Hizmet Kusurunun Temel Özellikleri

Hizmet kusurunun kendine mahsus bazı temel özellikleri ya da temel ilkeleri vardır. Bu özellikler anonimlik/nesnellik/objektiflik, aslîlik, genellik, nisbilik/görecelik, özerklik/bağımsızlık, içtihadilik,82 _{kişilik dışılık ve esneklik} şeklinde belirtilmektedir.83

Hizmet kusurunun anonim olması, objektif olarak hizmetin icrasındaki genel bir kusurun varlığını ifade eder. Buradaki kusur, belirli ve bilinen bir kamu görevlisinin84 _{davranışından değil de kamu görevlisi tarafından yürütülen bir} faaliyetten kaynaklanan kusurdur.85 _{Dolayısıyla hizmet kusuru durumunda kusurun}

K. 2020/1242, T. 12/03/2020 (www.kazanci.com, E.T. 08/09/2020).

81 Xavier Delcros/Bertrand Delcros, Fransa ve İngiltere’de İdarenin Sorumluluğu, (Çev. Turgut Candan), Ankara 1984, s. 10. Hizmet kusuru hakkında detaylı bilgi için bkz. Akyılmaz/Sezginer/Kaya, İdari Yargılama, s. 521-522; Charles Crozat, “Fransız Âmme Hukukunda Mukavele Harici Kusurdan Doğan Mesuliyet”, (Çev. Ferit H. Saymen), İÜHFM, Y. 1, Ağustos 1935, S. 3, s. 281-302.

82 Hizmet kusuruna ilişkin temel ilkeleri/özellikleri, Fransız idare hukukuna benzer olarak, Türk idare hukukunda da yargı içtihatları ile belirlenmiş ve şekillenmiştir. Akyılmaz/Sezginer/Kaya, İdari Yargılama, s. 524.

83 Hizmet kusurunun temel özellikleri hakkında detaylı bilgi için bkz. Onar, C. III, s. 1695- 1698; Yayla, s. 361-365; Günday, s. 368 vd.; Gözler, C. II, s. 1112 vd.; Akyılmaz/Sezginer/Kaya, İdari Yargılama, s. 522-526; Akyılmaz/Sezginer/Kaya, İdare

Hukuku, s. 112-114; Çağlayan, İdari Yargılama, s. 622; Tan, s. 475; Gözübüyük/Tan, C. I, s.

742; Ozansoy, s. 250 vd.; Özgüldür, Özay-Günışığında Yönetim, s. 822; Ulusoy, s. 558-561; Sancaktar/Önüt/Us Doğan/Kasapoğlu Turhan/Seyhan, s. 759 vd.; Yerebasmaz, s. 11-24. Sarıca da hizmet kusurunun özelliklerini gayet beliğ bir biçimde şöyle özetlemektedir; “hizmet

kusuru Borçlar Kanunundaki “haksız fiil”den bambaşka bir şey olup; idare hukukuna has, nev'i şahsına münhasır, muhtar, müstakil, orijinal bir mefhumdur.” Sarıca, Hizmet Kusuru, s.

859.

84 Onar, C. III, s. 1697.

85 Akyılmaz/Sezginer/Kaya, İdare Hukuku, s. 112; Akyılmaz/Sezginer/Kaya, İdari Yargılama, s. 522-526; Çıtak, s. 13.

şahsileştirilmesi söz konusu değildir.86 _{Ayrıca hizmet kusuru idare hukukuna mahsus} olup borçlar hukukundaki “kusur” kavramından bağımsız bir kusurdur.87 _Hizmet kusuru, Fransa’da olduğu gibi, ülkemizde de yargı içtihatları ile zamanla şekillenmiş bir kusur tipidir. Dolayısıyla bu husus, hizmet kusurunun bir özelliğinin de içtihadilik olduğunu göstermektedir.88

İdarenin hizmet kusuruna dayalı sorumluluğu, “asli”, yani, “birincil” sorumluluk olarak ifade edilmektedir. Hizmet kusurunun aslîliği, idarenin kusurlu sorumluluğunun varlığı durumunda kusursuz sorumluluğuna gidilememesini ifade eder.89 _{Bütün idari teşkilat birimlerinin, genel olarak kusurlu sorumluluk esasına göre} zararları tazminle yükümlü olmaları da hizmet kusurunun genelliğini ifade eder.90 Netice olarak hizmet kusuru, uygulama alanı itibariyle genel karakteri haiz bir kusurdur.91 _{Kusurlu sorumluluk durumunda kamu görevlisine karşı değil, idareye} karşı tazminat davasının açılması gerekir. Zira hizmet kusurundan doğan zararlardan sorumlu olan, idaredir.92 _{Ayrıca hizmet kusuru durumunda, idarenin ödediği} tazminattan dolayı kamu görevlisine rücu edebilmesi de mümkün değildir. Çünkü hizmet kusuru, idarenin kusurudur.

86 Atay, s. 740. Hizmet kusurunun özellikleri hakkında detaylı bilgi için bkz. Sarıca, Hizmet Kusuru, s. 858 vd.; Onar, C. III, s. 1695-1698; Yayla, s. 361-365; Günday, s. 368 vd.; Gözler, C. II, s. 1112 vd.; Akyılmaz/Sezginer/Kaya, İdari Yargılama, s. 522-526; Akyılmaz/Sezginer/Kaya, İdare Hukuku, s. 112-114; Çağlayan, İdari Yargılama, s. 622; Tan, s. 475; Gözübüyük/Tan, C. I, s. 742; Ozansoy, s. 250 vd.; Özgüldür, Özay-Günışığında Yönetim, s. 822; Ulusoy, s. 558-561; Yerebasmaz, s. 11-24.

