Batı Han Hanedanlığı İmparatoru Wu Di ve Batı Bölgesi Politikası

Batı Han Hanedanlığı İmparatoru Wu Di saltanatının ilk yıllarında daha önce uygulanan pasif politika yerine daha aktif ve akılcı bir politika izlemiştir. Sınır bölgelerde özellikle de Batı Bölgesi’nde çeşitli stratejiler izlenmiştir. İmparator Wu Di’ye göre, Batı Bölgesi’nde faaliyette bulunmak için öncelikle kuzeydeki Hun sorununu çözmesi gerekmekteydi. Bu sebeple o dönemde İmparator Wu Di, Hunları yenilgiye uğratacağı bir savaş fırsatı kollamış ve Batı Bölgesi’ni kontrol altına almak amacıyla bazı stratejiler geliştirmiştir. Han Wu Di’nin izlediği bu stratejiler hanedanlığın Batı Bölgesi politikasında önemli rol oynamıştır. İmparator Wu Di’nin attığı ilk adım, sınır güvenliği korumak için ünlü General Li Guang'ı (李广 )⁷⁹ bölgede görevlendirerek savunmayı güçlendirmesi olmuştur. İmparator Wu Di izlediği stratejiler ile başından beri Batı Bölgesi yönetimini ve orada bulunan ulusları kontrol altına almayı amaçlamıştır. Bu sebeple Batı Han Hanedanlığının kurulmasından sonraki süreçte Batı Bölgesi’ne karşı izlenilen politikalar oldukça önemlidir.

79 Li Guang (李广) Batı Han Hanedanlığı dönemindeki ünlü bir generaldir. İmparator Wu Di tarafından Çin’in kuzeyinde bulunan Hunlara karşı mücadelede görevlendirilmiştir.

Hunlar tarafından ‘‘Uçan General’’ takma adıyla anılmaktadır.

48

Batı Han Hanedanlığı İmparatoru Wu Di’nin izlediği stratejilerden biri Hunlara karşı ittifak olmak adına Batı Bölgesine elçi göndermek olmuştur. İmparator Wu Di, Hunlara karşı tek başına güçsüz kalacaklarını düşündüğünden, Hunlara karşı ittifak arayışına girerek yeni bir dönem başlatmıştır. O dönemde Wu Di, Hunların Batı Bölgesi uluslarından hayvancılıkla uğraşan Yuezhi ⁸⁰ ulusuna saldırarak hükümdarlarını öldürdükleri öğrenmiş ve bu sebeple Hun ve Yuezhi ulusu arasındaki anlaşmazlıklardan haberdar olmuştur. Shiji, Dayuan Monografisinde şu şekilde geçer: ‘‘İmparator Wu Di Hunların mevcut durumu hakkında bilgi topladığında, Hunlar Orta Asya uluslarından Yuezhi hükümdarına saldırıda bulunmuş ve daha sonra kafatasından içki kabı yapmıştır.

Yuezhilar bu topraklardan kaçtı ve kaçanlar Büyük Yuezhilar ( 大 月 氏 )⁸¹, asıl

80 Yuezhi (月氏) antik dönemde Çin’in kuzey batısında yaşayan Orta Asya göçebe uluslarından biridir. Önceleri Tarım Havzası'nın batısına yerleşmişler, daha sonra Maveraünnehir, Baktriya ve ardından Güney Asya'ya göç etmişlerdir. Büyük ve Küçük Yuezhilar olmak üzere ikiye ayrılmışlardır.

81 Büyük Yuezhilar (Da Yuezhi, 大 月 氏 ), Han Hanedanlığı döneminde Çin’in kuzeybatısında yaşamış göçebe halklardan biridir. Gelenekleri Hunlar ile aynıdır.

Önceden Hunlara tabi olsalar da daha sonra bağımsız olmuşlardır. Oldukça güçlü ve savaşlarda başarılıdırlar. Çin’in kuzeybatısında yaşamış göçebe bir halktır. Hunlar tarafından rahatsız edilen Yuezhiların bir kısmı ana yurtlarını terk ederek batıya doğru hareket etmiştir. (Han Shu, Juan 61, s. 2692.) Bu süreçten sonra iki kola ayrılmışlardır.

