Han Hanedanlığı Dönemi Siyasi Yapısı

Qin Hanedanlığının yıkılmasının ardından Han Hanedanlığı ( 汉 朝 ) oldukça güçsüz durumdaydı. Qin Hanedanlığı (秦朝) dönemindeki durum Han Hanedanlığının başlarında da devam etmekteydi. Bu dönemde tüm ülkede idari bölge veya eyalet sistemi uygulanmıştır. İmparator Qin Shi Huang Di ülke birlik ve bütünlüğünü sağlamak adına adımlar atmaya başlamıştır. Qin Hanedanlığı döneminde zor bir dönemden geçen ülke, Han Hanedanlığı döneminde alınan yeni politikalar ile beraber çok uluslu bir yapıyla yeni gelişmelerin yaşandığı bir dönem olmuştur.⁶⁹ M.Ö. 206 yılında İmparator Gao Zu (高

祖)⁷⁰ çok uluslu bir yapıyla Han Hanedanlığını kurmuştur. Han Hanedanlığının ilk

hükümdarı Liubang Qin Hanedanlığı dönemindeki despot yönetime şiddetle karşı çıkmış, tahta çıkmasının ardından ilk adım olarak Qin Hanedanlığı dönemindeki sert kanunları ortadan kaldırmış ve yerine halk tarafından desteklenen yeni bir yönetim kurmuştur.

İmparator Liu halk için bir dizi önlemler de almıştır. Alman Sinolog Eberhard İmparator

69 Tan Qixiang (谭其骧), Zhongguo Lishi Dituji, Di Er Ce (中国历史地图集, 第二册), Zhonghua DituXueshe (中华地图学社), Beijing, 974, s. 3-4.

70 İmparator Gaozu (高祖) Han Hanedanlığının ilk imparatorudur. Diğer adıyla Liu Bang (刘邦) olarak bilinmektedir.

43

Liu Bang hakkında şu şekilde bahseder: ‘‘Han Dönemi İmparatoru Liu Bang’dan bahsederken onun muhtemelen asilzade olmadığını, devleti nasıl idare edeceğini bilmediğini, bu nedenle tecrübeli generalleri görevden alıp, akrabalarına ve taraftarlarına görevler ve beylikler vermesiyle karışık bir idarenin ortaya çıktığını belirtmiştir. Bu demektir ki; artık zengin ve asilzade sınıfın yerini toprak sahibi olmaya başlayan ve zenginleşen köylüler almaktadır. Feodal sistem parçalanıp toprak alınıp satılmaya başlanmıştır. Toprak sahibi olan köylüler toprağı aldıkları kişiye yine kiraya vererek gelir elde etmişler, çalışmak zorunda olmadıkları için de zamanlarını eğitimle ya da başka işlerle uğraşarak harcayabilmişlerdir. Vergi toplayarak ve siyasette görev alarak da nüfuz kazanma imkânı bulmuşlardır. Böylelikle “gentry” denilen bir sınıf oluşmuştur. Gentry hem mülk sahibi, hem de memur ve âlim olanların sınıfıdır.’’⁷¹

Han Hanedanlığı döneminde hanedanlığın siyasi, ekonomik ve kültürel merkezi Sarı Nehrin altına kadar uzanmaktaydı. Han Hanedanlığı döneminde ülkenin toprak bütünlüğü, uygulanan politika ve belirlenen stratejiler sebebiyle farklı dönemlerde değişiklik göstermiştir. İzlenilen politika sayesinde bu dönemde sınır bölgeleri oldukça genişlemiştir. Öyle ki bu dönemde sınır bölgeleri kuzeydoğuda Kore Yarımadası, kuzeybatıda Hexi Koridoru ve Batı Bölgesi’ne kadar, güneybatıda ise Yunnan’daki Ailao bölgesine, güneyde Çinhindi bölgesi boyunca deniz bölgeleri ve Hainan Adalar’ına kadar uzanmaktaydı. Han Hanedanlığı, Çin tarihinde uzun süre hüküm süren ilk hanedanlıktır.

Ayrıca Çin sınırlarının da stabil kaldığı bir dönem olmuştur. Bu dönemde sınırların genişlemesi, yönetim alanının ilerlemesi ve dış uluslarla olan iletişim ve etkileşimin

71 Wolfram Eberhard, Çin Tarihi, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1995, s. 85-86.

44

artması bakımından Çin’in sınır bölgeleri ve Batı Bölgesi araştırmalarında son derece önemli bir dönem olmuştur.

Qin Hanedanlığı döneminden oldukça güçsüz şekilde çıkan ülkenin yeni hanedanlık döneminde farklı politika ve adımlara ihtiyacı vardı. Han Hanedanlığının kaderini değiştiren dönem Batı Han Hanedanlığı (西汉王朝)⁷² dönemi olmuştur. Batı Han Hanedanlığı M.Ö. 140 yılında kurulmuştur ve hanedanlığın ilk İmparatoru Han Wu Di’dir (汉武帝)⁷³ . İmparator Wu Di kendinden önce gelen politikalardan ziyade daha barışçıl ve dışa açılmaya yönelik politikalar izlemiştir. Çin kayıtlarına göre izlediği politikalar sebebiyle İmparator Wu Di döneminde Batı Han Hanedanlığı en parlak dönemini yaşamıştır. Bu dönemde uygulanan politikalar çoğunlukla kuzeyde yaşayan göçebe ulus Hunlar⁷⁴ ile alakalıdır. Batı Han Hanedanlığının kurulmasının ardından, Hunlar kuzeybatı bölgesi için ciddi bir tehlike teşkil ediyordu. Qin Hanedanlığı döneminden, Han Hanedanlığı dönemine kadar Hunlar sürekli olarak bir yükselişte olmuş ve öyle ki dış Moğolistan, İç Moğolistan, Henan doğuya doğru Donghu, batıya doğru Hexi bölgelerine kadar genişlemiş ve hatta tüm Batı Bölgesi o dönemlerde Hunlar

72 Batı Han Hanedanlığı (西汉王朝) M.Ö.206 – M.S. 8.

73 Han Wu Di (汉武帝), Batı Han Hanedanlığı imparatorudur. İmparator Wu Di Batı Bölgesi’ne karşı bazı stratejiler izlemiştir. İzlediği politikalar sonucunda Çin ötesindeki ulusları tanımış ve bunun sonucunda antik İpek Yolu hattına dahil olmuştur.

