İç Denetimin Sorumlular ve Sorumlulukları Yönünden Değerlendirilmesi 134

İç denetimden temel sorumlular merkezi uyumlaştırma birimi fonksiyonunu yürüten İç Denetim Koordinasyon Kurulu ile kurum üst yöneticisi ve iç denetçi(ler) olmaktadır. İDKK’ nın görev ve sorumluluklarına yukarıda değinmiştik. Burada üst yönetici ve iç denetçinin iç denetim le ilgili sorumluluklarına değinilecektir.

5018 sayılı Kanun uyarınca İç Denetim Koordinasyon Kurulunca çıkarılan ve Bakanlar Kurulu tarafından onaylanarak 12.07.2006 tarihli 26226 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “İç Denetçilerin Çalışma Usul ve Esaslar ı Hakkında Yönetmelik” yine iç denetim fonksiyonuna yönelik yapılan genel değerlendirmeye ışık tutacak önemli düzenlemeleri beraberinde getirmektedir. Buna göre söz konusu yönetmelik 5018 sayılı Kanuna paralel olarak iç denetimin amacı ve kapsamını belirlemiş ve iç denetimin uygunluk denetimi, performans denetimi, mali denetim, bilgi teknolojisi denetimi, sistem denetimi uygulamalarını kapsadığını belirlemiştir.

Söz konusu yönetmelik iç denetimin genel değerlendirilmesinde üst yönetici ile iç denetçinin görev ve sorumluluklarını belirlemesi açısından da önem arz etmektedir.

Buna göre adı geçen yönetmeliğin 12 maddesine göre üst yöneticinin sorumluluğu şu şekilde sıralanmaktadır;

“ üst yönetici, iç denetim faaliyetinin yerine getirilmesinde:

- iç denetçilerin görevlerini bağımsız bir şekilde yerine getirmeleri için gereken tüm önlemleri alır,

- iç denetçilere, idarenin faaliyetlerini olumsuz etkileyebilecek risklerin belirlenmesi çalışmalarında gerekli imkanı sağlar,

- iç denetim kapsamına giren konularda, iç denetçilere gerekli bilgi ve belgelerin sağlanması amacıyla, birimler arasında etkili iletişim kurulmasını sağlar,

-iç denetim raporlarında düzeltilmesi ve iyileştirilmesi önerilen konuları değerlendirir ve gerekli önlemleri alır,

- iç kontrol sürecinden e lde ettiği bilgilerle, iç denetimden elde ettiği bilgileri karşılaştırır ve kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanımına ilişkin tedbirleri gerektiğinde iç denetçilerle görüşerek belirler,

- iç denetçilerin mesleki yeterliliğinin geli ştirilmesi için gerekli tedbirleri alır, - iç denetçilerin görevlerini yaparken bağımsızlık ve tarafsızlığının tehlikeye girdiği veya ihlal edildiği durumlarda gerekli tedbirleri alır,

- iç denetim faaliyetinin kalitesini gözetir ve bu amaçla kalite kontrol ve gelişim programı oluşturur, iç denetçilerin görevlerindeki performanslarını takip eder,

- iç denetim kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli şekilde kullanılmasını sağlar,

- birimin bütçesine ilişkin işlemlerin yerine getirilmesi ve personelinin ihtiyacı olan mesleki araç, gereç ve malzemenin temin edilmesine ilişkin tedbirleri alır”

Yönetmelikte üst yönetimin iç denetime ilişkin sorumlulukları bu şekilde sıralandıktan sonra iç denetçinin yetki ve sorumlulukları sırasıyla yönetmeliğin 16.