Batıya doğru göç edenler Büyük Yuezhi halkı olarak adlandırılır. Daha sonra Orta Asya kavimlerinden olan Wusunların saldırıları karşısında burada da tutunamadılar ve M.Ö.

155 yılında güneye yönelerek tarımla geçinen halkların yaşadığı zengin Dayuan (Ferghana) ülkesine saldırmışlardır.

49

topraklarında kalanlar ise Küçük Yuezhilar (小月氏)⁸² olarak adlandırılmıştır.’’⁸³ Yuezhi kabilesinin büyük bir kısmı Batı Bölgesi’ne doğru kaçmıştır. Hunların baskılarından ötürü batıya doğru kaçan Yuezhilar Hunlardan nefret etmekteydi. Fakat o zamanlar Hunlara karşı beraber hareket edecekleri bir ortak bulamamışlardı. Tüm bunlardan haberdar olan ve bu durumu bir fırsat olarak gören Wu Di, Hunlara oldukça öfkeli olan Yuezhilar ile ittifak olup Hunlara karşı birlikte hareket etmeyi hedeflemiştir. Bu sebeple İmparator Wu Di Yuezhilar ile ittifak kurması sebebiyle, Yuezhilar’ın bulundukları topraklara bir elçi göndermiştir. İmparator Wu Di, bu görev için uygun olacağını düşündüğü hanedanlıkta görevli Zhang Qian⁸⁴ adlı kişiyi elçi olarak göndermiştir. Wu Di, Yuezhi ulusu ile Hunlara karşı ittifak olma politikasını izlemesi ve elçi Zhang Qian’i

82 Küçük Yuezhilar (Xiao Yuezhi, 小月氏) Hunların saldırısı karşısında batıya doğru göç etmeyen ve ana topraklarda kalanlardır. Daha sonra Nanshan bölgesine girmişlerdir.

83 Sima Qian (司马迁), Shiji (史记, Tarih Kayıtları), Juan 123 Dayuan Liezhuan (卷 123 大宛列传), Zhonghua Shuju (中华书局), Beijing, 1959, s. 3158.

84 Zhang Qian (张骞) Batı Han Hanedanlığı döneminde İmparator Wu Di tarafından Batı Bölgesi topraklarına Yuezhi ulusu ile ittifak kurmak amacıyla gönderilmiştir. Zhang Qian Batı Bölgesi topraklarına iki farklı seyahat gerçekleştirmiştir. Zhang Qian oldukça cesur ve kararlı bir kişiliğe sahiptir. Bu dönemde Wu Di’nin Batı Bölgesi stratejisine etkisi olmuştur. Si Ma Qian, Shiji’de Zhang Qian’e övgüde bulunarak Zhang Qian’e övgü de bulunarak ona öncü ve yol açan anlamlarına gelen “zaokong (凿空)” unvanını vermiştir.

50

göndermesi sonucunda, Hunların sağ kolunu kırma (断 匈 奴 右 臂 )⁸⁵ stratejisini de geliştirmiştir.

İmparator Wu Di’nin Batı Bölgesi’ni kontrol altına almak için uyguladığı bir diğer strateji ise elçilerin öncü olduğu rüşvet verme (厚赂攻势) politikasıdır. İmparator Wu

Di’nin elçi Zhang Qian’in Batı Bölgesi seferi dönüşü sonrasında birlikte müzakere ettikten sonra izlediği bir stratejidir. Han Kayıtları Zhang Qian Monografisi kayıtlarında şu şekilde geçer: “M.Ö. 119 yılında, Hunlar Batı Han Hanedanlığı topraklarını çevrelediklerinde, Zhang Qian İmparator Wu Di’ye şu öneride bulunmuştur:

‘‘Wusunlar’a rüşvet teklif ederek, doğuda ikame olan eski toprakları kuvvetlendirecek, Han Hanedanlığı’ndan Wusunlar’a (乌孙)⁸⁶ bir prenses gönderecek ve gönderilecek

prenses hükümdarın eşi olacak, bu sayede Wusunlar ile evlilik yoluyla akraba ilişkisi kurulmuş olacaktır. Aynı zamanda Hunlar’ın sağ kolu kırılacak ve bu şekilde Wusunlar

85 Hunların sağ kolunu kırma (断匈奴右臂) stratejisi Zhang Qian’in Batı Bölgesi seyahatinden sonra İmparator Wu Di’nin uyguladığı bir stratejidir. Söz konusu strateji ile Hunlarla anlaşmazlık yaşayan başka uluslarla ittifak olarak Hunların etkisiz hale getirilmesi amaçlanmıştır.

