Doç. Dr. Ümmü YILDIZ FINDIK
Trakya Üniversitesi
Ar. Gör. Zeynep KİZİLCİK ÖZKAN
Trakya Üniversitesi
Ar. Gör. Seher ÜNVER
Trakya Üniversitesi
Hemş. Pınar EVCİL
Trakya Üniversitesi
ÖZET
Giriş ve Amaç: Dünya genelinde yıllık olarak 234 milyon cerrahi işlem yapılmaktadır. Tahmini olarak yılda 63 milyon insan travmatik yaralanmalar nedeniyle, 31 milyon kişi kötü huylu tümörler nedeniyle ve 10 milyonu da kadın doğum hastalıkları sebebiyle bir cerrahi işlem yaşamaktadırlar. Çalışma hastaların ameliyat öncesinde bireysel hazırlıklarının değerlendirilmesi amacıyla yapıldı. Yöntem: Tanımlayıcı nitelikteki bu çalışma Nisan-Haziran 2013 tarihleri arasında Trakya Üniversitesi Sağlık Araştırma ve Uygulama merkezi kliniklerinde araştırmaya katılmaya gönüllü olan 98 hasta ile yapıldı. Araştırma öncesinde araştırmanın yürütülmesi için kurumdan etik izin alındı. Hastalardan da sözlü izin alındıktan sonra, katılımcıya araştırmacı tarafından hazırlanan 4 demografik veri ve bireysel ameliyat öncesi hazırlığı sorgulayan açık uçlu 1 adet soruyu içeren anket formu uygulandı. Elde edilen veriler SPSS 19.0 paket programında frekans ve yüzde olarak değerlendirildi.
Bulgular: Çalışmada katılımcıların yaş ortalaması46,1±1,3 ve kadınların sayısı da 49 (%50) olarak belirlendi. Eğitim durumları incelendiğinde; çoğu katılımcının (%50) ilköğretim mezunu olduğu gözlendi. Hastaların % 26,5’i genel cerrahi servisinden ameliyathaneye transfer edilmiştir (Tablo 1). Ameliyat öncesi dönemde 28 (% 28,5) kişi banyo yapmış, 21 (% 21,4)kişi dini uygulamalara yönelmiş, 18 (% 18,3) kişi traş/epilasyon yapmış, 4 (% 4) kişi ellerine kına yakmış ve 1 (% 1) kişi de aile bireyleriyle görüşme yapmıştı (Tablo 2).
ULUSLARARASI KATILIMLI III. KÜLTÜRLERARASI HEMŞİRELİK KONGRESİ 21-25 MAYIS 2015 100
Demografik veriler Sayı (n) Yüzde(%)
Cinsiyet Kadın 49 50 Erkek 49 50 Eğitim durumu İlköğretim 49 50 Lise 31 31.6 Lisans 18 18.4 Ameliyathaneye geldiği Servis Genel cerrahi 26 26.5 Plastik cerrahi 23 23.5 Ortopedi 14 14.3
Kulak burun boğaz 10 10.2
Üroloji 9 9.1
Göğüs cerrahi 6 6.1
Kalp damar 5 5.1
ULUSLARARASI KATILIMLI III. KÜLTÜRLERARASI HEMŞİRELİK KONGRESİ 21-25 MAYIS 2015 101 Tablo 2: Ameliyat öncesi dönemde hastaların bireysel hazırlıkları
Bireye özgü uygulamalar n %
Banyo 28 28.5
Dini uygulamalar 21 21.4
Traş/ epilasyon 18 18.3
Kına yakma 4 4
Aile üyeleriyle görüşme 1 1
Hiçbir şey yapmam 26 26.5
Sonuç ve Öneriler: Hastaların ameliyat öncesi dönemde % 28,5’inin banyo yaptığı belirlendi. Özel’in çalışmasında yaşlıların ağrı gidermede % 47,6’sının sıcak duştan yararlandığı saptanmıştır. Winkelman ve arkadaşlarının göçmenler üzerinde yaptığı çalışmada stresle ve depresyonla başa çıkabilmek için katılımcılar duş almanın olumlu bir savunma mekanizması olduğunu belirtmişlerdir. Ayrıca ameliyat öncesi dönemde banyo yapmanın antimikrobiyal yükü azalttığı bilinmektedir. Dolayısıyla hastaların ameliyat öncesinde ağrıyı gidermek, anksiyeteyi azaltmak amacıyla ya da ameliyata kişisel hijyenini tamamlamış olarak girmek istemeleri nedeniyle banyo yapmayı tercih ettikleri söylenebilir. Ayrıca kişisel hijyeni ve bakımı sağlamak adına bazı hastaların (18 kişi) traş olduğu ve epilasyon yaptığı bilgisine ulaşılmıştır.