ve 17. maddelerinde sırala nmıştır. Buna göre iç denetçilerin yetkileri “ denetim konusunda ilgili elektronik ortamdakiler dahil her türlü bilgi, belge ve dokümanlar ile nakit, kıymetli evrak ve diğer varlıkların ibrazını ve gösterilmesini istemek, denetlenen birim çalışanlarından, i ç denetim faaliyetinin gereği olarak yardım almak, yazılı ve sözlü bilgi istemek; denetim faaliyetlerinin gerektirdiği araç, gereç

ve diğer imkanlardan yararlanmak; denetimi engelleyici tutum, davranış ve hareketleri üst yöneticinin bilgisine intikal ettir mek” şeklinde belirtilmiş ve takip eden maddede iç denetçinin sorumlulukları şu şekilde sıralanmıştır; “ mevzuatta, belirlenen denetim standartlarına ve etik kurallara uygun hareket etmek, mesleki bilgi ve becerilerini sürekli olarak geliştirmek, iç deneti m faaliyetlerinde yetki ve ehliyeti aşan durumlarda iç denetim birimini haberdar etmek, verilen görevin tarafsız ve bağımsız olarak yapılmasına engel olan durumların bulunması halinde, durumu iç denetim birimine bildirmek denetim raporlarında kanıtlara day anmak ve değerlendirmelerinde objektif olmak, denetim esnasında elde etiği bilgilerin gizliliğini korumak.”

Görüleceği üzere yönetmeliğin iç denetçinin sorumluluklarının belirlendiği ilgili maddede iç denetim biriminden bahsedilmekte ve 13. maddesinde de i ç denetim birimi ile ilgili düzenlemelerden bahsedilmektedir. Ancak ilgili maddeye göre iç denetim biriminin kurulması zorunlu bunmamakla birlikte iç denetçi sayısının beşten fazla olması durumunda iç denetçiler arasından bir kişinin koordinasyon sorumlusu olarak üst yönetim tarafından görevlendirileceği belirtilmiş ve ardından iç denetim biriminin görevleri arasında birim yönergesi hazırlanmasından bahsedilmiştir.

Bununla birlikte söz konusu yönetmelikte veya şu ana kadar yayınlanmış herhangi bir mevzuatta iç denetim biriminin bulunmaması durumunda söz konusu görevin kim tarafından gerçekleştirileceği ya da iç denetçilerin yukarıda sayılan sorumluluklarında iç denetim birimini ilgilendiren konuların muhatabanın kim olacağı belirtilmemiştir.

Buraya kadar yapılan değerlendirmeler Türkiye’ de ilgili mevzuatta bulunan iç denetimle ilgili temel düzenlemelere yönelik değerlendirmelerdi. Takip eden kısımda iç denetimde denetim uygulamalarına yönelik gerçekleştirilen düzenlemeler ele alınacaktır.

3.2.1.5. Çalışma Standartlarının Uluslar arası Standartlara Uyum u İDKK 5018 sayılı Kanunda belirtilen söz konusu görevlerine paralel olarak Kamu İç Denetim Standartları, Kamu İç Denetçileri Meslek Ahlak Kuralları, Kamu İç Denetim Raporlama Standartlarını oluştur muştur.

Kamu İç Denetim Standartları, nitelik standartları ve çalışma standartlarından oluşur. Nitelik standartları iç denetim birimi ve iç denetçilerin sahip olması gereken özelliklere, çalışma standartları ise iç denetim faaliyetinin aşamalarına ve sonuçlarının izlenmesine yöneliktir. Bu amaçla İDKK tarafından belirlenen standartlara göre nitelik standartları içerisinde iç denetim birim ve faaliyetinin amaç, yetki ve sorumluluklarının belirlenmesi ile ilgili standart, iç denetimde bağımsızlık ve bağımsızlığı bozan etkenler ile ile ilgili standart belirlendikten sonra, denetim görevinin yetkin kişilerce, azami mesleki özen ve dikkat ile yerine getirilmesi gerekliliğini düzenleyen standart yer almış ve son olarak kalite güvence ve geliştirme programına yönelik oluşturulan standarda yer verilmiştir.

Çalışma standartları ile ilgili kısımda ise planlanmasından raporlanmasına kadar geçen süreçte iç denetim faaliyetinin yönetimi konusunu düzenleyen standarda yer verilmiş, ardından iç denetim faaliyetinin kapsamı nı belirleyen standarttan sonra bireysel denetim planlamasına ilişkin stan dart yer almış denetim görevinin yürütülmesi ve denetim faaliyetinin raporlanması faaliyetlerinin çerçevesini içeren standartlara yer verielerek denetim sonuçlarının izlenmesi ile il gili uyulacak esaslara değinilmiştir.

