Geçici Hukuki Himaye Tedbirlerinin Konumuz Açısından Önemi

Geçici hukuki himaye tedbirlerinin yaklaşık ispat bakımından önemi yaklaşık ispatın en çok uygulama alanı bulduğu yerin geçici hukuki himaye tedbirleri oluşundadır. Belirttiğimiz üzere her alanda geçici hukuki himaye tedbirlerinin değişik örneklerini, değişik adlar altında görmekteyiz. Yukarıda geçici hukuki himaye tedbirlerinin üst bir kavram olduğunu inceledik173. Davanın amaçlarından biri olan maddi hukukun sağlanması amacına ulaşılabilmesi için dava konusunun korunması gerekliliği gün geçtikçe artmaktadır. Teknolojinin, sanayinin karmaşıklaştığı günümüzde artık davaların çok hızlı bir biçimde sonuçlanması gerekmektedir. Ancak tam ispatın uygulandığı, bu nedenle de bütün delillerin incelendiği, bütün itiraz ve defilerin tek tek çürütülmesinin gerektiği, maddi gerçeğe mümkün olduğunca ulaşılmanın zorunlu olunduğu (ki olması gerekende budur) bir dava sisteminde gelişen ve karmaşıklaşan hukuki uyuşmazlıklara çözüm bulmak hayli zordur. Özellikle, haksız rekabet ve fikri mülkiyet hukuku alanındaki hızlı müdahale gereksinimi gün geçtikçe artmaktadır. Hızlı müdahalede bulunulmadığı takdirde davanın sonuçlanmasının anlamsızlaşacağı günümüzde, geçici hukuki himaye tedbirleri son derece önem arz etmektedir. Geçici hukuki himaye tedbirlerinin öneminden bahsetmemizin sebebi ise, geçici hukuki himaye tedbirlerinin en belirgin ayırıcı özelliğinin ispat sisteminin farklı olması

170 _{Üstündağ-Tedbirler, s. 53, Özekes-Haciz, s. 267, Deren-Yıldırım-Tedbir, s. 121. Karşı görüş için bkz.;}

Bilge/Önen, s. 368; Postacıoğlu-Usul 1975, s. 488.

171 _{Geçici hukuki himaye tedbirlerinin özellikler bakımından ayrıntılı bilgi için, bkz; Yılmaz-C.I, s. 27-38.} 172

Budak, Ali, Cem: Medeni Usul Hukukunda Üçüncü Kişilerin Haklarının Korunması, İstanbul 2000, s. 160.

50

gerekliliğidir. Burada uygulanan ispat sistemi, gerek ispat ölçüsü bakımından gerekse zaman zaman ispat yükü bakımından farklılık arz etmek durumundadır. Ancak bu şekilde kendisinden beklenen faydayı verebilir.

Günümüzde geçici hukuki himaye tedbirleri artık nerdeyse normal yargılamanın yerini alır hale gelmiştir. Özellikle ifa amaçlı tedbirler ile haksız rekabet ve fikri mülkiyet konularında verilen tedbirlerde artık talep sahipleri, tedbir kararı ile amaçlarına ulaşabilmektedir. Bu nedenle, çoğu kez ana dava, ya açılmamakta yahut tedbir kararının etkisinin sırf bir süre daha devam etmesini sağlamak üzere tamamlayıcı merasimi yapmak için açılmaktadır. Bu derece önem arz eden geçici hukuki himaye tedbirlerinde ise ispat ölçüsü yaklaşık ispat ölçüsüdür. İspat yükü de bazı özellikler arz etmektedir174_{. Bütün bunlar}

değerlendirildiğinde, yaklaşık ispatın yavaş yavaş asıl ispatın yerini aldığını, tam ispat ölçüsünün giderek çeşitli yargı kararları yolu ile esnetilmeye çalışıldığı bir gerçektir. Klasik ispat yükü teorileri de bu anlamda birçok açıdan yetersiz kalmaktadır. Ancak buna rağmen yaklaşık ispat ölçüsü ve yükü ile ilgili pek fazla çalışma Türk Hukuku’nda bulunmamaktadır. Oysa yaklaşık ispatın kullanıldığı başlıca yerlerden birisi de geçici hukuki himaye tedbirleridir. Bu nedenle, geçici hukuki himaye tedbirlerini en azından kavram olarak ve bizim için önem teşkil edecek olan, amacına göre yapılan ayrımların belirlenmesine ihtiyaç vardır.

