BÖLÜM 3: BULGULAR
3.1. Türkiye’ye Geliş Süreci
3.1.3. Geliş, Kayıt ve Yerleştirme Süreci
Yabancı uyruklu öğrenciler ülkemize gelme kararı aldıktan sonra geliş aşamasında birtakım zorluklarla karşılaşması muhtemel gözükmektedir. Geliş sürecinde hangi aşamalardan geçtiklerini ve yaşadıkları kolaylıkları/zorlukları öğrenmeye çalıştığımızda, bireysel imkânlarıyla ve Türkiye Burslusu olarak gelenler arasında farklılık olduğunu görmekteyiz.
3.1.3.1. Bireysel İmkanlarıyla Gelenlerin
3.1.3.1.1. Geliş Aşamasında Karşılaşılan Zorluklar
Kendi imkânlarıyla eğitim almaya gelen 13 katılımcı, TDV/YTB aracılığıyla gelenlere nazaran sadece finansal açıdan değil bürokratik ve sosyo-kültürel faaliyetsel açıdan da
113
bazı dezavantajlı durumlarla karşılaşmaktadır. Öğrenci adayı, Türkiye’deki üniversitelerdeki yabancı öğrenci alım ilanlarını takip edecek, talep edilen belgeleri ibraz edecek, başvuru sınavlarına girecek, vize işlemleriyle uğraşacak ve Türkiye’ye geldikten sonra yurt barınma ve finans sorunlarıyla boğuşmak durumunda kalacaktır.
Türkiye Burslusu K32 [Erkek-Zimbabve-Müslüman], burssuz bir şekilde kendi imkânlarıyla ülkemize gelenlerin zorluklar yaşadığını şöyle belirtmektedir: “(Zorluğu)
değişiyor. Mesela, burslu gelenler için kolay. Ama burssuz gelenler için biraz zor. Mesela vize almak çok zor. Ama burs alanlar için kolay, isimleri sistemde var zaten. (Burssuz olup vize alamayan arkadaşlarım) var. Zor oluyor onlar için.”
Ancak bu durum, bireysel imkânlarıyla gelen bütün öğrencilerin söz konusu işlemlerde aynı zorluklarla karşılaştığı anlamına gelmemektedir. Çalışmamızdaki 13 katılımcının yalnız 2’si ülkemize gelirken önemli sorunlar yaşadığını belirtmiştir Aşağıda göreceğimiz üzere iki kişi önemli güçlüklerle karşılaştığını belirtmekte, geriye kalan 11 ise bu tarz güçlüklerle karşılaştıklarını dile getirmemektedir. YTB tarafından sadece hazırlık aşamasında finanse edilen, bununla birlikte kendi imkânlarıyla ülkemize gelen ve Türkiye’ye, Filistinli olduğu için Mısır üzerinden aktarmalı olarak gelmek zorunda olduğunu belirten K23 [Erkek-Filistin-Müslüman] ülkesinden buraya gelirken yaşadığı vize sorununu şöyle aktarmaktadır: “Ben YTB ile geldim hazırlık olarak onlarla
karşılaştık… Ben otuz gün kaldım yolda. Çünkü Mısır’a gittim Mısır’dan izin almam lazımdı Mısır’a gitmek için… Mısır’a gittim orada on beş gün kaldım, sadece pasaport çıkartmak için… Aldım pasaportumu… Orada on beş gün kaldım (yani) Mısır’da. Ondan sonra geldim Türkiye’ye. Orada (Mısır’da) alıyorlar benim pasaportumu. “Mısır’da kal!” dediler, aynı anda senin pasaportunu vermeyeceğiz. (Ama) Herkese (her Filistinliye) böyle yapmıyorlar… Bazılarını Mısır’a götürüyorlar, bazılarını hemen Türkiye’ye götürüyorlar. (Bana yapılan uygulama gibi) Mısır’ı hiç görmeden bazılarını) hiç göndermiyorlar… Bazen diyorum ki şanslıyım, bazen diyorum ki ohh be otuz gün orda kaldım yolda… Hatta çok zor yol var Mısır’ın. Durumlar savaş gibi ama televizyonda (gördüğümüz olaylar) gibi yaşıyorsun. (Yani) burada bir uçak iniyor, buradan bir füze atılıyor ama sadece şey uzaktan (görüyoruz, içinde değiliz). Mısır’da (iç kısımlarda) değil, sadece sınırlarda… (Bununla birlikte) Türkiye’ye geldiğimde (sınır kapısında) hiç zorlanmadım… Kolayca aldılar… İlk önce (zamanlarda) benim yurdum hazır değildi, otele götürdüler, sonraki gün yurda yerleştim.”
