Funda ÇETİNKAA
Aksaray Üniversitesi
Güler Duru AŞİRET
Aksaray Üniversitesi
ÖZET
Giriş ve Amaç: Günümüzde sağlık hizmetlerindeki maliyetin artması, teknolojinin gelişmesi ve hastane enfeksiyonu gibi komplikasyonların önlenmek istenmesi nedeniyle hastanede yatış süresinin giderek kısalması taburculuk planlamasını daha önemli hale getirmiştir. Sağlık sorunu nedeniyle hastaneye yatan bireye verilen sağlık hizmeti, tıbbi ve cerrahi uygulamaları içermektedir. Hasta gereksinimlerinin karşılanamadığı bir hazırlık dönemi ve planlı yapılmayan eğitim, cerrahi hastasında ameliyat öncesi, sırası ve sonrası dönemle ilgili olarak hastayı olumsuz etkileyecek sorunların yaşanmasına dahili hastalarda ise iyileşme sürecin uzamasına ve kurumun bakım kalitesinin düşmesine sebep olacaktır. Bu sebepten hastanede yatan dahili ve cerrahi birimdeki hastaların bilgi gereksinimleri ve önceliklerinin doğru belirlenebilmesi ve paralel olarak doğru bakımın verilebilmesi için “Hasta Öğrenim Gereksinimlerin” saptanması gereklidir. Bu çalışmada da hasta öğrenim gereksinimlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır.
Yöntem: Tanımlayıcı türdeki bu araştırmada örneklem seçimine gidilmeden 1 Ocak-1 Nisan 2015 tarihleri arasında Aksaray Devlet Hastanesi’nin dahili ve cerrahi kliniklerinde yatarak tedavi gören tüm hastalara ulaşılması hedeflenmiştir. Araştırmanın verileri anket formu ve Hasta Öğrenim Gereksinimleri Ölçeği ile toplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde SPSS 16.0 paket programı kullanılmıştır. Araştırmanın verilerinin değerlendirilmesinde tanımlayıcı istatistiksel metotlar kullanılmıştır. Ayrıca araştırmada, örneklem normal dağılım gösterdiği için t testi kullanılmıştır. Bulgular: Çalışmamızdaki hasta bireylerin yaş ortalamasının 59.1±1.7 ve %84’ünün evli olduğu belirlenmiştir. Hasta bireylerin %88.5’inin ilköğretim ve altı eğitim düzeyinde olduğu, %67.9’unun ekonomik durumunun orta düzeyde olduğu belirlenmiştir. Hasta bireylerin %64.2’sinin dahiliye kliniklerinde ve %34.6’sının ise cerrahi kliniklerinde yatarak tedavi olduğu belirlenmiştir. Hasta bireylerin Öğrenim Gereksinimi Ölçeği’nden aldıkları toplam puan ortalamasının 186.3±28.7 olduğu saptanmıştır. Ölçeğin alt boyutlarından alınan puan ortalamaları sırası ile; tedavi ve komplikasyonlar 35.1±6.1, yaşam aktiviteleri 32.7±6.8, ilaçlar 31.8±5.1, yaşam kalitesi 30.5±5.2, toplum ve izlem 21.8±3.9, duruma ilişkin duygular 16.6±4.1, cilt bakımı 17.8±4.0’dur. Çalışmamızda dahili ve cerrahi kliniklerinde yatarak tedavi olan hastaların en önemli öğrenim gereksinimi tedavi ve komplikasyonlar alt boyunda olduğu belirlenmiştir. Demografik değişkenler (eğitim, ekonomik durumu ve tedavi görülen klinik) ile hastaların öğrenim gereksinimleri arasında ilişki bulunmamıştır (p>0.05).
