında işbirliğinin sağlanması da işbirliğinin yararlarının tüm sınıfa yayılması açısından yararlı olabilir. İşini bitiren grup üyeleri diğer gruplara yardım edebilir.

10. Bu çalışmalar sırasında öğrenciler ne gibi ölçütlerle değerlendirildiklerini bilmelidirler. Başarılarının başkalarıyla

karşılaştırılarak değil de önceden belirlenmiş ölçütlere göre değerlendirilmesi gerekmektedir.

11. Ayrıca grup çalışmaları sırasında sınıf içerisinde istendik davranışların neler olduğunun belirlenmesi öğrencilerin süreç içerisinde olumlu davranışlar geliştirmelerini sağlayacaktır.

12. Öğretmen çalışmalar sırasında öğrencilerin hangi durumlarda ne gibi sorunlar yaşadıklarım saptamak amacıyla öğrencileri gözlemelidir. Öğrencilerin olumlu davranışları desteklenmeli, sorunlar çözülmeye çalışılmalıdır. Gözlem formu kullanmak öğretmenin işini kolaylaştırabilir. Ayrıca, öğretmen işbirliği becerilerini geliştirmek için bu konuda sorun yaşayan öğrencileri saptayıp, öğrencilerin katılımını sağlamak ve diğerlerinin işbirliği yapmalarını sağlamak için araya girmelidir.

13. Grup çalışmasının sonunda öğrencilerin neyi iyi yapıp yapmadığı değerlendirilmelidir(Açıkgöz, 2003:177-181).

Öğrenci Takımları-Başarı Bölümleri (ÖTBB): Slavin(1992)tarafından geliştirilmiştir. Akademik basarı, cinsiyet, ırk ya da etnik köken açısından karışık olarak oluşturulur. Öğretmen öğrenme malzemesini sınıfa sunar. Daha sonra öğrenciler konuyla ilgili olarak gruplarda çalışırlar. Herkesin konuyu öğrendiğinden emin olmak gerekir. Son olarak bütün öğrencilere bireysel bir test verilir, öğretmen öğrencilerin test sonuçlarını karşılaştırır. Ortalamasını alır. Sonuçlara göre gruplara ödül yerilir. ÖTBB matematik, dil ve sosyal bilimlere kadar çeşitli alanlarda kullanılabilir(ak. Çullu, 2003:30).