Hastaların Hekimlerin Özelliklerine Verdikleri Önem

Vatandaşların hekimlerin özelliklerine önem vermeleri yönündeki cevapları faktör analizine tabi tutulmuş ve altı faktörlü bir sonuç ortaya çıkmıştır. Analiz esnasında bazı özellikler devre dışı bırakılmıştır: “Çeşitli tahlil-tetkik yaptırması” ve “tıbbi becerisi.”

TABLO 4.19: Hastaların Cevaplarından Oluşan Faktör Analizi Sonuçları

A.O. S.S.

Paternalistik Yaklaşım Faktörü

Hastalığı küçümseyerek anlatması ,832 3,3552 1,48836

Hastalığı anlatmak için gerekiyorsa hastaya yüksek ses tonu kullanması

,813

3,2446 1,40245 Hastalığı anlatmak için gerekiyorsa hastaya emirler

vermesi

,805

3,2340 1,42492 Hastalığı anlatmak için gerekiyorsa hastayı azarlaması. ,801 3,1986 1,48752

Hastalığı abartarak anlatması ,800 3,2518 1,49020

Muayene yaparken aceleci olması ,654 3,5009 1,39186

Hastalıkla ilgili gerektiğinde yalan söylemesi ,639 3,3918 1,42507

Hastalığı tıbbi terimlerle anlatması ,577 3,2888 1,32370

Açıklanan varyans 10,228

Özdeğer (Eigenvalues) 5,114

Güvenilirlik (Cronbach’s Alpha) ,893

Hastanın sorularına cevap vermesi ,669 4,4560 ,89176

Ayrıntılı bilgi vermesi ,640 4,5520 ,75216

Yumuşak başlı olması ,628 3,9171 1,11456

Güler yüzlü olması ,598 4,4520 ,82140

Hastaya arkadaşça davranması ,590 4,2487 ,91506

Sır saklaması ,583 4,0407 1,16697

Sabırlı olması ,561 4,2439 1,03803

Beraber görev yaptığı çalışanlara karşı davranışı ,510 3,6767 1,25355 Teşhis ve tedavi de diğer doktorlardan görüş alması ,498 4,0742 1,03640

Doktora ulaşımın (erişimin) kolay olması ,475 4,1298 1,10311

Konuşurken beden dili - el kol hareketleri-jest-mimikler kullanması ,476 3,6018 1,16950 Güzel konuşması ,428 3,9012 1,14379 Açıklanan varyans 9,575 Özdeğer (Eigenvalues) 4,787

Güvenilirlik (Cronbach’s Alpha) ,817

Sosyal Statü Faktörü

Tanınmış bir aileden geliyor olması ,726 2,2067 1,30134

Şehirde iyi bir semtte oturması ,647 1,7975 1,05280

Etnik kökeni ,644 2,3583 1,33563

Hastayla hemşehri olması ,622 2,0035 1,13511

Dindar olması ,603 3,0106 1,42164

İyi bir arabaya binmesi ,575 1,6809 ,97986

Dini inancı ,553 2,9965 1,45017

Siyasi görüşü ,504 2,2120 1,25547

Doktorun dış görünüşü ,449 2,6042 1,30983

Açıklanan varyans 8,148

Özdeğer (Eigenvalues) 4,074

Güvenilirlik (Cronbach’s Alpha) ,806

Bilimsel Tanınmışlık Faktörü

Bilimsel dergilerde isminin geçmesi ,795 3,2989 1,35879

Bilimsel etkinliklere katılması ,682 3,5676 1,25666

Hastanenin internet sitesinde ayrıntılı bilgilerinin olması ,662 3,4621 1,30163

Basında yer alması ,570 2,8132 1,33337

Kayıt görevlisinin yönlendirmesi ,478 2,8909 1,31189

Açıklanan varyans 6,457

Özdeğer (Eigenvalues) 3,228

Güvenilirlik (Cronbach’s Alpha) ,753

Görünüş Faktörü Genç olması ,749 2,6201 1,24327 Yaşlı olması ,714 2,4442 1,16654 Erkek olması ,706 2,2297 1,16143 Kadın olması ,654 2,2420 1,17031 Güzel-yakışıklı olması ,552 2,2183 1,30183 Açıklanan varyans 5,795 Özdeğer (Eigenvalues) 2,898