114
Ülkesinde cereyan eden iç savaş nedeniyle henüz 11 yaşındayken ülkemize iltica eden K52 [Kadın-Irak-Müslüman], geliş esnasında yaşadığı zorlukları şu şekilde ifade etmiştir:
“(Türkiye’ye gelirken) yolda evet, zorlandık. Şey uçakla gelmedik biz, arabayla geldik. Yakın da 30 saat… Şeyden Bağdat’tan Erbil’e gittik. Orada bir gün kaldık, sonra devam ettik yani. Gelirken (de) yani illa ki sıkıntılar oluyor.”
Geriye kalan 11 katılımcı ise, kendi imkânlarıyla gelmiş olsa da büyük zorluklar yaşamadıklarını belirtmiştir. K25 [Kadın-Irak-Müslüman], sırf Iraklı olduğu için, geldiği yıl olan 2014’te, kendisine sadece üç ülkenin (Türkiye, Ürdün ve Endonezya’nın) vize verdiğini, Endonezya’nın uzak, Ürdün’ün de vize de zorluk çıkartması sebebiyle Türkiye’yi seçtiğini şöyle belirtmiştir: “Önceden eee dört ya da üç sene önce vizesiz
gelebilirdik, vizesiz işlemler internet üzerinden yapabiliyorduk, kolayca sonra geliyorduk. Şimdi biraz zor oldu vize vermiyorlar… Sadece bir ay için (veriyorlar)… Sonra burada ikamet de vermiyorlar. (O yüzden bizim geldiğimiz dönemde daha kolaydı), şimdi daha zor oldu… O zamanda sadece Türkiye’ye vize veriyorlardı. Vizesiz değil vize veriyordu diğerleri zaten hiç vermiyordu. Mesela (vize veren) Ürdün de vardı Endonezya da vardı… Endonezya biraz uzak (o yüzden seçmedim), Ürdün de yani son günlerde onlar da vize vermiyorlardı.”
3.1.3.1.2. Geliş Sonrası Yerleştirme Süreci
Bireysel imkânlarıyla gelen öğrencilerin Türkiye’deki üniversitelere başvuru ve yerleşme süreçlerini -katılımcıların anlatımıyla- kronolojik olarak şu şekilde sıralayabiliriz:
*Türkiye’deki üniversitelerin yabancı uyruklu öğrenci kontenjanı açması,
K51 [Erkek-Kosova-Müslüman]: “Sakarya Üniversitesi yabancı kontenjanı açıyor. Çoğu
üniversite açıyor Türkiye’de.”
*Başvuru (internet üzerinden)
*Ortaöğretim not belgesinin ibrazı (üniversite ve bölüme göre farklılık arz edebilir) K9 [Erkek-Türkmenistan-Müslüman]: “Ortaokul diplomasıyla başvuruyoruz buraya.
Oradaki puanları alıyorlar. İşte sınav yapmadan o notlarla alıyor.”
115
K50 [Erkek-Kenya-Müslüman]: “Başvurduktan sonra bana belge gönderdiler, o belgeyi
kullanarak hızlıca vize aldım.”
*Türkiye’ye girişte vize talep edilen ülke vatandaşları için vize başvurusu30
K9 [Erkek-Türkmenistan-Müslüman]: “Gelirken çok zorluk çekmedik de işte
başvuruyorsun işte sana mektup geliyor üniversiteden. Kabul mektubu. Onunla vize alıyorsun.”
