Halka Arzda SatıĢ Yöntemleri

SPKn‟, sermaye piyasası araçlarının halka arz ve satıĢ iĢlemlerini getirdiği kurallarla düzenleyerek, yatırımcıların ihraççılar tarafından yanlıĢ bilgilendirilmesini önlemeye çalıĢmaktadır. Bu amaç sebebiyle halka açık iĢletmeler, halka arz ve hisse senetlerinin satıĢında SPK‟nun koymuĢ olduğu halka arz satıĢ yöntemlerine iliĢkin kurallara uymakla yükümlüdür.

Halka açık iĢletmelerin ya da halka açılma yolundaki iĢletmelerin paylarını halka arz sırasındaki satıĢ yöntemleri Seri: VIII, No:66 “Sermaye Piyasası Araçlarının Halka Arzında SatıĢ Yöntemlerine ĠliĢkin Esaslar Tebliği” ile düzenlenmiĢtir. Tebliğde yer alan maddelere göre satıĢ yöntemlerini seçme avantajı iĢletmelerin durumuna göre tercihe bırakılmıĢtır.

Hisse senedi İMKB‟de işlem gören ortaklıklar; Tebliğin 12. maddesinde

belirtildiği üzere “payları Borsa‟da işlem gören ortaklıkların yeni pay alma

Piyasası‟nda ilk defa işlem görmek üzere yapılacak pay satışlarında Borsa‟da satış yönteminin kullanılması zorunludur. ”

Halka açılmak üzere hisse senedi satışı yapacak ortaklıklar; Tebliğin 12.

maddesinde ise aracı kurumlar dıĢında kalan halka açık olmayan ortaklıkların, hisse senetlerinin hissedarları tarafından halka arz edilmesi ile kanun hükümlerine göre halka açık olmayan ortaklıkların sermaye artırarak, artırılan sermayeyi temsil eden paylarını kısmen veya tamamının halka arz etmeleri durumunda talep toplama veya borsada satıĢ yöntemlerinden birinin kullanması zorunlu olduğu belirtilmiĢtir.

Nitelikleri belirlenmiş halka açık ortaklıklar; Tebliğin 12. maddesine göre

“halka açık ortaklıkların sermaye arttırımı yoluyla hisse senedi satışlarında SPK‟ca

belirlenen standartlara uygun olarak hazırlanmış son yıla ait bilançolarına göre, hisselerinin defter değeri nominal değerinin en az iki katı olan ortaklıkların; aynı bilanço üzerinden net dönem karı elde etmiş olmaları ve bilanço aktif toplamlarının 10.000.000 TL‟sini aşmış olmaları halinde talep toplama ve borsada satış yöntemlerinden birinin uygulanması zorunludur. Ancak yeni pay alma haklarının kullanılmasından sonra kalan tutarın, nakit karşılığı artırılacak sermayeye oranının % 5 ve altında kalması durumunda, yapılacak başvuru üzerinde bu yöntemler uygulanmayabilir”.

1.3.4.1. Talep Toplama Yöntemi

Talep toplama yöntemi, potansiyel yatırımcıların satıĢa çıkarılan çeĢitli sermaye piyasası araçları üzerine ilgili talepler toplanıp genel bir talep değerlendirmesi sonucunda satıĢa çıkarılan araçların talep eden yatırımcılar arasında dağıtım iĢlemidir.

Halka arza iliĢkin yatırımcı taleplerini toplanıp, ilgili talepler değerlendirilerek, taleplerle bağlantılı olarak hisse senetleri dağıtılır. Bu talep toplama iĢlemi sabit fiyatta talep toplama ve fiyat teklifi alma yoluyla talep toplama yöntemi olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Sabit Fiyatla Talep Toplama

Sabit fiyatla talep toplama yönetim uygulamada en çok baĢvurulan yöntemdir. Bu yöntemde ihraççı veya hissedar yapılmıĢ olan ön fizibilite çalıĢmaları ıĢığında sabit bir fiyat ve arz edilecek hisse miktarını belirlemektedir. Bu fiyata göre yatırımcıların talepleri toplanmaktadır (Koç, 1998: 13).

Bu yöntemde, satışa sunulan hisse senetleri için sabit bir fiyat belirlenir. Yatırımcının bu yöntemde fiyat seçme şansı yoktur. Yatırımcılardan gelen talepleri toplamak için bir talep formu hazırlanır. Yatırımcılar formu doldurduktan sonra talep ettikleri miktara ait bedeli, sirkülerde belirtilen banka hesap numarasına yatırır. Kişiler istedikleri takdirde taleplerine bir alt sınır koyabilir. Böylece kendilerine bu sınırın altında pay düştüğü zaman hisseleri almaktan vazgeçebilir

(Karslı, 2004: 48).