86 Wusun (乌孙), Han Hanedanlığı döneminde Çin’in kuzeybatısında yaşamış göçebe halklardan biridir. Gelenekleri Hunlar ile aynıdır. Önceden Hunlara tabi olsalar da daha sonra bağımsız olmuşlardır. Oldukça güçlü ve savaşlarda başarılıdırlar.

51

batıya doğru Baktriya ve tabi devletlere sahip olacak” önerisinde bulunmuştur.⁸⁷ Elçi Zhang Qian’in Wusunlar’a rüşvet verme önerisi İmparator Wu Di’ye oldukça mantıklı gelmiştir. Çünkü Wusunlar Orta Asya’nın en büyük uluslarından birisidir. Han Hanedanlığı Wusunlar’a rüşvet vererek, Wusunlar Hanlara tabi olacak ve bu durum Batı Bölgesi’nde bulunan diğer ulusları da teşvik edecekti. Zhang Qian’in bu önerisi İmparator Wu Di’ye cezbedici geldi ve bu kararı hemen uygulamaya koymak için harekete geçti.

Han Wu Di’nin emri ile Zhang Qian, üç yüz kişilik bir heyet ve beraberlerinde on binlerce koyun, inek ve çok miktarda ipek, altın gibi değerli eşyalarla Batı Bölgesine doğru Wusunlar’a rüşvet verme amacıyla yola çıktı. Batı Han Hanedanlığı’nın Batı Bölgesi’ndeki uluslara karşı uygulayacağı rüşvet sistemi bu vesile ile de başlamış olmuştur. Zhang Qian Wusunlar’a vardığında, Dayuan (Ferghana), Kangju (günümüz Kazakistan toprakları), Yuezhi, Daxia gibi uluslar Batı Han Hanedanlığı’na elçiler göndermeye başlamışlardır. Bunun yanı sıra hanedanlığın getirdiği değerli eşyaları gören Wusunlar çok sayıda at ile beraber Çin topraklarına ziyaret gerçekleştirmiştir. Bu şekilde Batı Bölgesinde bulunun uluslar Batı Han Hanedanlığı mevcut durumunu görme fırsatı bulmuştur. Aynı şekilde hanedanlıkta bu zamana kadar yabancı olduğu Batı Bölgesi’ndeki uluslar ve topraklar hakkında bilgi edinme fırsatı yakalamıştır.

Wusunlar’dan gelen elçiler hanedanlığın gücüne şahit olduktan sonra bölgeye daha da önem vermeye başlamış ve bu durum Yuezhi gibi diğer ulusların da dikkatini çekmiştir.

Dolayısıyla İmparator Wu Di’nin uyguladığı rüşvet politikası olumlu sonuçlar vermiştir.

Bu süreçten sonra, iki bölge arasında etkileşim başlamıştır. Nitekim bu süreçten sonra elçiler beraberlerinde ipek, altın gibi değerli eşyaları bölgeye göndermeye devam etmişlerdir. Han Kayıtları, Zhang Qian monografisinde “Batı Han Hanedanlığı

87 Han Shu, Juan 61, Zhang Qian Liguang Liezhuan (张骞李广列传), s. 2692.

52

heyetlerinin sayısının yüzlerce olduğunu ve beraberlerinde götürülen eşyaların oldukça değerli olduğundan bahsetmektedir.”⁸⁸ Bu durum sonucunda hanedanlık hiç zaman kaybetmeden Batı Bölgelerine rüşvet stratejisi kapsamında heyetler göndermeye devam etmiş ve aynı zamanda Batı Bölgesi heyetleri de bölgeye sürekli olarak elçiler göndermiştir. O dönemde, Batı Bölgesi ulusları elçilerden biri gelip bir diğeri gidiyordu, her gelen ulus hanedanlığa uluslarına özgü olan hediyeleri de sunuyorlardı.⁸⁹ Bu süreçten sonra Batı Bölgesi ve Çin arasında gelip giden elçiler karşılıklı olarak siyasi, kültürel, ekonomik ilişkilerde ve karşılıklı etkileşimlerde bulunmuşlardır.

