I. BÖLÜM
2.8. Huneyn Gazvesi
Mekke’nin Fethi’nden sonra 8/630 yılı Şevvâl ayında448 Mekke ile Tâif arasında yer alan Mekke’ye 10 mil uzaklıkta olan449 Huneyn vadisinde meydana gelmiş olan bu gazve Huneyn Gazvesi veya Hevâzin Gazvesi ya da Evtâs Gazvesi 450 diye anılmaktadır.
Mekke’nin fethedilmesiyle birlikte Kâbe’deki putlar kırılmış ve Kureyş’in büyük çoğunluğu da Müslüman olmuştu. Bu durum Hevâzin kabilesini rahatsız etmiş ve Mekke’deki putların kırılmasından sonra sıra kendi putlarına geldiğini düşünerek Hevâzin kabilesi, Sakîf kabilesiyle görüşmüş ve bu iki kabile birleşerek Müslümanlara karşı savaşa hazırlanmışlardır.451 Hevâzinlerin lideri ve kumandanı olan Mâlik b. Avf askerlere cesaret versin ve savaş meydanından kaçışa engel olsun diye kabilenin kadınlarını, çocuklarını ve hayvanlarını da savaş alanına getirmelerini emretmiştir. Düreyd b. Sımme karşı çıktıysa da sözünü dinletememiş, Hevâzinler bütün mallarını, kadınlarını ve çocuklarını da yanlarına alarak Evtâs mevkiine gelmişlerdir.452
Hz. Peygamber Hevâzin ve Sakîf kabilelerinin savaşmak için hazırlandıklarını haber alınca hazırlıklara başlamıştır. Müslümanlar bu savaşta 10.000’i Medineli Müslüman, 2000’i Mekkeli olmak üzere 12.000 kişiydiler.453 Müslümanların o güne kadar ulaşabildiği en büyük orduydu. Dolayısıyla bu kuvvet bazı Müslümanların
447 Hasan,İbrahim Hasan, Târihu’l-İslâm es-Siyâsî ve’d-Dînî ve’s-Sekafî ve’l-İctimâî, Kâhire,1964,
I/139.
448 İbn Sa’d, et-Tabakât, II/149; İbn Kesîr, el-Bidâye, IV/322.
449 Yâkût el-Hamevî, Şihâbüddîn Ebî Abdillah, Mu’cemü’l-Büldân, Beyrût, 1979-1986, II/313. 450 Halebî, İnsanu’l-Uyûn, III/121.
451 İbn İshâk, es-Sîra, II/224.
452 İbn İshâk, es-Sîra, II/224; İbn Hişâm, es-Sîra, II/437; Halebî, İnsânu’l-Uyûn, III/122.
453 İbn İshâk, es-Sîra, II/227; İbn Sa’d, et-Tabakât, II/150; İbn Hişâm, es-Sîra, II/440; Taberî, Târîhu’l-
hoşuna gitmiş ve bu ordu yenilmez, diyerek kendilerine büyük bir güven gelmişti. Ebû Bekir’in de “Bugün sayımızın azlığından dolayı mağlup edilmeyiz” dediği rivayetler arasında yer almaktadır.454
Hevâzinliler Huneyn vadisinin iki yanına gizlenerek pusu kurmuşlardı.455Müslümanlar Huneyn vadisine geldiklerinde üstlerine yağan oklar karşısında paniğe kapılmışlar ve bu durum İslâm ordusunun dağılmasına sebep olmuştur. Hz. Peygamber imanının verdiği cesaretle yerinde sebat etmiştir. Hz. Ebû Bekr, Hz. Ömer ve Hz. Ali’nin de içinde bulunduğu 100 kadar sahâbî Hz. Peygamber’in yanından ayrılmamışlardır. Hz. Peygamber büyük bir cesaretle binitini düşmanın üzerine sürmüş “Ben peygamberim, yalan yok, Abdülmuttalib’in oğluyum” diyerek456 Müslümanları tekrar dönüp savaşmaya davet etmiş ve “Allah’ım yardımını indir” diye dua etmiştir.457 Hz. Peygamber’in gayretiyle Müslümanlar tekrar toplanarak düşmana hücum etmişler böylece savaşın seyri tersine dönmüş ve düşman savaş meydanında 24.000 deve, 40.000’den fazla koyun, 4.000 ölçek gümüş ve 6.000 esir bırakarak kaçıp gitmiştir.458
Kur’ân-ı Kerîm’de Huneyn Gazvesi’ni tasvir eden ayet-i kerîmeler şöyledir:
“Andolsun, Allah birçok yerde ve Huneyn savaşı gününde size yardım etmiştir. Hani çokluğunuz size kendinizi beğendirmiş fakat (bu çokluk) size hiçbir yarar sağlamamış, yeryüzü bütün genişliğine rağmen size dar gelmişti. Nihayet (bozularak) gerisingeriye dönüp kaçmıştınız. Sonra Allah, Rasûlü ile müminler üzerine kendi katından güven duygusu ve huzur indirdi. Bir de sizin göremediğiniz ordular indirdi ve inkâr edenlere azap verdi. İşte bu, inkârcıların cezasıdır. Sonra Allah bunun ardından yine dilediği kimsenin
454 İbn Kesîr, el-Bidâye, IV/322. 455 İbn Hazm, Cevâmiu’s-Sîre, s.239.
