İç Denetçinin Bağımsızlığının Sağlanmasına Yönelik Düzenlemeler 130

Bu kısımda iç denetim ile ilgili mevzuatta iç denetime yönelik yapılan temel tanımlar, yüklenen görevler ve iç denetimin tesisi gibi temel konulara değinilecektir.

Kanunun 63. maddesindeki tanımlamaya paralel olarak iç denetçinin görevleri 5018 Sayılı Kanunun 64. maddesinde şu şekilde sıralanmıştır;

- “nesnel risk analizlerine dayanarak kamu idarelerinin yönetim ve kontrol yapılarını değerlendirmek,

- kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanılması bakımından incelemeler yapmak ve önerilerde bulunmak,

- harcama sonrasında yasal uygunluk denetimi yapmak,

- idarenin harcamalarının, mali işlemlere ilişkin karar ve tasarruflarının, amaç ve politikalara, kalkınma planına, programlara, stratejik planlara ve performans programlarına uygunluğ unu denetlemek ve değerlendirmek,

- mali yönetim ve kontrol süreçlerinin sistem denetimini yapmak ve bu konularda önerilerde bulunmak,

- denetim sonuçları çerçevesinde iyileştirmelere yönelik önerilerde bulunmak,

- denetim sırasında veya denetim sonuçlarına göre soruşturma açılmasını gerektirecek bir duruma rastlandığında, ilgili idarenin en üst amirine bildirmek.

İç denetçi bu görevlerini, İç Denetim Koordinasyon Kurulu tarafından belirlenen ve uluslar arası kabul görmüş kontrol ve denetim standartlarına uygun şekilde yerine getirir.

İç denetçi görevinde bağımsızdır ve iç denetçiye asli görevi dışında hiçbir görev verilemez ve yaptırılamaz.

İç denetçiler raporlarını doğrudan üst yöneticiye sunar. B u raporlar üst yönetici tarafından değerlendirilmek suretiyle gere ği için ilgili birimler ile mali hizmetler birimine verilir. İç denetim raporları ile bunlar üzerine yapılan işlemler, üst yönetici tarafından en geç iki ay içinde İç Denetim Koordinasyon Kuruluna gönderilir.”

İç denetçilerin görevlerinin anlatıldığı bu ma dde iç denetimin kapsamını belirlemiş, söz konusu kapsamla ilgili denetim uygulamalarında uluslar arası kabul görmüş iç denetim standartlarına uyulması gerekliğini hükme bağlamış ve iç denetçinin denetim faaliyetlerinde bağımsız olması gerekliliğinin altı çizilmiştir. Bu yönüyle söz konusu bu maddenin de uluslar arası kabul görmüş yasal uygulamalara uygun olduğunu söylemek mümkündür.

Önceki bölümde de belirtildiği gibi iç denetim uygulamasının başarısı özellikle iç denetimin bağımsızlığına bağlı olduğu kabu l edilmektedir. Buna göre ilgili kanun maddesinde iç denetçilerin fonksiyonel olarak bağımsız kalabilmeleri bakımından, idari sorumluluk veya görev üstlenmelerine izin verilmeyeceğinin belirtilmesi³⁰⁸ önem arz etmektedir. Ayrıca yine aynı kanun maddesiyle iç denetçilerin raporlarını doğrudan üst yöneticiye sunacakları hükmüne yer verilerek yine iç denetimin bağımsızlığının sağlanılmasında diğer önemli bir noktaya yer verilmiş olmaktadır.

Öte yandan iç denetimin harcamacı birimler nezdinde yapılandırıldığı anlaşılmaktadır. Buna göre Türkiye’ de iç denetimin Kanunla adem - i merkeziyetçi şekilde yapılandırıldığını söyleyebiliriz.

3.2.1.3. Merkezi Uyumlaştırma Biriminin Varlığı ve Yapısı

İç denetime yönelik Kanunda yer alan diğer bir önemli ve gerekli düzenleme ise Maliye Bakanlığına bağlı İç Denetim Koordinasyon Kurulunun varlığı olmaktadır. İç denetim mesleğinin uygulanmasında belirli bir standardın yakalanması, denetimle ilgili uluslar arası alanda kabul görmüş standartlara uygun denetim kılavuzu ve etik kura lların oluşturulması, iç denetim mesleğinin kurumsallaşmasına ve ilerlemesine yardımcı olacak mesleki eğitim düzenleyen böyle bir merkezi uyumlaştırma biriminin gerekliliği çalışmanın ikinci bölümünde de belirtildiği üzere iç denetim uygulamasında gerekli görülmektedir. Bu bağlamda böyle bir birimin Türkiye’ de de yapılandırılmış olması bahsedildiği gibi iç denetim mesleğinin kurumsal bir kimlik kazanması açısından gerekli görülmektedir ve uluslar arası uygulamalara da paralellik arz etmektedir. Kanunun 66. maddesinde İç Denetim Koordinasyon Kurulunun yapısından bahsedilmiş ve takip eden 67. maddesinde kurulun görevleri sıralanmıştır.