Batı Bölgesine karşı uygulanan rüşvet politikası her ne kadar başlangıçta olumlu sonuçlar vermiş olsa da, ilerleyen dönemlerde hanedanlığı olumsuz yönde etkilemeye başlamıştır. Söz konusu güzergah üzerinde gönderilen Çin elçileri yol üzerinde öldürülme ve rehin alınma durumları ile karşı karşıya kalmışlardır.⁹⁰ Wu Di’nin söz konusu stratejisi başta makul gelmiş olsa da hanedanlık açısından olumsuz sonuçlar doğurduğu

88 Han Shu, Juan 61, Zhang Qian Liguang Liezhuan, s. 2690.

89Zizhi Tongjian (资治通鉴), Juan 2,

http://www.guoxue.com/shibu/zztj/content/zztj_002.htm, 24.12.2019 tarihinde 10.50’de erişilmiştir.

90 Batı Han Hanedanlığı döneminde Batı Bölgesine gönderilen elçiler hakkında detaylı bilgi için bakınız: Li Da Long (李大龙), Xi Han Paiwang Xiyu de Shizhe Shulun (西 汉派往西域的使者述论)，Minzu Yanjiu (民族研究), 1990, s. 6.

53

söylenebilir. Bu durum sonucunda ilerleyen zamanlarda İmparator Wu Di Batı Bölgesi’nde bulunan uluslara rüşvet uygulayarak Batı Bölgesi’ni kontrol altına alamayacağını anlamıştır. Bunun sonucunda hanedanlık rüşvet stratejisi yerine başka stratejiler geliştirmeye başlamıştır. Rüşvet politikası sonucunda ilk olarak izlediği strateji Çin’in sahip olduğu ipek, altın gibi değerli eşyalar ile Batı Bölgesi’nde bulunan ulusların gözünü boyamak olmuştur. Batı Bölgesindeki uluslar için Han ulusundan giden ipek, altın gibi değerli eşyalar oldukça cezbedici gelmiştir. Dolayısıyla elçi Zhang Qian heyetinin beraberinde götürdüğü hediyeler ve ipek ile Batı Bölgesi’nde bulunan ulusların gözleri boyamaya çalışmış ve bu strateji de etkili olmuştur. Öyle ki Han Hanedanlığından gelen hediye ve ipeği gören uluslar, kendi elçilerini hediyeleriyle birlikte Han Hanedanlığına göndermeye başlamışlardır. Her ne kadar Batı Bölgesi ulusları ve Han Hanedanlığı ulusları arasında elçilerin gelip gittiği bir etkileşim görülse de, söz konusu politika hanedanlık açısından beklenmedik şekilde sonuçlandığından uygulanmaya devam edilmemiştir.

İpek gibi değerli eşyalarla rüşvet vererek Batı Bölgesi uluslarını etkileme stratejisinin hanedanlığı olumsuz yönde etkilemesinden dolayı, İmparator Wu Di bu stratejileri uygulamaya devam etmemiştir. Bunun yerine bölgede askeri güce dayalı (武

力征伐) stratejiyi uygulamaya karar vermiştir. Bu sebeple İmparator Wu Di, Hunların

Batı Bölgesi’ndeki gücünü azaltmak ve Hun tehdidini ortadan kaldırmak amacıyla Batı Bölgesinde geniş kapsamlı askeri faaliyetler başlatmıştır. M.Ö. 108’de, General Gong Sun He (公孙贺) önderliğindeki ordu bin beş yüz atlı asker ile beraber bölgeye sefer

54

düzenlemiştir. Orduların amacı Hunları yok etmek ve Hunları Batı Bölgesine gönderilen elçilerden uzak tutmaktır. Bu saldırılar sonucunda Han Hanedanlığı çeşitli sebeplerden ötürü hedefine ulaşamamıştır. Yine M.Ö. 108’de General Zhao Po Nu ( 赵 破 奴 ) komutasındaki atlı ve on binlerce asker Batıya doğru Guishi, Loulan’a giderek Batı Bölgesine gönderilen elçilerin öldürülmesine engel olmak için mücadele etmişlerdir.

