Genel (Adi) Malûllük Aylığının Kesilmesi ve Yeniden Başlaması

aylığının kesilmesini ve kesildikten sonra hangi şartlar altında tekrar bağlanabileceğini 27. maddenin üçüncü fıkrasında düzenlemiştir. Buna göre, “Malûllük aylığı almakta iken bu Kanun’a göre veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaya başlayanların malûllük aylıkları, çalışmaya başladıkları tarihi takip eden ödeme dönemi başında kesilir ve bu Kanun’a tabi olarak çalıştıkları süre zarfında 80 inci maddeye göre belirlenen prime esas kazançları üzerinden 81 inci madde gereğince kısa ve uzun vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortasına ait prim alınır. Bunlardan işten ayrılarak yeniden malûllük aylığı bağlanması için yazılı istekte bulunan ya da emekliye ayrılan veya sevk edilenlere; kontrol muayenesine tabi tutulmak ve ilk aylığına esas malûllüğünün devam ettiği anlaşılmak kaydıyla, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında çalışıyorsa görevinden ayrıldığı tarihi, diğerlerine ise istek tarihlerini takip eden ödeme döneminden itibaren yeniden malûllük aylığı hesaplanarak bağlanır”. Burada aylığın kesilmesine neden olan çalışma Kanun’un 4/a, 4/b, 4/c bendine tabi çalışmadır356. Bunlara ek olarak Kanun’daki açık düzenleme karşısında yurt dışındaki çalışmalar da aylığın kesilmesine neden olacaktır357.

355 _{GÜZEL/OKUR/CANİKLİOĞLU, s.432.}

356 _{“SSK’na bağlı olan zorunlu sigortalı çalışma” olarak kabul edilmekte ve Bağ-Kur’a veya topluluk}

sigortasına bağlı çalışmalar malûllük aylığının kesilmesi sonucunu doğurmamaktadır. Y10HD. 19.09.1979. 5553/7424. Emekli Sandığı Konusunda, Bkz. AKIN, s.373.

Sigortalının malûllük aylığının sebebini oluşturan malûliyet durumu zaman içerisinde değişikliğe uğrayabilir. Malûliyet oranı artabileceği gibi azalmış da olabilir358. İşte bu malûllük durumu da kontrol muayenesi ile belirlenir. Bu konu da Kanun’un 94. maddesinde hüküm altına almıştır. İşte sigortalının malûl sayılmasına neden olan sağlık durumunun (çalışma gücü ve meslekte kazanma gücü kaybı oranı, vazifesini yapamayacak derecede malûl olmak veya başkasının bakımına muhtaç olmak) değişmesi sonucunda Kurum veyahut da bizzat sigortalı kontrol muayenesinden geçmeyi talep edebilir. Yargıtay’a göre de Kurumun kontrol muayenesi istemesi en doğal hakkıdır. Kontrol muayenesi istemi Kurumun yasal ödevi olup, bu hakkın kullanması afakî iyiniyet kurallarına aykırı sayılamaz359.

Kurumun yazılı bildiriminde belirtilen tarihten sonraki ödeme dönemi başına kadar kabul edilebilir bir özrü olmadığı halde kontrol muayenesini yaptırmayan sigortalının malûllük aylığı veya sürekli iş göremezlik geliri ile çalışma gücünün en az % 60'ını yitiren malûl çocukların kendilerine bağlanmış olan gelir veya aylığı, kontrol muayenesi için belirtilen tarihten sonraki ödeme dönemi başından itibaren kesilir (Kanun m. 94/V). Ancak, kontrol muayenesini Kurumun yazılı bildiriminde belirtilen tarihten başlayarak üç ay içinde yaptıran ve malûllük veya sürekli iş göremezlik halinin devam ettiği tespit edilen sigortalının veya aylık ya da gelir bağlanmış olan malûl çocuğun kesilen aylık veya geliri, kesildiği tarihten başlanarak yeniden bağlanır (Kanun m.94/VI). Kontrol muayenesini Kurumun yazılı bildiriminde belirtilen tarihten üç ay geçtikten sonra yaptıran ve malûllük veya sürekli iş göremezlik halinin devam ettiği tespit edilen sigortalının malûllük aylığı veya yeni sürekli iş göremezlik derecesine göre hesaplanacak geliri, gelir veya aylık bağlanan çalışamayacak durumda malûl çocukların ise almakta oldukları gelir veya aylık, rapor tarihinden sonraki ay başından başlanarak yeniden bağlanır (Kanun m. 94/VII).