Sonuç olarak denilebilir ki, yaklaşık ispatı yazmak için mutlaka geçici hukuki himaye tedbirlerine değinmek gerekir. Geçici hukuki himaye tedbirlerine ilişkin bir şeyi anlatabilmek içinde aynı şekilde yaklaşık ispata değinmek gerekir. Bu nedenle yaklaşık ispat ile geçici hukuki himaye tedbirleri arasında son derece sıkı bir ilişki vardır. Belirttiğimiz üzere geçici hukuki himaye tedbirlerine karakteristik özelliklerini sağlayan, bu yolda uygulanan ispat sistemi ve bu ispat sisteminin, tedbiri talep eden lehine kolaylıklar sağlanmasıdır. Bu kolaylıkları sağlamanın başlıca aracı da yaklaşık ispattır. Yaklaşık ispatın özelliklerinden birisi de ispat ölçüsünün düşürülmesi ve ispat yüküne ait bazı özellikler arz etmesidir. Ancak bu ispat ölçüsünün düşürülmesi yolu ile sağlanan kolaylık nereye kadar olmalıdır. Hukuki dinlenilme hakkının zaman zaman ihlal edilebildiği geçici hukuki himaye tedbirlerinde, karşı tarafı koruma araçlarının neler olacağı günümüzde önemi gittikçe artan sorulardır. Bu bağlamda ispat yükü de hangi fonksiyonu ifa etmelidir? Klasik ispat yükü teorileri ne ölçüde

51

uygulanabilir? İspat yükünün kolaylaştırıcı mı yoksa zorlaştırıcı bir etkisi mi olmalıdır? Görüldüğü üzere bütün bu sorular hep geçici hukuki himaye tedbirleri eksenlidir.

Belirtmek istediğimiz ve altını özellikle çizmek istediğimiz bir husus ise, ihtiyati tedbirlerin amacına göre yapılan ayrımın ve geçici hukuki himaye tedbirlerindeki menfaat dengesinin konumuz açısından çok önemli olduğudur. İfa amaçlı tedbirler ile teminat amaçlı tedbirler arasında, karşı tarafın hukuki alanına yapılan müdahalenin farklı tezahür etmesi ispat ölçüsü bakımından ve ispat yükü bakımından da özellikler arz edecektir. Çünkü belirttiğimiz üzere, ifa amaçlı tedbirlerde karşı tarafın hukuki alanına daha fazla müdahalede bulunulmakta, asıl dava sonucu öne çekilmekte, talep eden taraf ifa amaçlı tedbir yolu ile çoğu kez tatmin edilmektedir. Dolayısıyla sadece dava konusunun muhafazasını amaçlayan teminat amaçlı tedbirler ile ifa amaçlı tedbirler arasında uygulanacak olan yaklaşık ispat sisteminin farklılık arz etmesi normal karşılanmalıdır. Yaklaşık ispat sisteminden kastımız ise yaklaşık ispatın iki saç ayağını oluşturan ispat ölçüsü ve ispat yüküdür175_{. Yani yaklaşık ispata}

karakteristik özelliğini veren şeyler ispat ölçüsü ile ispat yükünün normal yargılamaya göre farklılık arz etmesidir. İşte ifa amaçlı tedbirler ile teminat amaçlı tedbirler arasında, ispat ölçüsü ve ispat yükü bakımından bazı farklılıklar olabilmektedir. Bu farklılıkların neler olduğu, uygulanacak tedbir türünün ispat ölçüsü ve ispat yüküne olan etkisi ilgili bölümlerde incelenecektir176. Yalnızca burada bu konuya temas etmek ve konunun bu bakımından önemli olduğunu özellikle belirtmek istedik. Böylece okuyucuyu ilgili bölümleri okurken bu ayrım doğrultusunda yapacağımız ayrımlara dikkat çekmek ve buraya yapacağım atıflarla gereksiz tekrarlardan kaçınmak istedik.