Çalışmada, hastaların % 21,4’ünün ameliyat öncesi namaz kılma, kuran okuma, dua etme gibi dini uygulamaları yaptıkları saptandı (Tablo 2). Dinsel yaklaşımlar da ölümü kabullenme ve ölüm kaygısını azaltma adına bireysel tercih olabilir. Ölüm korkusu, beden bütünlüğünün bozulması ve acı çekmeye ilişkin korkular, anestezi ve cerrahiye ait bilinmeyen korkusu, ameliyat sonrası dönemde bağımsızlığını kaybetme korkusu cerrahi hastaları için anksiyete kaynağıdır. Bu nedenle katılımcılar stresle baş edebilmek ve kendilerini güçlü hissedebilmek için çeşitli dini uygulamaları ameliyat öncesinde kullanmış olabilir.
Çalışmada 4 hastanın ameliyattan önce ellerine kına yaktığı belirlendi. Türklerde kına, eski Türk inanışları ve İslâm’ın etkisiyle hayatın geçiş dönemlerinde (doğum, evlilik, askerlik gibi) kültürel bir önem arz etmektedir. Tokmak’ın çalışmasında; ölmek üzere olan kadın hastalara veya ölmüş kadınlara kına yakılmasının amacının Müslümanlığı veya kadınlığı vurgulamak olduğu ifade edilmiştir. Ayrıca kadınların baş ağrısını gidermek, saç problemlerini gidermek amacıyla şifahen kullanıldığı tespit edilmiştir.
Hastaların ameliyat öncesinde hazırlığı farklı bireysel uygulamaları içermektedir. Bu uygulamaların neler olduğu ve neden yapıldığının belirlenebilmesi için hasta ile en fazla vakit geçiren hemşirelerin hastaları daha fazla gözlemlemesi ve iletişim kurması gerekmektedir. Farklı kesimlerdeki cerrahi servislerde de hasta grupları ameliyat öncesi bireye özgü hazırlıklar açısından incelenmelidir.
ULUSLARARASI KATILIMLI III. KÜLTÜRLERARASI HEMŞİRELİK KONGRESİ 21-25 MAYIS 2015 102
İDRAR YOLU ENFEKSİYONU OLAN SURİYELİ BİR GEBENİN HEMŞİRELİK
BAKIMINDA PURNELL’İN KÜLTÜREL YETERLİLİK MODELİNİN KULLANIMI
Rukiye HÖBEK AKARSU
Bozok Üniversitesi, Sağlık Yüksekokulu
Betül KUŞ
Bozok Üniversitesi
Funda TOSUN GÜLEROĞLU
Bozok Üniversitesi
ÖZET
Kültürel yeterlilik modeli insanların durumu hakkında kültürel anlaşılmayı geliştirmek için oluşturulan etnoğrafik bir modeldir. Birey, aile ve toplumun etik bakış açılarına temellenir. Modelin; soy, iletişim, aile rolleri ve organizasyonlar, iş gücü durumu, biyokültürel ekoloji, yüksek riskli davranışlar, beslenme, hamilelik ve çocuk büyütme, ölüm töreleri, maneviyat, sağlık bakım uygulamaları, sağlık bakım çalışanları olmak üzere on iki alt boyutu tanımlanmaktadır. Model öncelikle hizmet verilen toplumu tanımaya yönelik yeterli bir kültürel veri toplamak amacıyla kullanılmaktadır. Kültürel veriler 12 kültürel alan ve bu alanların içeriğini yansıtan alt başlıkları tanımlayan sorularla toplanabilir. Bu model Türk kültürü de dahil olmak üzere 30 farklı kültürü değerlendirmek ve sağlık çalışanlarına rehber olmak için farklı dillere çevrilerek kullanılmıştır.
Ülkemizde sağlık turizmi, savaş gibi nedenlerden dolayı farklı kültürlere ait bireyler sağlık hizmeti almaktadır. Sağlık çalışanı olarak hemşirelerin de hizmet verdikleri alanda bireyleri kendi kültürel kalıplarında incelemeleri ve yaklaşımlarında bunu göz önünde bulundurmaları gerekmektedir. Hemşirelere kültürel değerlendirme yaparken kendilerine rehber olacak modeller kullanmaları önerilmektedir. Hemşireler tarafından geliştirilmiş ve uluslararası kullanımı kabul gören çok sayıda kültürlerarası model vardır. Bu modellerden biride purnell’in kültürel yeterlilik modelidir.
Bu makalede modelin kullanımı açıklanmış, idrar yolu enfeksiyonu tanısı ile yatışı yapılan Suriyeli bir gebenin 12 alt boyuta göre kültürel değerlendirilmesi ile birlikte alanlara özgü hemşirelik bakımı yapılarak, kültürler arası hemşirelik bakımında model kullanımına yönelik bir örnek oluşturulmuştur Anahtar Sözcükler: İdrar yolu enfeksiyonu, gebe, purnell’in kültürel yeterlilik modeli, hemşirelik bakımı
ULUSLARARASI KATILIMLI III. KÜLTÜRLERARASI HEMŞİRELİK KONGRESİ 21-25 MAYIS 2015 103 Bildiri ID :8702