Güvenilirlik (Cronbach’s Alpha) ,760

Tavsiye Faktörü

Bir yakın, arkadaş vb. tavsiye etmesi ,773 3,5080 1,16360

Sağlık personelinin tavsiye etmesi ,754 3,5755 1,14558

Başka bir doktorun tavsiye etmesi ,649 3,8741 1,04266

Daha önce o doktora gitmiş birisinin tavsiye etmesi ,628 3,6796 1,17224

Açıklanan varyans 5,290

Özdeğer (Eigenvalues) 2,645

Güvenilirlik (Cronbach’s Alpha) ,769

KMO Measure of Sampling Adequancy ,845

Bartlett’s Test of Sphericity _X2

= 9730,610 df=1225 p=001

Açıklanan toplam varyans 45,492

Genel Güvenilirlik (Cronbach’s Alpha) ,884

Vatandaşların anket formunda yer alan 50 önermeye bağlı olarak elde edilen verilerin faktör analizine tabi tutulması sonucu toplam 48 önermenin oluşturduğu hekimlerin seçilme özellikleri ile ilgili altı faktör tanımlanmıştır (Tablo 4.19). Buna göre hekimlerin seçilme faktörleri, paternalistik yaklaşım, iletişim, sosyal statü, bilimsel tanınmışlık, görünüş, tavsiye olmak üzere altı ana başlık şeklinde belirlenmiştir. Yapılan faktör analizine göre maksimum yüklenme düzeyi ,832 olarak gerçekleşirken minumum yüklenme düzeyi ise ,400’ün üzerinde gerçekleşmiştir. Bartlett testine göre faktör analizine tabi tutulan maddeler ile ana grup arasında (p= ,001) anlamlı bir farklılık ortaya çıkmıştır. KMO (Örneklendirme yeterliliği istatistiği) değeri 0,845 (% 84,5) gerçekleşmiştir. Bu değerin çok iyi olarak

değerlendirilebilecek bir düzeyi ifade ettiği söylenebilir. Ayrıca bakıldığında toplam varyansın ise % 45,49’unun açıklandığı görülmektedir.

Bu verilere göre hastaların seçme meselesinde, hekimlerin özelliklerinin yer aldığı sekiz itemi bir grupta toplayan ve toplam varyansın % 10,22’sini açıklayan birinci faktör paternalistik yaklaşım olarak belirlenmiştir. Bu faktör belirlenen faktörler arasında en güçlü olanıdır. Paternalistik yaklaşım faktörünün özdeğeri (Eigenvalue) 5,114 ve güvenirliliği (Cronbach’s Alpha) yüksek bir derece olarak ifade edilebilecek oranda (a= ,893) gerçekleşmiştir. Hekimlerin özelliklerinden “hastalığı abartarak anlatması” yargısı ,832 ile en fazla yüke sahip olurken, “hastalığı tıbbi terimlerle anlatması” yargısı ,577 ile en az yüke sahip olmuştur. Diğer itemlerin ise bu iki yük arasında yakın sayılabilecek farklılıklarda sıralandığı görülmektedir.