İDKK tarafından hazırlanan söz konusu Kamu İç Denetim Standartları ile çalışmanın ikinci bölümünde yer verilen IIA tarafından oluşturulan standartlar karşılaştırıldığında İDKK tarafından hazırlanan söz konusu standartl arın uluslar arası genel kabul görmüş standartlara uyum gösterdiği söylenebilir. Ayrıca, İDKK tarafından iç denetçiler ve iç denetim birim yöneticileri tarafından uyumlun zorunlu olduğu bu standartlarda öngörülmeyen durumlarda IIA’ nın belirlemiş olduğu Uluslar arası İç Denetim Mesleki Uygulama Standartları’ nın uygulama önerilerine uyulacağı belirtilmiştir.

Aynı uyum İDKK tarafından oluşturulan Kamu İç Denetçileri Meslek Ahlak Kurulları ile IIA tarafından hazırlanan Etik Kurallar açısından da geçerli bulunmaktadır. Buna göre İDKK tarafından hazırlanan meslek ahlak kuralları çerçevesinde belirlenen ilkeler dürüstlük; tarafsızlık, nesnellik, bağımsızlık; gizlilik, yetkinlik şeklide sıralanmakta ve davranış kuralları da bu ilkeler çerçevesinde ele alınmaktadır.

Raporlama ilkelerinin, raporlamanın kapsam ve içeriğinin belirlendiği Kamu İç Denetim Raporlama Standartlarına göre iç denetim birimleri, raporlamaya ilişkin hususları söz konusu standartlara uygun olarak kendi iç denetim birim yönergelerinde düzenlerler . İç denetim faaliyetleri sonucunda ilgisine göre denetim raporu, inceleme raporu ve iç denetim faaliyet raporu düzenlenir. Buna göre denetim raporu; iç denetçiler tarafından yapılan her türlü uygunluk, performans, mali, bilgi teknolojisi ve sistem faaliye tleri sonucunda düzenlenen bir rapor türüyken inceleme raporu; iç denetçiler tarafından danışmanlık faaliyetleri kapsamında yapılan inceleme ve araştırmalar ile usulsüzlük ve yolsuzluk tespitine dair çalışmalar sonucunda düzenlenen bir rapor türü olarak ta nımlanmaktadır. İç denetim Faaliyet Raporu ise iç denetim biriminin yıllık faaliyet sonuçlarını içeren bir rapor türü olarak karşımıza çıkmaktadır. Denetim raporu üst yönetici tarafından değerlendirildikten sonra gereği için raporda belirtilen birimlere ve strateji geliştirme birimlerine verilirken inceleme raporlarının nihai alıcısı üst yönetim olmaktadır. İç denetim faaliyet raporu ise üst yönetici tarafından her yıl Şubat ayı sonuna kadar İDKK’ ya gönderilir.

Öte yandan İç Denetçilerin Çalışma Usul ve Es asları Hakkında Yönetmeliğin yedinci bölümünde denetimin risk odaklı olarak yapılması ge rekliliği konusu düzenlenmiş, sekizinci bölümünde ise iç denetimin planlanması, yürütülmesi, raporlanması konuları ele alınmış, dokuzuncu bölümünde ise iç denetimin izl enmesi konusu düzenlenmiştir. Söz konusu konularla ilgili düzenlemeler yukarıda açıklamasına yer verdiğimiz standartlar da göz önüne alındığında iç denetim konusunda gerçekleştirilen genel faaliyetlere uygun olmakla birlikte bu konuda iç denetim fonksiyonunu gerçekleştireceği başarı iç denetçilerin uzmanlık bilgilerine göre şekillenecektir. Bu sebeple takip eden kısımda iç denetimde söz konusu uzmanlık bilgisinin geliştirilmesine yönelik düzenlemelerin değerlendirilmesine yer verilmiştir.