General Zhao Po Nu önce yedi yüz atlıyı önden göndererek Loulan hükümdarını esir almıştır. Daha sonra Gushi eyaletine saldırıda bulunarak, askeri birlikler Wusun, Dayuan uluslarına doğru harekete geçmiştir. Bunun sonucunda Loulan veliaht prensi Han ulusuna rehin olarak verilmiştir.⁹¹ Han Wu Di’nin askeri güce dayalı politikası kapsamında Batı Bölgesine bir kaç kez, Dayuan’in batısına da iki kez sefer düzenlenerek askeri anlamda Batı Bölgesi ulusları bastırılmak istenmiştir. Han Kayıtları, Batı Bölgesi kayıtlarına göre, General Er Shi (贰师) Dayuan seferinden sonra Batı Bölgesini sarsıntıya uğratmış ve bu süreçten sonra bir çok ulus Han Hanedanlığına haraç sunmaya başlamıştır.⁹² Fakat Batı Bölgesine sefer düzenleyen orduların gözlemlerine göre bölgede Hunların gücü hakim olmuştur. Dahası Hunlar bölgede bulunan bazı uluslara vergi bağlamıştır. Bu sebeple Batı Bölgesinde bulunan ulusların çoğu sağ ve sol kol olarak Hunlar ve Batı Han Hanedanlığı arasında kalmıştır. M.Ö. 104’te Han Hanedanlığından bölgeye gönderilen elçiler güzergahta öldürülmeye devam etmiştir. Bu durum üzerine İmparator ünlü General Li Guangli’yi (李广利) görevlendirmiş ve general kalabalık bir ordu ile beraber saldırıya

hazırlanmıştır. Batı Bölgesine doğru yaklaşan ordu erzak sorunu ile karşılaşmış ve bunun

91 Han Shu, Juan 96, Xiyu Zhuan, s. 3876.

92 Han Shu, s. 3877.

55

sonucunda da saldırıyı gerçekleştirememiştir. Bu süreçten sonra Batı Bölgesinde gücünü ve kontrolünü genişletmek isteyen Wu Di, yeni bir strateji arayışına girmiştir.

Çin kaynaklarında Wu Di’nin Batı Bölgesinde bulunan uluslara rüşvet verme ve Çin ipeği ile ulusların gözünü boyama stratejisi kapsamında bölgeye gönderilen elçilerin çoğunluğunun öldürülmesi sonucunda söz konusu stratejiye devam edilmediğini belirtmiştik. Fakat öte yandan, İmparator Wu Di tarafından Batı Bölgesine Yuezhi kavmi ile Hunlara karşı ittifak olmak amacıyla gönderilen elçi Zhang Qian bu güzergahta Hunlar tarafından esir alınmış ve bu süreçte Zhang Qian’e hiç bir kötü muamelede bulunulmamış ve hatta Zhang Qian Hunlu bir kadın ile evlendirilerek çocuğu olmuştur. Uzun süre Hun topraklarında kalan elçi zamanla daha da serbest bırakılmıştır. Dolayısıyla bu durum Hunların esir alınan Zhang Qian’e karşı sert bir muamelede bulunulmadığının bir göstergesi olarak değerlendirilebilir.