Kontrol muayenesi sonucunda malûllük durumunun değişmediği, arttığı veya azaldığı şeklinde bir durum ortaya çıkabilir. Malûllük durumunda değişiklik olmamışsa sigortalının malûllük aylığında değişiklik yapılmaksızın devam olunur.

358 _{TUNCAY/EKMEKÇİ, 2. Baskı, s.319; UŞAN, s.209.}

359 _{GÜZEL/OKUR/CANİKLİOĞLU, s.432. Y10HD. 19.04.1976, 9479/2868, 28.03.1977, 6717/}

Malûllük durumu artmış ise malûllük aylığı yeniden hesaplanır ve rapor tarihini izleyen aybaşından itibaren yeni hesaplanan aylık ödenir. Buna karşılık malûllük durumunda azalma ortaya çıkmış ise de ve malûllük aylığı alabilecek derecede de malûllüğü ortadan kalkmış ise rapor tarihini takip eden aybaşından itibaren aylığı kesilir. Eğer azalmışsa da aylık buna göre yeniden hesaplanır.

506 sayılı Kanun’da malûllük aylığı alan bir sigortalının çalışması mümkün değildir. Kanun’un 58. maddesi bunu kesinlikle yasaklamaktadır. Sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışmayı ise yalnızca yaşlılık aylığı alanlar için kabul etmektedir. Yargıtay’ın 2004 yılında vermiş olduğu bir kararda bu konu açıklığa kavuşturulmuştur. Kanun’un 58. maddesi, malûllük aylığının sigortalının çalışmaya başlaması halinde kesilmesi kuralını benimsemiştir ve çalıştıklarını Kuruma haber vermeden aylık alanların aylıklarının, çalıştıkları süreyle sınırlı olmak üzere, BK. m. 61 ve devamı maddelerine göre sigortalılardan geri alınmasını mümkün görmüştür360. Ancak Kanun bunu sadece 506 sayılı yasaya göre malûllük aylığı alanlar için yasaklamıştır. Ancak diğer sigorta kollarında çalışanlar hem SGDP ödeyerek çalışacak hem de yaşlılık ve malûllük aylığı alabilecektir. Bu da çelişkiye neden olmaktadır361. 5510 sayılı Kanun döneminde ise sigortalı hangi bent kapsamında sigortalı olursa olsun malûl aylığı alan bir kimsenin sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışması mümkün değildir362.

Yukarıda 27/3. maddesinde açıkça beyan edildiği üzere “işten ayrılarak yeniden malûllük aylığı bağlanması için yazılı istekte bulunan ya da emekliye ayrılan veya sevk edilenlere; kontrol muayenesine tabi tutulmak ve ilk aylığa esas malûllüğünün devam ettiği anlaşılmak kaydıyla, m. 4/c kapsamında çalışıyor ise görevinden ayrıldığı tarihi, diğerlerinde ise istek tarihlerini takip eden ödeme döneminden itibaren yeniden malûllük aylığı hesaplanarak bağlanır”.

Yeni bağlanacak olan malûllük aylığının hesabını ise Kanun, “bu durumdakilerden ilk bağlanan malûllük aylığına esas prim ödeme gün sayısı; 9000 günün üzerinde olanların aylıkları 30 uncu maddenin üçüncü fıkrasının (a) bendi

360 _{Y10HD. 06.07.2004, 4226/6496.}

361 _{GÜZEL/OKUR/CANİKLİOĞLU, s.433; AKIN, s.378.} 362 _{GÜZEL/OKUR/CANİKLİOĞLU, s.433; AKIN, s.378.}

hükümleri uygulanarak hesaplanır. 9000 günden az olanların aylıkları ise, eski aylığın kesildiği tarihten sonra aylıklara yapılan artışlar uygulanmak suretiyle aylığın başlangıç tarihi itibariyle hesaplanan tutarının emeklilik öncesi ve sonrası prim ödeme gün sayısı toplamının emeklilik öncesi prim ödeme gün sayısına orantılı bölümü ile emeklilik sonrası çalışmaya ait kısmi aylığın toplamından oluşur. Emeklilik sonrası çalışmaya ait kısmi aylık, emeklilik öncesi ve sonrası prim ödeme gün sayısı toplamı ve emeklilik sonrası çalışmaya ait prime esas kazançları üzerinden bu maddenin birinci fıkrasına göre hesaplanan aylığın emeklilik sonrası prim ödeme gün sayısına orantılı bölümü kadardır. Yeni aylık, eski aylığın kesildiği tarihten sonra aylıklara yapılan artışlar uygulanmak suretiyle bulunan tutarın altında olamaz. Yukarıdaki (a) ve (b) bentlerinde belirtilen 9000 prim gün sayısı, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar için 7200 gün olarak uygulanır”.