*YÖS Sınavına Giriş (2010-2011 eğitim-öğretim yılı öncesindekiler için)
K52 [Kadın-Irak-Müslüman]: “Sonra YÖS okudum. Bir yıl yani şey (hazırlandım)...
YÖS’e…” *Yerleştirme
K19 [Kadın-Doğu Türkistan-Müslüman]: “Bir YÖS sınava girdim aslında İstanbul
Marmara şey yaptım ama kazanamadım. Sonra işte ben Sakarya’ya da başvurmuştum yedek olarak işte Sakarya çıkmış”
*Dil kursu (YTB aracılığıyla gelmeyenler için ücretli olduğu için seçmeli. Muafiyet sınavına da girilebilmektedir).
K14 [Erkek-Türkmenistan-Müslüman]: “Türkçe sınavına (TÖMER) girdim ve onu da
kazandım. Eğitime 1. sınıftan başladım.”
3.1.3.2. TDV Bursu ile gelenler
Araştırmamız kapsamında yer alan ve TDV bursiyeri olan tek katılımcı K5 [Kadın-Moğolistan-Müslüman], TDV bursu kapsamında ülkemize gelirken bir sorun yaşamadığını, bununla birlikte bu programın sosyokültürel, akademik faaliyetlerini -YTB’ye nispetle- yetersiz bulduğu için, TDV’nin bu tür faaliyetleri arttırmasını temenni etmektedir: “Ben ortaokulu Kazakistan’da okumuştum zaten. Döndüm sonra. Bizim
orada bir cami yapmıştı TİKA. Ondan sonra oraya gittim 2 sene. Bizim orada camide hocamız vardı imam. O da “mart ayına kadar Diyanet’in başvuruları var. İlahiyat okumak istersen filan” dedi. Ben de istiyordum öyle bir başvurduk… Çok öğrenci
30 2019 yılı itibarıyla ülkelere göre Türkiye’nin tabi tuttuğu vize rejimi için ayrıntılı bilgi için bkz. T.C.
Dışişleri Bakanlığı (t.y.). Yabancıların Tabi Olduğu Vize Rejimi. Erişim Adresi:
116
başvurmuştu… Mülakatta Kur’an filan okuduk. İlahiyat seçtiğim için sorular sordular. (Buraya TDV aracılığıyla gelmek isteyenler) gelsinler ama (etkinlik konusunda YTB) daha aktif oluyorlar. Ama Diyanet’te etkinlik yok çok. Olsa da biz bundan haber olmuyoruz. Şu an yurtta mesela akademik kızlar var. Onlar mesela kurslara filan gidiyorlar. Sakarya’da Diyanet’in 3 öğrencisi var. 3’ü de bu ilahiyatta okuyor.”
Bulgular kısmında açıkladığımız gibi özellikle Türk lisesinde okuyan yabancı uyruklu öğrencilere lise bitiminden sonra Türk yetkililer, YTB veya TDV burslarından birisine başvuru yapmaları yönünde kendilerine tavsiyede bulunmaktadırlar.
Örneğin Türkler tarafından açılmış dini ağırlıklı eğitim veren liseden mezun olduktan sonra yetkililer tarafından, Türkiye’de eğitim almasına yönelik aldığı teklifi K36 [Erkek-Fildişi Sahilleri-Müslüman] şöyle açıklamaktadır: “Zaten okulda ya YTB ya Diyanet.
Çünkü Diyanet bize geliyor anlatıyor. Üniversiteye gitmemiz için iki seçeneğimiz var. Ya YTB’ye başvuracaksın ya Diyanet’e başvuracaksın. Diyanet’e başvuranlar (çoğunlukla) İlahiyat’a gidiyorlar, burs alıyor sadece... Diğer kalan YTB işte… ben YTB’ye başvurdum.”