Buna göre Kanunun 67. maddesine göre; “Maliye Bakanlığına bağlı İç Denetim Koordinasyon Kurulu, yedi üyeden oluşur. Üyelerden biri Başbakanın, biri DPT Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakanın, biri Hazine Müsteşarlığının bağlı

308 Hüseyin GÖSTERİCİ; “Kamu İç Mali Kontrol Sisteminde İç Denetimin Bağımsızlığı - Fonksiyonel Bağımsızlık”, Vergi Dünyası, S.295, Mart- 2006, s: 12

olduğu Bakanın, biri İçişleri Bakanı nın, başkanı dahil üçü Maliye Bakanlığının önerisi üzerine beş yıl süre ile Bakanlar Kurulu tarafından atanır. Bunların 6 7.

maddede belirtilen görevleri yapabilecek niteliklere sahip olması şarttır. Maliye Bakanı tarafından önerilecek adaylardan birinin ekonomi, maliye, muhasebe, işletme alanlarından birinde doktora derecesine sahip öğretim üyeleri arasından olması şartı aranır. Üyeler, bu sürenin sonunda yeniden atanabilirler.

Gerekli görülen hallerde İç Denetim Koordinasyon Kurulu, oy hakkı olmamak kaydıyla teknik yardım almak ve danışmanlık amacıyla uzman kişileri de toplantılara davet edebilir. Kurulun çalışma usul ve esa sları ile diğer hususlar İç Denetim Koordinasyon Kurulunun önerisi üzerine Maliye Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.”

İç Denetim Koordinasyon Kurulu’ na ( İDKK) ilişkin bu düzenlemelere göre, 01.03.2004 tarih ve 2004/7449 sayılı Bakanlar Ku rulu Kararıyla kurulan Kurul³⁰⁹ 5018 sayılı Kanunun 67. maddesine göre İç Denetim Koordinasyon Kurulu, kamu idarelerinin iç denetim sistemlerini izlemek, bağımsız ve tarafsız bir organ olarak hizmet vermek üzere aşağıdaki görevleri yürütür:

- İç denetime ilişkin denetim ve raporlama standartlarını belirlemek, denetim rehberlerini hazırlamak ve geliştirmek,

- Uluslar arası uygulamalar ve denetim standartlarıyla uyumlu risk değerlendirme yöntemlerini geliştirmek,

- Kamu idarelerinin denetim birimleri ile işbirliğini sağlamak,

- Yolsuzluk ve usulsüzlüklerin ortadan kaldırılması için gerekli önlemlerin alınması konusunda önerilerde bulunmak,

- Risk içeren alanlarda iç denetçilere program dışı özel denetim yaptırılması için önerilerde bulunmak,

- İç denetçilerin eğitim program larını düzenlemek,

- İç denetçiler ile üst yöneticiler arasında görüş ayrılığı bulunması halinde anlaşmazlığın giderilmesine yardımcı olmak,

309 <http://www.idkk.gov.tr/web/guest/home>, (01.06.2007)

- İdarelerin iç denetim raporlarını değerlendirerek sonuçlarını konsolide etmek suretiyle yıllık rapor halinde Maliye B akanına sunmak ve kamuoyuna açıklamak,

- İşlem hacimleri ve personel sayıları dikkate alınmak suretiyle idareler ile ilçe ve belde belediyeleri için iç denetçi atanıp atanmayacağına karar vermek,

- İç denetçilerin atanmasına ilişkin diğer usulleri belirlemek, - İç denetçilerin uyacakları etik kuralları belirlemek,

- Kalite güvence ve geliştirme programını düzenlemek ve iç denetim birimlerini bu kapsamda değerlendirmek.”

3.2.1.4. İç Denetimin Sorumlular ve Sorumlulukları Yönünden