Paternalistik yaklaşım faktörü altında gerçekleşen itemlerin genelde orta düzeyde bir ortalama aldıkları ve cevapların birliktelik gösterdiği söylenebilir. Buna göre 3,50’lik ortalama ile “muayene yaparken aceleci olması” itemi en yüksek değere sahip olurken; 3,19 ile “hastalığı anlatmak için gerekiyorsa azarlaması” itemi en düşük ortalamayı almıştır. Diğer itemlerin ortalamaları ise “hastalıkla ilgili gerektiğinde yalan söylemesi” 3,39, “hastalığı küçümseyerek anlatması” 3,35, “hastalığı tıbbi terimlerle anlatması” 3,28, “hastalığı abartarak anlatması” 3,25, “hastalığı anlatmak için gerekiyorsa hastaya yüksek ses tonu kullanması” ve 3,24, “hastalığı anlatmak için gerekiyorsa hastaya emirler vermesi” 3,23 şeklinde gerçekleşmiştir. Bu bakımdan araştırma sonucunun hastalar açısından paternalistik yaklaşım özelliklerinin etkili bir faktör olduğunu gösterdiği söylenebilir.

Bu verilere göre seçme konusunda hastalarda, hekimlerin özelliklerinin yer aldığı 12 itemi bir grupta toplayan ve toplam varyansın % 9,57’sini açıklayan ikinci faktör iletişim olarak belirlenmiştir. İletişim faktörünün özdeğeri (Eigenvalue) 4,787 ve güvenirliliği (Cronbach’s Alpha) yüksek bir derece olarak ifade edilebilecek oranda (a= ,817) gerçekleşmiştir. Hekimlerin özelliklerinden “hastaların sorularına cevap vermesi” yargısı ,669 ile en fazla yüke sahip olurken, “güzel konuşması” yargısı ,428 ile en az yüke sahip olmuştur. Diğer itemlerin ise bu iki yük arasında yakın sayılabilecek farklılıklarda sıralandığı görülmektedir.

İletişim faktörü altında gerçekleşen itemlerin genelde yüksek sayılabilecek bir ortalama aldıkları ve cevapların birliktelik gösterdiği söylenebilir. Buna göre 4,55’lik ortalama ile “ayrıntılı bilgi vermesi” itemi en yüksek değere sahip olurken; 3,60 ile “konuşurken beden dili - el kol hareketleri-jest-mimikler kullanması” itemi en düşük ortalamayı almıştır. Diğer itemlerin ortalamaları ise “hastanın sorularına cevap vermesi” 4,45, “güler yüzlü olması” 4,45, “hastaya arkadaşça davranması” 4,24, “sabırlı olması” 4,24, “doktora ulaşımın (erişimin) kolay olması” 4,12, “teşhis ve tedavi de diğer doktorlardan görüş alması” 4,07, “sır saklaması” 4,04, “yumuşak başlı olması” 3,91, “güzel konuşması” 3,90 ve “beraber görev yaptığı çalışanlara karşı davranışı” 3,67 şeklinde gerçekleşmiştir. Bu bakımdan araştırma sonucunun hekimler açısından iletişim özelliklerinin etkili bir faktör olduğunu gösterdiği söylenebilir.

Hekimlerin özelliklerinin yer aldığı dokuz itemi bir grupta toplayan ve toplam varyansın % 8,14’ünü açıklayan üçüncü faktör sosyal statü olarak belirlenmiştir. Sosyal statü faktörünün özdeğeri (Eigenvalue) 4,074 ve güvenirliliği (Cronbach’s Alpha) yüksek bir derece olarak ifade edilebilecek oranda (a= ,806) gerçekleşmiştir. Özelliklerden “tanınmış bir aileden geliyor olması” yargısı ,726 ile en fazla yüke sahip olurken, “doktorun dış görünüşü” yargısı ,449 ile en az yüke sahip olmuştur.

Sosyal statü faktörü altında gerçekleşen itemlerin genelde düşük sayılabilecek bir ortalama aldıkları görülmektedir. Buna göre 3,01’lik ortalama ile “dindar olması” itemi en yüksek değere sahip olurken; 1,68 ile “iyi bir arabaya binmesi” itemi en düşük ortalamayı almıştır. Diğer itemlerin ortalamaları ise “dini inancı” 2,99, “doktorun dış görünüşü” 2,60, “etnik kökeni” 2,35, “siyasi görüşü” 2,21, “tanınmış bir aileden geliyor olması” 2,20, “hastayla hemşehri olması” 2,00 ve “şehirde iyi bir semtte oturması”1,79 şeklinde gerçekleşmiştir.