ULUSLARARASI KATILIMLI III. KÜLTÜRLERARASI HEMŞİRELİK KONGRESİ 21-25 MAYIS 2015 186 hastanın kliniğe yattığı andan itibaren başladığı için hemşireler hastanın gereksinimlerini göz önüne alarak taburculuk eğitimlerini planlamalı ve uygulamalıdır. Bu eğitimlerin etkinliği sayesinde hastaların hastaneye tekrarlı yatışları, hastalıklarına bağlı yaşayabilecekleri komplikasyonlar, ilaç etki– yan etkileri, bakıma ilişkin sorunlar en aza indirilmesi sağlanacaktır.
ULUSLARARASI KATILIMLI III. KÜLTÜRLERARASI HEMŞİRELİK KONGRESİ 21-25 MAYIS 2015 187 Bildiri ID :7632
HASTALARIN AMELİYATHANE İÇİN HAZIRLIKLARININ
DEĞERLENDİRİLMESİ
Doç. Dr. Ümmü YILDIZ FINDIK
Trakya Üniversitesi
Ar. Gör. Uzm. Zeynep KIZILCIK ÖZKAN
Trakya Üniversitesi
Ar. Gör. Dr. Seher ÜNVER
Trakya Üniversitesi
Hemş. Pınar EVCİL
Trakya Üniversitesi Sağlık Araştırma ve Uygulama Merkezi Ameliyathane Kliniği
ÖZET
Giriş ve Amaç: Dünya genelinde yıllık olarak 234 milyon cerrahi işlem yapılmaktadır. Tahmini olarak yılda 63 milyon insan travmatik yaralanmalar nedeniyle, 31 milyon kişi kötü huylu tümörler nedeniyle ve 10 milyonu da kadın doğum hastalıkları sebebiyle bir cerrahi işlem yaşamaktadırlar. Çalışma hastaların ameliyat öncesinde bireysel hazırlıklarının değerlendirilmesi amacıyla yapıldı. Yöntem: Tanımlayıcı nitelikteki bu çalışma Nisan-Haziran 2013 tarihleri arasında Trakya Üniversitesi Sağlık Araştırma ve Uygulama merkezi kliniklerinde araştırmaya katılmaya gönüllü olan 98 hasta ile yapıldı. Araştırma öncesinde araştırmanın yürütülmesi için kurumdan etik izin alındı. Hastalardan da sözlü izin alındıktan sonra, katılımcıya araştırmacı tarafından hazırlanan 4 demografik veri ve bireysel ameliyat öncesi hazırlığı sorgulayan açık uçlu 1 adet soruyu içeren anket formu uygulandı. Elde edilen veriler SPSS 19.0 paket programında frekans ve yüzde olarak değerlendirildi. Bulgular: Çalışmada katılımcıların yaş ortalaması46,1±1,3 ve kadınların sayısı da 49 (%50) olarak belirlendi. Eğitim durumları incelendiğinde; çoğu katılımcının (%50) ilköğretim mezunu olduğu gözlendi. Hastaların % 26,5’i genel cerrahi servisinden ameliyathaneye transfer edilmiştir (Tablo 1). Ameliyat öncesi dönemde 28 (% 28,5) kişi banyo yapmış, 21 (% 21,4)kişi dini uygulamalara yönelmiş, 18 (% 18,3) kişi traş/epilasyon yapmış, 4 (% 4) kişi ellerine kına yakmış ve 1 (% 1) kişi de aile bireyleriyle görüşme yapmıştı (Tablo 2).