456 Buhârî, Cihâd ve’s-Siyer, 52, 167, Meğâzî, 54; Müslim, Cihâd ve’s-Siyer, 78; Tirmizî, Cihâd, 15. 457 Müslim, Cihâd ve’s-Siyer, 79.
tövbesini kabul eder. Allah çok bağışlayandır, çok merhamet edendir.”459
Bu ayet-i kerîmelerde Allah Teâlâ; inananlara pek çok yerde yardım ettiğini işaret etmek suretiyle bildirmiştir. İslâm ordusunun, bu savaşa giderken sayı bakımından çok olmalarını dile getirmelerinin ve bu anlamda gurura kapılmalarının kendilerine bir fayda sağlamadığına dikkat çekilmiştir. Esasen bu durum onlarda Allah’a tevekkülün tam gerçekleşmediğini ortaya koyan bir tavır olarak kendini göstermiştir. Zira şimdiye kadar elde ettikleri zaferlerin hiçbiri sayılarının çok olmasına dayanmıyordu. “Allah’ın izniyle büyük bir topluluğa galip gelen nice küçük
topluluklar vardır.”460 ayetinin tezahürleri oldukça fazlaydı ve kendileri de bunun şahitleriydi. Bu savaşta sayılarının çok olmasına güvenmeleri “Yardım ve zafer ancak
mutlak güç sahibi, hüküm ve hikmet sahibi Allah katındadır.”461 ayetinin hükmüne de aykırıdır. Allah Teâlâ, Müslümanlara ders vermek için onları önce yenilgiye uğratmış böylece Allah’ın kuvvetine değil de kendi kuvvetlerine güvenmenin sonucunu onlara göstermiş sonra da onları bu durumdan kurtararak başarının ve zaferin kendi güçleriyle değil Allah’ın yardım etmesiyle olduğunu açık ve net bir şekilde ortaya koymuştur.
Huneyn Gazvesi İslâm ordusunun zaferiyle sonuçlanmıştır. Bu savaşta müşrikler 70 ölü Müslümanlar 4 şehit vermişlerdir.462 Müşrikler bu savaştan sonra bir daha Müslümanlara karşı atağa geçememişlerdir. Mekkeli müşriklerle Müslümanlar arasında Bedir Gazvesi’yle başlayan savaş meydanlarındaki mücadele Huneyn Gazvesi ile sona ermiştir. Bu anlamda önem arz eden bu iki gazve Kur’ân-ı Kerîm’de bizzat adı geçen iki gazvedir.
3.Ehl-i Kitâb İle İlişkiler
Kur’ân-ı Kerîm, Yahûdiler ve Hıristiyanlar hakkında Ehl-i Kitâb tabirini kullanmaktadır. Zira her iki dinin de Cenâb-ı Hak tarafından gönderilmiş peygamberi
459 Tevbe 9:25-27. 460 Bakara 2:249.
461 Âl-i İmrân 3:126; Enfâl 8:10.
ve kitabı vardır. Sonradan tahrif edilmiş olsalar bile öz itibariyle ilâhî kaynaklı olmaları hasebiyle müşriklikten ayrı tutulmuştur.
Câhiliye döneminde Arabistan yarımadasında ve dışında Yahûdiler ve Hıristiyanlar tahrif edilmiş de olsa ellerinde bulunan Tevrât ve İncil sebebiyle ve din adamlarının naklettiği bilgiler vesilesiyle bir peygamberin geleceğini bilmekteydiler. Çünkü ellerinde bulunan kitapları bir peygamberin gönderileceği zamanı ve yeri bildirmekteydi.463