Hekimlerin özelliklerinin yer aldığı altı itemi bir grupta toplayan ve toplam varyansın % 6,45’ini açıklayan dördüncü faktör bilimsel tanınmışlık olarak belirlenmiştir. Bilimsel tanınmışlık faktörünün özdeğeri (Eigenvalue) 3,228 ve güvenirliliği (Cronbach’s Alpha) ise (a= ,753) gerçekleşmiştir. Özelliklerden “bilimsel dergilerde isminin geçmesi” yargısı ,795 ile en fazla yüke sahip olurken, “kayıt görevlisinin yönlendirmesi” yargısı ,478 ile en az yüke sahip olmuştur.

Bilimsel tanınmışlık faktörü altında gerçekleşen itemlerin genelde orta düzeyde bir ortalama aldıkları görülmektedir. Buna göre 3,56’lık ortalama ile “bilimsel etkinliklere katılması” itemi en yüksek değere sahip olurken; 2,81 ile “basında yer alması” itemi en düşük ortalamayı almıştır. Diğer itemlerin ortalamaları ise “hastanenin internet sitesinde ayrıntılı bilgilerin olması” 3,46, “bilimsel dergilerde isminin geçmesi” 3,29, “tanınmış bir üniversite bitirmesi” 2,89 ve “kayıt görevlisinin yönlendirmesi” 2,89 şeklinde gerçekleşmiştir.

Hekimlerin özelliklerinin yer aldığı beş itemi bir grupta toplayan ve toplam varyansın % 5,79’unu açıklayan beşinci faktör görünüş olarak belirlenmiştir. Görünüş faktörünün özdeğeri (Eigenvalue) 2,898 ve güvenirliliği (Cronbach’s Alpha) ise (a= ,760) gerçekleşmiştir. Özelliklerden “genç olması” yargısı ,795 ile en fazla yüke sahip olurken, “güzel-yakışıklı olması” yargısı ,552 ile en az yüke sahip olmuştur.

Görünüş faktörü altında gerçekleşen itemlerin genelde ortanın altında bir ortalama aldıkları görülmektedir. Buna göre 2,62’lik ortalama ile “genç olması” itemi en yüksek değere sahip olurken; 2,21 ile “güzel-yakışıklı olması” itemi en düşük ortalamayı almıştır. Diğer itemlerin ortalamaları ise “yaşlı olması” 2,44, “kadın olması” 2,24 ve “erkek olması” 2,24 şeklinde gerçekleşmiştir.

Hekimlerin özelliklerinin yer aldığı dört itemi bir grupta toplayan ve toplam varyansın % 5,29’unu açıklayan altıncı faktör tavsiye olarak belirlenmiştir. Tavsiye faktörünün özdeğeri (Eigenvalue) 2,645 ve güvenirliliği (Cronbach’s Alpha) ise (a= ,769) gerçekleşmiştir. Özelliklerden “genç olması” yargısı ,795 ile en fazla yüke sahip olurken, “güzel-yakışıklı olması” yargısı ,552 ile en az yüke sahip olmuştur.

Tavsiye faktörü altında gerçekleşen itemlerin genelde yüksek sayılabilecek bir ortalama aldıkları görülmektedir. Buna göre 3,87’lik ortalama ile “başka bir doktorun tavsiye etmesi” itemi en yüksek değere sahip olurken; 3,50 ile “bir yakın, arkadaş vb. tavsiye etmesi” itemi en düşük ortalamayı almıştır. Diğer itemlerin ortalamaları ise “daha önce doktora gitmiş birisinin tavsiye etmesi” 3,67 ve “sağlık personelinin tavsiye etmesi” 3,57 şeklinde gerçekleşmiştir.

4.7.3. Faktörlerin, Doktorlar ve Hastalar Tarafından Tercih Edilmesindeki