ULUSLARARASI KATILIMLI III. KÜLTÜRLERARASI HEMŞİRELİK KONGRESİ 21-25 MAYIS 2015 188 Tablo 2: Ameliyat öncesi dönemde hastaların bireysel hazırlıkları
Bireye özgü uygulamalar N %
Banyo 28 28.5
Dini uygulamalar 21 21.4
Traş/ epilasyon 18 18.3
Kına yakma 4 4
Aile üyeleriyle görüşme 1 1
Hiçbir şey yapmam 26 26.5
Demografik veriler Sayı (n) Yüzde(%)
Cinsiyet Kadın 49 50 Erkek 49 50 Eğitim durumu İlköğretim 49 50 Lise 31 31.6 Lisans 18 18.4 Ameliyathaneye geldiği servis Genel cerrahi 26 26.5 Plastik cerrahi 23 23.5 Ortopedi 14 14.3
Kulak burun boğaz 10 10.2
Üroloji 9 9.1
Göğüs cerrahi 6 6.1
Kalp damar 5 5.1
ULUSLARARASI KATILIMLI III. KÜLTÜRLERARASI HEMŞİRELİK KONGRESİ 21-25 MAYIS 2015 189 Sonuç ve Öneriler: Hastaların ameliyat öncesi dönemde % 28,5’inin banyo yaptığı belirlendi. Özel’in çalışmasında yaşlıların ağrı gidermede % 47,6’sının sıcak duştan yararlandığı saptanmıştır. Winkelman ve ark.larının göçmenler üzerinde yaptığı çalışmada stresle ve depresyonla başa çıkabilmek için katılımcılar duş almanın olumlu bir savunma mekanizması olduğunu belirtmişlerdir. Ayrıca ameliyat öncesi dönemde banyo yapmanın antimikrobiyal yükü azalttığı bilinmektedir. Dolayısıyla hastaların ameliyat öncesinde ağrıyı gidermek, anksiyeteyi azaltmak amacıyla ya da ameliyata kişisel hijyenini tamamlamış olarak girmek istemeleri nedeniyle banyo yapmayı tercih ettikleri söylenebilir. Ayrıca kişisel hijyeni ve bakımı sağlamak adına bazı hastaların (18 kişi) traş olduğu ve epilasyon yaptığı bilgisine ulaşılmıştır. Çalışmada, hastaların % 21,4’ünün ameliyat öncesi namaz kılma, kuran okuma, dua etme gibi dini uygulamaları yaptıkları saptandı (Tablo 2). Dinsel yaklaşımlar da ölümü kabullenme ve ölüm kaygısını azaltma adına bireysel tercih olabilir (Ayten 2009). Ölüm korkusu, beden bütünlüğünün bozulması ve acı çekmeye ilişkin korkular, anestezi ve cerrahiye ait bilinmeyen korkusu, ameliyat sonrası dönemde bağımsızlığını kaybetme korkusu cerrahi hastaları için anksiyete kaynağıdır. Bu nedenle katılımcılar stresle baş edebilmek ve kendilerini güçlü hissedebilmek için çeşitli dini uygulamaları ameliyat öncesinde kullanmış olabilir. Çalışmada 4 hastanın ameliyattan önce ellerine kına yaktığı belirlendi. Türklerde kına, eski Türk inanışları ve İslâm’ın etkisiyle hayatın geçiş dönemlerinde (doğum, evlilik, askerlik gibi) kültürel bir önem arz etmektedir. Tokmak’ın çalışmasında; ölmek üzere olan kadın hastalara veya ölmüş kadınlara kına yakılmasının amacının Müslümanlığı veya kadınlığı vurgulamak olduğu ifade edilmiştir. Ayrıca kadınların baş ağrısını gidermek, saç problemlerini gidermek amacıyla şifahen kullanıldığı tespit edilmiştir. Hastaların ameliyat öncesinde hazırlığı farklı bireysel uygulamaları içermektedir. Bu uygulamaların neler olduğu ve neden yapıldığının belirlenebilmesi için hasta ile en fazla vakit geçiren hemşirelerin hastaları daha fazla gözlemlemesi ve iletişim kurması gerekmektedir. Farklı kesimlerdeki cerrahi servislerde de hasta grupları ameliyat öncesi bireye özgü hazırlıklar açısından incelenmelidir.
ULUSLARARASI KATILIMLI III. KÜLTÜRLERARASI HEMŞİRELİK KONGRESİ 21-25 MAYIS 2015 190