3.1.3.3. YTB Bursu ile Gelenler
3.1.3.3.1. Geliş Aşamasında Karşılaşılan Zorluklar
Türkiye Burslusu olanlar devlet himayesinde geldiği için, bireysel imkânlarıyla gelenlere göre, hem ilk gelişte (vize) hem de geliş sonrasındaki yerleştirme, barınma, etkinlik imkânına sahip olma gibi hususlarda önemli avantajlara sahip olmaktadır. Bununla birlikte araştırmamızda yer alan Türkiye Burslusu 40 katılımcıdan sadece 6’sı geliş aşamasında birtakım sorunlarla karşılaştığını ifade etmişlerdir.
YTB, başvuran adayların seçimi için o ülkede belirlenen tarih ve mekânda, mülakata girmeye hak kazanmış bursiyer adayları ile, katılımcının konuşabildiği dilde sözlü mülakatlar yapar ve belirlenen kontenjanda kişinin alımına karar vermektedir. 15 Temmuz 2016’da ülkemizde yaşanan darbe girişimi, ülke güvenliğini tehdit ettiği ve yerel halkı tedirginliğe sevk ettiği gibi yabancı uyruklu öğrencilerin de tedirginlik yaşamasına ve o dönemde ülkemizde eğitime başlayacak olan öğrencilere yapılacak mülakatların da gecikmesine yol açmıştır.
117
K16 [Kadın-Gürcistan-Hristiyan] bu durumu şöyle izah etmektedir: “Burs kazandık
sonra, pasaport almaya gittik. Orada vize işlemleri o kadar zor değildi yani. Haa seçim (ise) baya bekledik martta başvurduk, mart ayında başvurduk cevaplar Eylül’de geldi. (Başvuru) şu yazdı, yani 15 Temmuz darbesi.”
K22 [Erkek-Nijerya-Müslüman] sürecin uzun olmasının kendisinde yarattığı tedirginliği şu şekilde açıklamaktadır: “Süreç çok hızlı ve netti. Tek yapmamız gereken internet
üzerinden başvuru yapmak oldu. Sonrasında mülakat için çağırıldım. 5 ay kadar (sürdü). (Bu yüzden süreç) kolay değildi. Çünkü çok fazla şey var. Öncelikle başvuru yapıyorsunuz, cevap almak için çok uzun süre bekliyorsunuz. Bu kolay bir süreç değildi. Çünkü tam ortadasınız, ne yapacağınızı bilmiyorsunuz. Muallâkta kalıyorsunuz.”
K47 [Erkek-Mısır-Müslüman] ise geliş aşamasında YTB’nin kendisine geliş bileti göndermemesi ve barınacağı yurdun belirlenmemesinden ötürü yaşadığı sorunu şöyle açıklamaktadır: “O sıralar çok sıkıntı oldu. YTB’den bana yurt çıkmadı. Bilet
göndermediler. Mısır’dan çıkmak için sadece 5 günüm vardı. Bizde bazı kurallar var. Onlardan biri de Ekim ayı gelince erkekler Mısır’dan çıkamaz. Çünkü Ekim’de okullar başlıyor… Eylül’de, en son gün çıktım. Çünkü YTB bilet göndermemişti, ben de “tamam, kendim alayım” dedim. (Normalde YTB) iki bilet (gönderir). Türkiye’ye gelirken ve okul bittikten sonra iki bilet veriyor YTB. (Onlar) göndermedi, (ben de) kendi kendime aldım. (Neden göndermediklerini sorunca meğer) sistemde bir yanlışlık olmuş.”
Geriye kalan 34 Türkiye Burslusu katılımcı ise geliş sürecinde bir zorlukla karşılaşmadıklarını belirtmektedirler. K12 [Kadın-Gürcistan-Hristiyan] ise talep edilen belgelerin çokluğundan yakınmaktadır: “Eğer mülakattan geçersen, mülakat da sınav
gibi oluyor. Sonra kabul mektubu geliyor ve orada başlıyor. Evraklar, evraklar… Çok değil ama uğraşman gerekiyor. Bir iki ay falan sürüyor.”
K17 [Kadın-Gürcistan-Müslüman], Türkiye’nin yabancı öğrencileri kabul etmede zorluk çıkarmadığını, aksine diğer ülkelere göre çok daha kolay bir sürecin işlediğini belirtmektedir: “Bizde çok zor yabancı öğrencileri almak ama burada da ne bileyim yani
sınav falan olmadı sadece mülakat falan geçtik başardık.”