74 Hunlar Çin kaynaklarında Xiongnu (匈奴) olarak geçmektedir.

45

tarafından kontrol altına alınmıştır. Bu süreçte askeri anlamda zayıf olan ve Qin Hanedanlığından sonra toparlanmaya çalışan Han Hanedanlığı, sürekli olarak Hunlar tarafından saldırıya uğruyordu. Hunlar Batı Bölgesi’ndeki birçok ulusu kontrol altına almıştı ve istedikleri her an Han Hanedanlığı sınırlarını işgal edebiliyorlardı. Bu sebeple, Batı Han Hanedanlığı İmparatoru Wu Di Hunları mağlup etmek ve ülke birliği ile sınır güvenliğini sağlamak adına bazı politika ve stratejiler uygulama yoluna gitmiştir. Bu dönem, Çin’in sınır bölgelerdeki toprak bütünlüğünü sağlama ve özellikle Batı Bölgesi’nde izlediği stratejiler Çin tarihi ve Orta Asya tarihi açısından son derece önemli bir dönemdir. Bu dönemde izlenilen politikalar farklı dönemlerde değişiklik göstermektedir. Söz konusu dönemler üç farklı bölümde ele alınabilir. Bunlardan ilki Han Hanedanlığı kurucusu İmparator Gaozu döneminden Batı Han Hanedanlığı ilk İmparatoru Han Wu Di dönemine kadar olan süreçtir. Bu dönem Han Hanedanlığının politikalarını oluşturduğu başlangıç dönemidir. Bu dönemde yönetimde sınır bölgelerinde direkt olarak faaliyette bulunulmamıştır. Fakat İmparator Wu Di, farklı uluslar üzerinden bir politika uygulayarak sınır bölgelerde faaliyette bulunmuştur. İkinci dönem ise Batı Han Hanedanlığı için önemli gelişmelerin yaşandığı İmparator Wu Di döneminden İmparator Xuan Di ( 宣 帝 )⁷⁵ dönemine kadar olan süreçtir. Bu dönemde Batı Han Hanedanlığı topraklarının genişletilmesi temel amaç olmak üzere üç alanda gerçekleşmiştir. Birincisi; eyalet yönetim sistemini sürekli olarak genişletmek, ikincisi;

sınır bölgesinde bulunan uluslar için özel yönetim idari bilimleri oluşturmak, üçüncüsü;

Hunların Han tebaası durumuna gelmesi için önlemler almaktır. Bu dönemde Qin Hanedanlığı döneminden kalan topraklardan ziyade, daha geniş kapsamda “ulus birliği

75 Han İmparatoru Xuan Di (宣帝) M.Ö. 74-49 yılları arasında Çin Han hanedanının imparatoruydu. İmparator Wu Di’nin büyük torunudur.

46

( 大 一 统 )’’ ⁷⁶ politikası hedeflenerek gerçekleştirilmeye çalışılmıştır. Bu amaç doğrultusunda Han Hanedanlığı dönemindeki gelişme ve bölgesel genişlemeler M.Ö. 135 yılında başlamış, izlenilen politikalar ile Çin’in iç kesimlerinde ulus birliği sağlanmaya çalışılmıştır. Aynı zamanda sınır bölgelerdeki topraklar ve yönetim bölgelerinin kontrol altına alınması amaçlanmıştır.

Üçüncü dönem olarak İmparator Wu, Zhao ( 汉 昭 帝 )⁷⁷ ve Xuan ( 汉 宣 帝 ) dönemlerinde Batı Han Hanedanlığı iç kesimlerde bir sınır politikası oluşturduğu gibi aynı zamanda Çin’in sınır bölgelerinde de idari birimler oluşturarak genişleme politikası izlenmiştir. Ayrıca bu dönemde ülke ve sınır birliğini sağlamak adına “eyalet yönetimi, özel idari yönetim yapıları, tabi devlet yönetim memurları” gibi üç farklı yönetim yapısı sistemi kurulmuştur. Bu dönemdeki genel olarak sınır bölgeleri kapsamı; doğuda Kore Yarımadası Doğu Çin Denizi kıyıları, Kore Yarımadası ortasındaki kuzey bölgeleri, Batı da Pamir Platosu, kuzeyde ise Baykal Gölü, güneyse bugünkü Vietnam’ın güneyindeki geniş bölgeye kadar uzanmaktaydı.⁷⁸

76 Da Yi Tong ( 大 一 统 ) bir ülkenin politika düzenlemelerindeki bütünlüğe işaret etmektedir. Ülkenin ekonomik sistemi, düşünce sistemi, kültür sistemi ile bir bütün olması yani bir nevi ulus birliğinin sağlanması anlamına gelir.

77 Han Zhao Di (汉昭帝) Çin'in Han Hanedanı'nın sekizinci imparatorudur. Saltanatı M.Ö.

87'den M.Ö. 74 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

78 Ban Gu (班固), Han Shu (汉书), Juan 28, Dili Zhi(第二十八上地理志), Zhonghua Shuju (中华书局), Beijing, 1962, s. 1524.

47