Hz Ömer’i Tayin Etmes

Hz. Ebû Bekir’in önemli icraatlarından biri hastalığı sırasında Hz. Ömer’i yerine tayin etmesidir. İbn Saʻd’ın naklettiği uzunca bir rivayete göre hastalığı ağırlaşınca Abdurrahman b. Avf’ı çağırdı ve ‚Bana Ömer b. el-Hattâb’ı anlat!‛ dedi. Abdurrahman cevaben, ‚Bana sorduğun şeyi, benden daha iyi bilirsin.‛ dedi. Ancak Hz. Ebû Bekir ısrar edince Abdur- rahman ‚Vallahi o, senin düşündüğünden de iyidir.‛ dedi.

Sonra Hz. Osman’ı çağırıp, ‚Bana Ömer b. el-Hattâb’ı anlat!‛ dedi. Osman ‚Sen onu içimizde en iyi bilen kişisin.‛ dedi. Hz. Ebû Bekir ısrar edince Hz. Osman, ‚Allah için onun hakkındaki kesin bilgim şudur: Onun içi dışından daha iyidir ve içimizde onun bir benzeri yoktur.‛ dedi. Bunun üzerine Hz. Ebû Bekir, ‚Allah sana rahmet eylesin! Vallahi şayet onu düşünmeseydim seni ıskalamazdım.‛ dedi.

19 _{İbn Saʻd, et-Tabakât, III, 177, 178.}

20 _{İbn Saʻd, et-Tabakât, III, 178; el-Belâzürî, Ensâbü'l-Eşrâf, X, 83-84.} 21 _{İbn Saʻd, et-Tabakât, III, 179.}

Hz. Ebû Bekir, Abdurrahman b. Avf ve Hz. Osman’ın yanı sıra Saîd b. Zeyd Ebü’l- Aʻver, Üseyd b. el-Hudayr ve muhacirlerden ve Ensârdan başka kimselerle de istişare etti.

Üseyd b. el-Hudayr dedi ki: ‚Allah için kesinlikle onu senden sonra tercih edilen biri olarak biliyorum. Rızadan *Allah’ın razı olduğu iyi şeyler- den+ razı olur; gazaba *Allah’ın gazabına sebep olan şeylerde+ öfkelenir. *Gizli yapılması gereken işleri+ gizli yapan *onları+ aleni yapandan daha hayırlıdır. Bu işi üzerine alacak ondan daha güçlü hiçbir kimse yoktur.‛

Hz. Peygamber’in (sas) ashabından bazı kimseler Abdurrahman b. Avf ile Hz. Osman’ın Ebû Bekir’in yanına girip onunla baş başa kaldıkla- rını duydular. Bunun üzerine onlar da Hz. Ebû Bekir’in yanına gittiler. Onlardan biri ona şöyle dedi: ‚Sertliğini bildiğin halde kendinden sonra Ömer’i başımıza tayin etmeni sorduğu zaman Rabbine ne diyeceksin?‛ Bunun üzerine Ebû Bekir şöyle dedi: ‚Beni oturtun! Allah ile mi beni kor- kutuyorsunuz? Sizi idare işinde zulüm ile kendine azık hazırlayan zarar etmiştir. Derim ki: Ey Allah’ım! Onlara senin halis kullarından en hayırlı- sını halife olarak tayin ettim. Söylediklerimi arkandakilere bildir!‛

Sonra yatağına uzandı ve Hz. Osman’ı çağırıp dedi ki: ‚Yaz! Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla başlarım. Bu belge Ebû Bekir b. Ebî Kuhâfe’nin dünyadan ayrılmak üzereyken; kâfirin mümin, günahkârın kesin iman sahibi olacağı ve yalancının da doğru söyleyeceği ahirete dâhil olma anındaki ahdidir. Benden sonra Ömer b. el-Hattâb’ı size halife tayin ettim. Onu dinleyin ve itaat edin! Ben Allah için, O’nun elçisi, dini, nefsim ve sizin için sadece hayır gayesiyle çalıştım. Şayet Ömer adil olursa, bu zaten benim onun hakkındaki tahminim ve bilgimdir. Şayet böyle dav- ranmazsa herkesin kazandığı günah kendinedir. Ben sadece hayrı murat ettim. Ancak gaybı bilemem. ‚Zulmedenler hangi akıbete uğrayacaklarını gö- receklerdir.‛23 _{Allah’ın selamı ve rahmeti üzerinize olsun.‛}

Hz. Ebû Bekir sonra yazdırdığı bu yazıyı mühürledi. Böylece Hz. Ömer’i ciddi bir muhalefetle karşılaşmadan, Müslümanların kâhir ekseri- yetinin rızasını alarak yerine tayin etmiş oldu.

Hz. Osman’ın mektubu yazmasıyla ilgili olarak şöyle bir hikâye de anlatılır: Hz. Ebû Bekir bu belgenin başlangıç kısmını yazdırdı, Ömer’in ismi kalmışken hiçbir kimsenin adını vermeden bayıldı. Bunun üzerine Osman, ‚Benden sonra Ömer b. el-Hattâb’ı size halife tayin ettim.‛ cümle- sini yazdı. Daha sonra Ebû Bekir ayılınca yazdığını bana oku dedi. Osman

da Ömer’in adını zikrederek okudu. Ebû Bekir tekbir getirerek dedi ki: ‚Görüyorum ki benim bu baygınlığımda canımın çıkacağından ve insan- ların ihtilafa düşeceğinden korktun. Allah seni İslâm’a ve İslâm ehline ha- yırlı kılsın! Vallahi sen gerçekten de o makama layıksın.‛

Hz. Ebû Bekir, atama kararını yazdırdıktan sonra Hz. Osman’a mü- hürlenmiş yazıyla insanların içine çıkmasını söyledi. Hz. Osman’ın ya- nında Ömer b. el-Hattâb ile Üseyd b. Saîd el-Kurazî vardı. Osman insan- lara şöyle dedi: ‚Bu belgede ismi yazılı olan kişiye biat eder misiniz?‛ ‚Evet‛ dediler. Bazıları ‚Onu biliyoruz.‛ dedi. Hatta bazıları onun Hz. Ömer olduğunu bildiğini söyledi. İnsanların hepsi bunu kabul etti ve ona razı olup biat ettiler.