Tablo 8’de görüleceği üzere, ülkemize hem bireysel imkânlarıyla hem TDV burslusu/Türkiye Burslusu olarak gelen öğrencilerin önemli zorluklar yaşamadığı; geliş sonrasında ise bireysel imkânlarıyla gelenlerin ekonomik zorluklardan, TDV/Türkiye
118
Burslusu olanların bürokratik işlemlerin uzun sürmesinden dolayı şikâyet ettikleri gözlemlenmiştir.
Tablo 8:
Geliş Aşamasında ve Sonraki Süreçte Yaşanan Zorluklar
Zorluk Yaşayanların
Sayısı Zorluğun Neliği
Şikâyet Edenlerin
Sayısı Şikâyetin Neliği
Toplam
Bireysel
İmkanlarıyla 2 (%4) Vize ve Ulaşım 11 (%21) Ekonomik zorluklar 13
TDV - - 1 (%2) faaliyetlerin azlığı Sosyo-kültürel 1
YTB 6 (%11)
Sonucun açıklanmasının aylarca gecikmesi
34 (%63) belgenin çokluğu Talep edilen 40
Toplam 54
3.1.3.3.2. Süreç ve Mülakatın Uygulanışı
Türkiye Bursları’na başvuracakların lisans adayları için asgari %70; lisansüstü, %75; Sağlık Bilimleri (Tıp, Diş Hekimliği ve Eczacılık) için %90 akademik başarı kriterini karşılamalıdır. Yaş olarak lisans adayları için 21, yüksek lisans için 30, doktora için 35 yaşının altında olması gereklidir. Türk vatandaşları veya başvuru anında herhangi bir Türk üniversitesinde kayıtlı olanlar dışında, bu kriterleri karşılayan her ülke vatandaşı bursa başvurabilir (Türkiye Bursları, t.y.f).
*İnternetten burs için başvuru yapılır.
K27 [Erkek-Afganistan-Müslüman]: Önce kayıt yaptık. Dokümanterlerimizi yükledik
siteye ve sonra bize e-posta geldi, siz kabul edildiniz, falan diye...”
Başvuruş esnasında adaylardan şu belgeleri ibraz etmeleri istenir: Geçerli bir kimlik belgesi/kartı veya geçerli bir pasaport, adayın yakın zamanda çekilmiş bir fotoğrafı, ulusal sınav sonuçları (varsa), diploma ve geçici mezuniyet belgesi, akademik not dökümleri, uluslararası sınav sonuçları (GRE, GMAT, DELF, YDS, YÖS...) [seçilen program tarafında talep ediliyorsa], dil sınavı sonuçları (seçilen program tarafından talep ediliyorsa), araştırma konusu önerisi ve yapmış olduğunuz çalışmalara dair yazılı bir örnek (sadece doktora başvuruları için) (Türkiye Bursları (t.y.g).
*Kabul edilenler mülakata çağırılır
K33 [Erkek-Zimbabve-Hristiyan]: “Önce başvuru yapıyorsunuz. Ardından başarılı
119
*Yüz yüze yapılır (istisnai durumlarda, mülakatlar telefon üzerinden yapılır)
K11 [Kadın-Doğu Türkistan-Müslüman]: “Türkiye Bursları’nın sınavı yok. Diplomayla
ve lisans not ortalamasıyla başvuruyoruz. Orada da biraz kendi düşüncelerimizi yazıyoruz. Sorular var. Oradaki yanıtlara göre seçiliyoruz. Bizi telefonla arıyorlar mülakat için. Telefonda yapılıyor. (Sanırsam) burada olsak burada yapacaklarmış ama biz orada olduğumuz için (telefonla yaptılar). Ben (yüz yüze) mülakat yapmadım galiba bana ulaşamadılar bilmiyorum.”