Batı Bölgesi uluslarına karşı izlediği stratejide hedefine ulaşamayan Wu Di farklı stratejiler uygulamaya devam etmiştir. İmparator Wu Di bu sefer iki tarafın da lehine olacak karşılıklı ( 恩 威 并 重 ) stratejiler uygulama yoluna gitmiştir. Batı Han Hanedanlığının her iki tarafın da yararına olacak karşılıklı uyguladığı politika genel olarak elçiler aracılığı ile gerçekleştirilmiştir. Bu politikanın başında “heqin (evlilik yoluyla akrabalık ilişkisi kurma)” politikası gelmektedir.⁹³ Batı Han Hanedanlığı

93 Batı Han Hanedanlığı döneminde uygulanan Heqin Politikası detaylı bilgi için bakınız:

Nurcan Türker, “Han Hanedanlığı Döneminde Hunlarla Yönetilen He Qin Politikası

56

döneminde uygulanan heqin politikası daha önceden Hunların heqin politikasından farklılık göstermektedir. Söz konusu politika, asıl olarak Hun problemini çözmek için Wusun ulusuna karşı uygulanan bir politikadır. Han Shu, Xiyu Zhuan kayıtlarına göre, Batı Han Hanedanlığı Wusunlarla üç kez heqin anlaşması yapmıştır. M.Ö. 110 – M.Ö.

115 yılları arasında, Batı Han Hanedanlığı Prenses Xi Jun’ü ( 细 君 )⁹⁴ Wusunlar’a göndererek Jiang Du hükümdarı ile evlilik anlaşması yoluyla akrabalık ilişkisi kurma talebinde bulunmuştur.⁹⁵ Batı Han Hanedanlığı prensesi beraberinde birçok hediye ve değerli eşya ile devlet bünyesinden yüzlerce kişi gönderilmiştir. Wusunlar Batı Han Hanedanlığı’ndan gelen prensesi sağ eş olarak kabul etmiştir. Aynı dönemde Hunlar’dan gelen prensesi de sol eş olarak almıştır. İmparator Wu Di anlaşma kapsamında gönderdiği prensesin bölgede Batı Han Hanedanlığı yönetimini arttıracağını düşünmüştür. Fakat İmparator Wu Di’nin düşündüğünün aksine prenses hiç bir şekilde Batı Han Hanedanlığı’nın yönetim etkisini arttıramamıştır. O dönemden geriye sadece prensesin uzak, yabancı topraklara anlaşma karşılığı gelin olarak gönderilmesini konu alan ve duygularını anlatan şiirler ve hikayeler kalmıştır.

(Akrabalık ile Sağlanan Barış Politikası) ve Sonuçları”, Yayınlanmamış Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013, Ankara.

94 Xi Jun (细君) Wu Di'nin yeğeninin kızıdır. İmparator soyundandır. Wu Di Yuan Feng 6. Yılında Wusunlar’a gelin gitmiştir.

95 Han Shu, Juan 61, Zhang Qian Liguang Li Zhuan, s. 2687.

57

Batı Han Hanedanlığı döneminde, ikinci heqin anlaşması kapsamında Chu Beyliği torunu prenses Jie You (解忧)⁹⁶ Wusunlar’a gelin olarak gönderilmiştir. Prenses Jieyou Batı Han Hanedanlığı ve Wusunlar ile olan ilişkilerde çok önemli rol oynamıştır. Bu süreçten sonra Wusunlar ve Batı Han Hanedanlığı askeri anlamda görüşmeye başlamıştır.

Batı Han Hanedanlığı Prensesi Jie You sahip olduğu özel kimliğinden ötürü, Batı Han Hanedanlığı’nın Batı Bölgesi ulusları özellikle de Wusunlar ile yönetim ve ilişkilerde son derece önemli olmuştur. Çin kaynaklarına göre Prenses Jieyou’nun Wusun ve Batı Bölgesi ulusları arasındaki yönetimde yer aldığı geçmektedir.⁹⁷ Batı Han Hanedanlığının Wusunlara karşı uyguladığı heqin anlaşmasının temelinde siyasi sebepler yatmaktadır.

Her iki tarafın da lehine olan heqin anlaşması ile Wu Di, Wusunlarla evlilik anlaşması yaparak onların desteğini almak ve ilişkilerini güçlendirmek istemiştir. Bunun yanında evlilik anlaşmasıyla Wusunlar ile ittifak olup, Wusunların Hunların yanında yer almasına engel olmak istemiştir. İmparator Wu Di’nin amaçlarından birisi de yabancı güçlerin desteğini kesmek olmuştur. Batı Han Hanedanlığı ve Hunların Batı Bölgesini kontrol altına almak adına çatışması sürerken, Batı Bölgesi ulusları kendi aralarında bölünmüş, bölgeye ulaşım şartları oldukça güçleşmiş ve bölgeye askerlerin girmesi zorlaşmıştır. Söz konusu evlilik anlaşması Hunlara yakın olan ulusların Hunlardan desteğini çekmesi adına izlenilen stratejidir.