87 Danıştay 10. Dairesi de bu hususu, benzer olarak şöyle ifade etmektedir: “Bu bağlamda

hizmet kusuru, özel hukuktaki anlamından uzaklaşarak nesnelleşen, anonim bir niteliğe sahip, bağımsız karakteri olan bir kusurdur. Hizmet kusurundan dolayı sorumluluk, idarenin sorumluluğunun doğrudan ve asli nedenini oluşturmaktadır.” Danıştay 10. Daire, E.

2019/6253, K. 2019/10834, T. 24/12/2019 (www.kazanci.com, E.T. 01/06/2020). 88 Akyılmaz/Sezginer/Kaya, İdari Yargılama, s. 522-526.

89 Akyılmaz/Sezginer/Kaya, İdari Yargılama, s. 522-526; Akyılmaz/Sezginer/Kaya, İdare

Hukuku, s. 112-114; Çıtak, s. 12-13; Ulusoy, s. 558-559.

90 Atay, s. 740.

91 Onar, C. III, s. 1697-1698; Atay, s. 740. 92 Onar, C. III, s. 1696.

Hizmet kusuru, somut olaylara göre değişkenlik gösterebilir.93 _{Bu da hizmet} kusurunun göreceli/nisbi özellikte olduğunu göstermektedir.94 _{Hizmet kusuru, kamu} gücüne isnad edildiği için özel hukuktan ayrı, kendine has bir karakteri haizdir. Bu nedenle bu kusur, bağımsız, yani, müstakil bir kusurdur.95 _{Genel olarak idarenin} meydana gelen bir zarardan sorumlu tutulabilmesi için idareye atfedilebilir, objektif anlamda, kusurlu bir fiilin olması gerekir. Ayrıca bu fiil neticesinde bir zarar meydana gelmeli ve zarar ile fiil arasında uygun illiyet bağı olmalıdır.96

Görüldüğü üzere idari sorumluluğun birinci şartı, fiildir. Fiil için bir idari davranışın olması gerekir. İdare hukukunda bu fiil, idari eylem ve işlem şeklinde olabilir. Aksi halde eylem ve işlem şeklindeki idari davranışın yokluğu durumunda idari sorumluluktan söz edilemez.97 _{Bu idari fiilin de, objektif anlamda, kusurlu} olması gerekir. Ayrıca idarenin kusurlu eylem ve işlemi neticesinde maddi veya manevi bir zararın meydana gelmesi gerekir. Zira idari sorumluluğun ikinci şartı, zarardır.98 _{Şayet maddi ya da manevi bir zarar meydana gelmemişse idari} sorumluluktan da bahsedilemez. Nihai olarak idari davranış ile zarar arasında uygun illiyet bağının olması gerekir.99 _{Uygun illiyet bağı da idari sorumluluğun son şartıdır.} Somut olaylarda (davalarda) zarar ile idari fiil arasındaki nedensellik ilişkisinin tespit edilmesi gerekmektedir.100 _{İdari fiil ile zarar arasında uygun illiyet bağı yoksa zarar}

93 Akyılmaz/Sezginer/Kaya, İdari Yargılama, s. 522-526; Akyılmaz/Sezginer/Kaya, İdare

Hukuku, s. 113; Atay, 740-741.

94 Atay, s. 740-741.

95 Onar, C. III, s. 1695-1698; Sarıca, Hizmet Kusuru, s. 858 vd.; Günday, s. 368 vd.; A. Şeref Gözübüyük/Turgut Tan, C. II, 4. bs., Ankara 2010, s. 732-733; Gözübüyük/Tan, C. I, s. 742; Tan, s. 475; Yayla, s. 361-365; Gözler, C. II, s. 1112 vd.; Akyılmaz/Sezginer/Kaya, İdare

Hukuku, s. 112-114; Akyılmaz/Sezginer/Kaya, İdari Yargılama, s. 522-526; Çağlayan, İdari Yargılama, s. 622; Ulusoy, s. 558-56; Ozansoy, s. 250 vd.; Özgüldür, Özay-Günışığında Yönetim, s. 822; Yerebasmaz, s. 11-24; Çıtak, s. 14.

96 İdari sorumluluğun şartları hakkında detaylı bilgi için bkz. Günday, s. 383-384; Gözübüyük/Tan, C. I, s. 767 vd.; Gözler, C. II, s. 1275 vd.; Akyılmaz/Sezginer/Kaya, İdari

Yargılama, s. 567-576; Çağlayan, İdari Yargılama, s. 672-680; Gürsel Kaplan, s. 290-297;

Çağlayan, Kusursuz Sorumluluk, s. 134-142.; Atay, s. 714-728. 97 Çağlayan, Kusursuz Sorumluluk, s. 134-136.

98 Günday, s. 383-384. 99 Yıldız, s. 138.

100 Günday, s. 384. İlliyet bağı hakkında detaylı bilgi için bkz. Çağlayan, Kusursuz

idarece tazmin edilmez. Başka bir ifadeyle böyle bir zarardan idare sorumlu tutulamaz. Fransız idare hukukunda da idari sorumluluk için, tazmini mümkün bir zarara neden olan, kamu görevlisine atfedilebilen ve zarar doğurucu bir olayın gerçekleşmesi gerekir.101 _{Diğer bir ifadeyle, idari sorumluluk için zarar doğurucu bir} idari olay (idari işlem, eylem ya da sözleşme), tazmin edilebilir bir zarar ve zarar ile idari olay arasında neden sonuç ilişkisi (nedensellik bağı) olmalıdır.