*Mülakat heyeti, öğrencinin ülkesinde belirtilen gün ve tarihte mülakatı yapar:
K2 [Erkek-Hindistan-Müslüman]: “Sizin ülkenizden hocalar geldi Hindistan’da mülakat
yaptı. Onlarda beğendi konuşmamı. Ülkelere gidiyorlar başvuru yapmanız gerekiyor. Takriben 15 sayfalık bir mülakat. Onlar soru soruyor ve cevaplıyorsunuz. Biraz bize bakıyorlar. Bizim davranış biçimimize.”
*Başvuru için yoğun bir katılım olur.
K21 [Erkek-Nijerya-Müslüman]: “Çok kolay değil çünkü pek çok insan başvuru yaptı.
Mesela Nijerya’dan yaklaşık 1500 kişi başvurdu. Benim sıram 776’ydı. Benden önce çok kişi vardı.”
*Adaya mülakat esnasında konuşulacak dil için tercih hakkı verilir:
K27 [Erkek-Afganistan-Müslüman]: Tabi ben Türkçe bilmiyordum. Bana dediler yani
nasıl konuşuyorsan hangi dili konuşuyorsun? Ben önce İngilizce dedim başladım sonra baktım İngilizce de o kadar iyi değildi o zamanlar sonra Farsça konuştuk kolay kolay öyle… Zorluk çıkarmadılar (yani). Yani hangi dili konuşabiliyorsan öyle konuş diye.
*Mülakat heyeti arasında, yerel dil bilen bir tercüman olur:
K27 [Erkek-Afganistan-Müslüman]: “Sanırım iki üç tane arkadaş vardı üç tane mi dört
tane mi. Mülakat yapan arkadaşlardan birisi yüklediğimiz dokümanlar var ya onları kontrol ediyorlardı yani bunlar doğru mudur, birisi iki tanesi soru soruyorlardı. Birisi de Afgan arkadaştı. Tercüme etmek için.”
Mülakatta sorulanlar
YTB’nin kendi web sayfasından belirttiğine göre Türkiye Bursları içi başvuru yapanlar, akademik başarısının yanı sıra faaliyetlerine ve diğer mesleki yeterliliklerine göre bir değerlendirilmeye tabi tutulmaktadır. Yani adaylar sadece başvurdukları programın
120
kriterlerine uygunluklarına göre değil, bununla birlikte akademik ve sosyal başarılarına göre de değerlendirilmektedir. Her bir adaya 15-30 dk. süre verilen bu mülakatta adaya, başvuru amacının ne olduğu, akademik bilgisinin ne düzeyde olduğu ve kariyer hedefleri ne şekilde olduğu ölçülmeye çalışılmaktadır (Türkiye Bursları, t.y.h).
Çalışmamızda yer alan katılımcılar da buna paralel bir şekilde, mülakat esnasında şunların sorulduğunu belirtmişlerdir:
*Eğitim geçmişi hakkında
K27 [Erkek-Afganistan-Müslüman]: “O şey yerlerimiz ile ilgili. Mezun olduğumuz şeyle
ilgili bir 3 tane 4 tane soru sordular. Böyle bir kolay mülakat oldu, o kadar zor değil öyle.”
*Kendisini ifade ediş şekli
K35 [Erkek-Çad-Müslüman]: “Onlar ortalamana göre alınıyor. Bir de senin orada
mülakatta kriterlerine göre alınıyor.” *Kariyer hedefleri
K48 [Kadın-Etiyopya-Müslüman]: “Mülakatta şey sormuşlardı mesela. “Yüksek lisansta
ne yaptın?”, “Ülkene ne katkıda bulunacağını düşünüyorsun?”, “Neden bu bölüme devam etmek istiyorsun?” gibi bir şeyler. Galiba bu sorulara verdiğim cevaplardan dolayı beni seçtiler. Özgeçmişim de iyiydi yani. Lisansta, yüksek lisansta notlarım iyiydi.”
Mülakat sonrasında
*Başarılı olma durumunda kabul belgesi gönderilir.
K12 [Kadın-Gürcistan-Hristiyan]: “Eğer mülakattan geçersen, mülakat da sınav gibi
oluyor. Sonra kabul mektubu geliyor ve orada başlıyor. Evraklar, evraklar…”
*Öğrenci talep edilen belgeleri hazırlamaya başlar.