“Taleplerin arz edilen miktardan az veya fazla olması durumunda değişik

yöntemler izlenir. Toplam talep, satışa sunulan miktardan az olduğunda bütün talepler karşılanır. Fazla olduğunda ise satışa sunulan toplam tutar, talep eden yatırımcı sayısına bölünür. Bulunan miktar ve altındaki talepler karşılanır. Toplam talep fazla olduğunda kalan tutar, talebi tamamen karşılanamayan yatırımcı sayısına bölünerek dağıtılır. Dağıtım işlemi tüm satışa sunulan hisse senetleri bitinceye kadar devam eder” (Koç, 1998: 56).

Bu yöntemde izahname ve sirkülerde belirtilmesi Ģartıyla; halka arz edilecek sermaye piyasası araçları yatırımcı grubuna, ihraççının çalıĢanlarına, ticari organik bağı bulunan yatırımcı kitlesine veya ihraççının/hissedarın belirleyeceği bir yatırımcı kitlesine satılmak üzere sınırlandırılabilmektedir.

Fiyat Teklifi Alma Yoluyla Talep Toplama

Temel olarak bu yöntemde aracı kurum öncelikle potansiyel yatırımcılarla görüĢür ve yatırımcılardan bağlayıcı olmayan fiyat teklifleri alır. Daha sonra, fiyat teklifleri en yüksek fiyat teklifinden en düĢük fiyat teklifine doğru sıralanarak bir tabloya dönüĢtürülür (Akbulak ve Akbulak, 2004: 107).

Bu yöntemde hisselerin satışı için sabit bir fiyat belirlenmemiştir. Hisseler için minimum bir satış fiyatı belirlenip bu fiyat üzerindeki teklifler alınır. Toplanan teklifler en yüksek fiyattan en düşük fiyata doğru sıralanır. Her fiyat düzeyinde talep edilen miktarlar ile birikimli (kümülatif) miktarları gösteren bir tablo hazırlanır. Birikimli olarak en çok hisse senedinin satılabildiği fiyat, satış fiyatı olarak belirlenir. Talep, arz edilen hisse miktarından az ise hisseler yatırımcılar arasında talep miktarlarıyla orantılı olarak dağıtılır. Talep fazla ise en yüksek fiyatlı talepten başlanarak dağıtım yapılır (Koç, 1998: 58).

Bu yöntemin sabit fiyatla talep toplama yöntemine göre farklılığı, bu tür halka sabit fiyatla talep toplamasından farklı olarak, ihraççı tarafından hisse senetlerinin satıĢlarında asgari bir satıĢ fiyatı belirlenir, bu taban satıĢ fiyatı üzerindeki fiyat teklifleri toplanır.

Tebliğin 15. maddesindeki daha ayrıntılı açıklamasında ise “Toplanan

teklifler, en yüksek fiyat teklifinden en düşük fiyat teklifine doğru olmak üzere, her fiyat düzeyinde talep edilen miktarlar ile birikimli miktarları gösteren bir tabloya dönüştürülür. Birikimli olarak en çok payın satılabildiği fiyat, satış fiyatı olarak belirlenir ” denilmektedir.

1.3.4.2. Talep Toplamaksızın SatıĢ Yöntemi

Talep toplamaksızın satıĢ yöntemi, hisse senedine yeterli talep bulunamaması halinde bizzat ihraççı veya aracı kuruluĢ vasıtası ile belirli bir fiyat tespit edilerek, yatırımcılardan talep toplamaksızın halka arz yoluyla satıĢıdır (Akbulak ve Akbulak, 2004: 107). Bu yöntemin uygulanması halinde; tasarruf sahipleri, sirkülerde belirtilen süre içinde pay bedellerini bir bankada açılan özel hesaba yatırarak sermaye artırımına katılırlar (Seri: VIII, No:66, madde 16).

1.3.4.3. Borsada SatıĢ Yöntemi

Hisse senetlerinin “Borsada SatıĢ” yöntemiyle halka arzı, SPK‟nun onayı üzerine ĠMKB Yönetmeliği çerçevesinde gerçekleĢtirilir (Koç, 1998: 16).

Bu yöntemde, sabit fiyat ile borsadaki her bir satıĢın tescili sağlanır. SatıĢ, önceden belirlenen bir aracı kurum vasıtasıyla öncelikle ilgili borsanın birincil piyasasında gerçekleĢtirilir. Bu piyasada halka arz olunan hisse senetlerini alan yatırımcılar, bu hisse senetlerini satabilmek için söz konusu hisse senetlerinin ikincil piyasada iĢlem görmesini beklemek zorundadır. SPK‟ya kayıt sırasına seçilen fiyat halka arz fiyatı olur. Buradan itibaren daha sonra hisse senetleri değer fiyatlar ĠMKB tarafından belirlenen günlük limitler Ģeklinde serbest olarak hareket eder.