Kararın ilanından sonra Hz. Ebû Bekir Hz. Ömer’i tek başına yanına çağırdı ve ona tavsiyelerini sıraladı. Ardından Ömer onun yanından çı- kınca Hz. Ebû Bekir ellerini yukarı kaldırarak şöyle dedi: ‚Ey Allah’ım! Ben bununla sadece onların iyiliğini istedim. Onların fitneye düşmelerin- den korktum. Senin daha iyi bildiğin şeyle onlara muamele ettim. Onlar için reyimle içtihat ettim. Onların idaresini içlerinden en hayırlı, en güçlü ve onları doğru yola götürmekte en hırslı olana tevdi ettim. Senin emrin- den gelen emri bana geldi. Vefatımdan sonra onların içinde hayırla yâd edilmemi nasip et! Onlar senin kullarındır ve perçemleri senin elindedir. Onları ıslah et ve Ömer’i senin raşid halifelerinden kıl ki, rahmet pey- gamberinin ve ondan sonraki salihlerin hidayet yoluna tabi olsun! Onun raiyyetini de onun idaresine uygun hale getir!24

E. Vefatı

Hz. Ebû Bekir’in vefatı yaklaşınca Hz. Âişe, Hâtem’in sözünden şu kısmı okudu:

Ömrüne yemin olsun ki servet fayda vermez gence… Göğüs daralıp da, bir gün ruha ölüm gelince…

Bunun üzerine Hz. Ebû Bekir şöyle dedi: ‚Ey sevgili kızım! Böyle de- me, şöyle de: ‘Vakti geldiğinde ölüm sekeratı başlayınca, can çekiştiği sırada insa- na ‘İşte’ denir, ‘senin en çok nefret edip kaçtığın şey!’25 _{Şu *elbisenin üstüne giy-}

diğim eski+ iki dış giysime bakın! Ben öldüğüm zaman onları yıkayıp beni onlarla kefenleyin! Çünkü sağ olan kişi, yeniye ölüden daha muhtaçtır.‛26

24 _{İbn Saʻd, et-Tabakât, III, 182-184. Ayrıca bk. el-Belâzürî, Ensâbü'l-Eşrâf, X, 87-89; et-Taberî, et-}

Târîh, III, 428.

25 _{Kaf 50/19.}

Hz. Ebû Bekir’in vefatı yaklaşınca ‚Hayvanların yediği bir yeşillik olmayı çok arzu ederdim.‛ dediği rivayet edilir.27 _{Hz. Ebû Bekir’in en son}

söylediği sözün, ‚Sana teslim olmuş bir kul olarak canımı al ve beni iyiler ara- sına kat.‛28 _{ayeti olduğu da nakledilir.}29

Hz. Ebu Bekir hicretin 13. yılında Cemaziyelâhir ayının bitimine se- kiz gün kala Pazartesi günü vefat etti.30 _{Bazı rivayetlere göre Hz. Ebû Be-}

kir Salı gecesi vefat etti ve gece defnedildi. Âişe de gece vefat etti ve gece defnedildi.31 _{Hz. Âişe akşam ile yatsı arasında vefat ettiğini söyler.}32

Hz. Ebû Bekir vefat ettiğinde 63 yaşında33 _{olduğu nakledilir. İlk hali-}

felerin yaşadıkları süre itibariyle de Hz. Peygamber’in izinde oldukları anlayışını yansıtan rivayetlere rastlarız. Nitekim Muâviye’nin şöyle dedi- ği nakledilir: ‚Hz. Peygamber 63 yaşındayken vefat etti, Ebû Bekir 63 ya- şında vefat etti, Ömer 63 yaşındayken öldürüldü.‛34

Hilafet süresi iki yıl, üç ay, on gündür. Ebû Maʻşer hilafet süresinin iki yıl, dört aydan dört gece eksik olduğunu söyler. Vefat ettiğinde 63 ya- şındaydı. Bütün rivayetlerde bunun üzerinde bir ittifak vardır. Fil yılın- dan üç yıl sonra dünyaya gelmişti.35

Bazı rivayetlere göre Hz. Ebû Bekir Hz. Peygamber’in (sas) hicretinin 13. yılında Cemâziyelâhir ayının bitmesine sekiz gece kala Salı gecesi ve- fat etti. Onun hilafet müddeti *toplam+ iki yıl üç ay on gün36 _{oldu. Ebû}

Maʻşer ise bu sürenin iki yıl üç ay yirmi altı gün olduğunu söylemektedir. Hz. Ebû Bekir -Allah ona rahmet eylesin- 63 yaşında vefat etti. Bütün ri- vayetlerde bu konuda ittifak vardır. O, Allah Resûlü’nün (sas) yaşını ta- mamlamıştı. Hz. Ebû Bekir, fil olayından üç yıl sonra doğmuştu.37