K33 [Erkek-Zimbabve-Hristiyan]: “Mülakat da başarılı geçtiyse sizi arıyorlar, mail
yoluyla bildiriyorlar. Sonra evrak tamamlama süreci başlıyor. Polis raporu, sağlık raporu, mezuniyet belgesi gibi evraklar tamamlanıyor.”
121
K26 [Erkek-Ukrayna-Hristiyan]: “Bir süre geçtikten sonra burs onayı aldığım bildirildi.
Okullar için tercih yapmamız istendi. Hangi okula geleceğimize burs komitesi karar verdi. Sakarya’ya yerleştirdim.”
*Kendisinden 12 bölüm ve 12 üniversite seçmesi istenir.
K27 [Erkek-Afganistan-Müslüman]: “Biz kayıt yaparken hani başvuru yapıyorsunuz ya
başvuru yaparken 12 tane seçmelimiz vardı. Oradan biz seçmiştik... Ben ilk önce Tarih seçmiştim… Mesela Modern Tarih vardı, Orta çağ Tarihi vardı. Hep Tarihin alt dalları. Aynen. Mesela Osmanlı Tarihi olur… Mesela başka seçeneklerimiz de vardı. Mesela uluslararası ilişkiler seçebilirdik, hukuk fakültesinden seçebilirdik, yani böyle şeyler var. (Sakarya Üniversitesi ise) 7. seçeneğimdi. 12 tane seçeneğimiz vardı.”
*Bununla birlikte öğrencinin hangi üniversite ve bölümde okuyacağını kontenjana veya
YTB’nin uygun gördüğü bölüm/üniversiteye göre yerleştirilmesi yapılır (Türkiye Bursları, t.y.e, s. 9).
K34 [Erkek-Gana-Müslüman]: Normalde ben Sakarya’yı seçmedim İnsan Kaynakları da
seçmedim. Bankacılık okumak istedim. Hedef Sigortacılık. Onlar okumak istedim. Ama İnsan Kaynakları çıktı bana ve Sakarya Üniversitesi. (Sonuç olarak) İnsan Kaynakları’nı seçmedim ve Sakarya’yı da seçmedim ama şöyle bir durum var sistemde başvuru yaparken bir seçenek veriyorlar sunuyorlar sana. Yani “Yukarıdakiler sana uygun olmazsa biz sana başka bir bunu verelim mi?” evet dediğinde veriyorlar (rastlantısal atıyorlar).
*YTB tarafından uçak bileti (Türkiye Bursları, t.y.e)31 ve konaklayacağı yurt bilgisini gösteren belge peyderpey öğrenciye gönderilir.
K27 [Erkek-Afganistan-Müslüman]: Mülakattan sonra sanırım bir, bir buçuk ay mı falan
oldu. Sonra şey “sen kabul oldun, başardın” gibi belgeli falan (gönderiliyor). Sonra bir iki hafta da şey sürdü, bu yurt ayarlaması falan uçak bileti ayarlaması... (Bunların hepsini) YTB kendisi ayarladı. Yavaş yavaş öyle iki günden, sonra her iki gün, sonra her bir gün, sonra böyle belgeliyor bunlar.
31 Madde 8-(1): “Öğrencilere ilk geliş ve mezuniyet sonrası gidiş sırasında ulaşım desteği Başkanlık tarafından sağlanır. Ulaşım desteği, biletlerin Başkanlık tarafından temini veya nakdi ödeme şeklinde olabilir.”
122
*YTB, Türkiye Bursları kapsamında, yabancı uyruklu öğrencilerin barınma ihtiyaçlarının karşılanması hususunda Türkiye’deki kamu ve özel yurtlarla, hatta dini hüviyete sahip oluşumlarla iş birliği halindedir. Öğrencinin hangi özel/kamu yurdunda barınacağını YTB belirler (Türkiye Bursları, t.y.e)32 ve aksi belirtilmediği sürece öğrenci yurdunu keyfi sebeplerle değiştiremez.