96 M.Ö.101 yılında Wu Sunlara Cen Zou ile evlenmek üzere gönderilmiş kişidir. Chu Beyi Liu Wu’nun torunudur.

97 Li Da Long (李大龙), Xiyu Duhu De Jianli Bushi Wusun He Xihan Guanxi Zhuanbian de Biaozhi (西域都护的设立不是乌孙和西汉关系转变得标志), Xiyu Yanjiu (西与研究), 1993，s. 1.

58

Hunlara karşı izlediği stratejiler doğrultusunda hedefine ulaşamayan Wu Di, bu kez Batı Bölgesinde bulunan ulusları kendi aralarında birbirine düşürme (以夷制夷) stratejisi geliştirmiştir. Söz konusu strateji, Ön Qin Hanedanlığı döneminden beri yönetim de bir temel olmuştur. Bu sebeple Wu Di Batı Han Hanedanlığının Batı Bölgesi’ndeki yönetimi ele geçirmesinde etkili bir strateji olacağını düşünmüştür. Loulan hükümdarının erkek kardeşi Hanlara tabii iken, Loulan hükümdarı Angui’nin (安归) Hunların birlikte ittifak olarak Han elçilerini öldürdüklerini dile getirmiştir. M.Ö. 77 yılında, rütbeli asker Bo Jiezi (傅介子) Loulan Hükümdarı Angui’yi öldürmüş ve yerine Han Hanedanlığında tabii olan kardeşi geçmiştir. Han Shu, Xiyu Zhuan kayıtlarına göre, Wei Tuqi (尉屠耆) hükümdar olduktan sonra hanedanlık bazı tedbirler alma yoluna gitmiştir. Bu dönemde, Han elçilerinin kurak toprakları ekip biçerek bölgeyi tarıma açmalarını istemiştir. Bu durum sonrasında Batı Han Hanedanlığı elçileri harekete geçerek bölgeye atlı askerlerden oluşan kırk kişi göndermiştir. Shanshan (尉屠耆) ilçesi, Batı Han Hanedanlığının Batı Bölgesi’ne girdiği ana kapı olmuştur. Bu süreçten sonra Batı Han Hanedanlığı Batı Bölgesi sınır bölgelerinde askerleri ve halkı bölgeye göndererek bölgede tarım faaliyetine başlamıştır. Bölgenin tarıma açılması ile askeri tarım topluluğu stratejisini uygulanmaya başlamıştır. Bu bağlamda bazı anlaşmalar neticesinde M.Ö. 77 yılında, Shanshan devleti hükümdarı Batı Han Hanedanlığı’nın atları ve askerleri de getirerek burada tarıma başlaması talebinde bulunmuştur. Aslında, İmparator Wu Di dönemi öncesinde, Batı Bölgesi’nde tarım faaliyetleri sisteminin uygulanmasına dair öneriler dile getirilmiştir.

General Li Guangli, Dayuan bölgesine doğru sefere çıktığında, ordu erzak ve gıda konusunda bazı sıkıntılarla yüzleşmiş ve bu sebeple de saldırıyı gerçekleştirememiştir.

Yaşanan bu durumdan sonra İmparator Wu Di ve diğer hanedanlık görevlileri Batı Bölgesi’nde faaliyette bulunmak için öncelikle askeri birliklerin erzak ve gıda tedarik

59

probleminin çözülmesi gerektiğini vurgulamışlardır. Bu şekilde bu güzergahta gelip giden elçilere de gıda sağlanacağı gibi aynı zamanda onların da güvenliğinin sağlanmış

probleminin çözülmesi gerektiğini vurgulamışlardır. Bu şekilde bu güzergahta gelip giden elçilere de gıda sağlanacağı gibi aynı zamanda onların da güvenliğinin sağlanmış