K39 [Erkek-İran-Müslüman]: “Biz YTB’de sadece KYK’da kalabiliriz bu çok iyi bir
avantajdır bizim için.”
*YTB öğrencileri öncelikle kamu yurtlarında, eğer kontenjanlar dolu ise özel yurtlara -ücretini YTB karşılamakta- yerleştirir.
A11 [Kadın-Doğu Türkistan-Müslüman]: “O hiçbir zaman (kamu yurdunda) kalmadı.
Özel yurtta kaldı, ama parasını devlet ödedi. Çünkü KYK doluydu. Onların yerleşmesi gerekiyordu. Bursluydu, YTB bursluydu. Özel yurtla anlaştılar. O şekilde parasını, YTB ödüyor. Özel yurtta ve Diyanet yurdunda kaldı. Aynı şekilde.”
*Özel sebepler dışında, öğrencinin hangi kamu/özel yurtta kalacağının belirlenmesinde, onun dini inancı veya geldiği ülke belirleyici bir unsur değildir. K7 [Kadın-Makedonya-Müslüman]: “Yurtta Budist vardı Moğolistan’dan ***’da. 17-18 yaşlarında küçük (bir
kız öğrenciydi). Ben de bilmiyordum. Sonra söylediler onu ama benim ona tavırlarım değişmedi… (O kızın bizim yurda geliş sebebiyse) o zaman YTB ile anlaşmalıydı yurt. Tüm yabancılar bizim yurda gelmişti. Kongo’dan, Filipinler’den...”
3.1.3.3.3. Seçilme Kıstasları
*Öğrencilerin beyan ettiğine göre mülakata çağırılan kişilere din, dil, etnik köken, uyruk ayrımı yapılmamaktadır. K33 [Erkek-Zimbabve-Hristiyan]: “Sanırım farklı ülkelerden
ve dinlerden çok sayıda öğrenci alıyorlar. Çünkü örneğin çoğunlukla Müslüman alınıyor gibi görünse de aslında bu konuda çok ayrım yapıldığını düşünmüyorum. Bazılarımız Hristiyan, aramızda Katolikler, Protestanlar var. Bence ayrım yok.” Mülakat
değerlendirilmesinde kimlik ve aidiyetlerden ziyade başarı ölçütünün ön planda tutulduğunu K35 [Erkek-Çad-Müslüman] şöyle belirtmektedir: “Onlar ortalamana göre
alınıyor. Bir de senin orada mülakatta kriterlerine göre alınıyor... İyiysen alıyorlar. Bir
123
fark yaratmıyorlar yani sen Hristiyan’sın sen Müslümansın gibi herhangi bir şey yaratmıyorlar.”
*Bursiyer adayının not ortalamasına ek olarak sosyo-kültürel aktivitelere eğilimli olmanın da kıstas olarak değerlendirildiğini K45 [Kadın-Afganistan-Müslüman], şöyle belirtmektedir: “Bizde böyle not var, mesela %kaç; %90-99. Benimki %99’du. O yüzden
beni kabul ettiler. Yani notlar (belirliyor alımı). (Buna ilaveten) başka bir şey var ne kadar aktifsin okulda. Bana çok sertifika verdiler (ben lisedeyken) okul tarafından (ve) başka yer(ler)den. (Çünkü) aktif olarak çalışıyordum hep.”
*K39 [Erkek-İran-Müslümani-Şii] ise YTB’nin akademik kaygıdan ziyade stratejik bir kaygı güttüğünü ve YTB’nin öğrenci alacağı bölgeleri dini/kültürel/etnik birimlere ayırarak buralara tahsis etmiş olduğu kontenjana göre -ki bize göre YTB burada bir kültür mozaiği oluşturarak her kültürel dokuya temas etmeye çalışmaktadır- öğrenci seçtiğinden bahsetmektedir: “Bence yani bu program çok bilimsel değil. Yani kültürel bir program
ve ben de bunun yani farkında vardım… Hani böyle şey yani YTB’ye baktığımızda her