Güney Kore Hukukunda Bireysel Başvuru

Anayasal başvuru sistemi, bireylerin temel haklarının ihlaline karşı başvurabilecekleri anayasal bir kanun yolu olarak, Kore Cumhuriyeti Anayasasında yapılan değişiklikle getirilmiştir.296

Anayasa’nın üstünlüğünü güvence altına almak ve etkin olarak uygulanmasını sağlamak amacıyla 1987 yılında Anayasada yapılan değişiklikle bağımsız bir Anayasa Mahkemesinin kurulması öngörülmüştür.297

Anayasa Mahkemesi dokuz üyeden oluşur. Üyeler altı yıllık sürelerle Cumhurbaşkanı tarafından atanırlar ve görevi biten üyeler 65 yaşını tamamlayıncaya kadar yeniden atanabilirler. Ayrıca Mahkeme bünyesinde görev yapan Anayasa araştırma konusunda uzman memurlar görev yapar.298

Mahkemenin görev ve yetkileri, kanunların anayasaya uygunluk denetimi, anayasa şikâyeti hakkındaki başvuruların incelenmesi, devlet organları arasındaki

293 _{Zorkin, a.g.m., s. 287-288.}

294 _{Türkiye’de Anaysa Mahkemesinin ihlalin tespitine ilişkin kararları için Ceza ve Hukuk} Muhakemesi Kanunlarında bu durumla ilgili herhangi bir düzenleme olmamasına rağmen; AİHM’in ihlal tespitine ilişkin kararları hakkında CMK’nın 311. m., HMK’nın 375. md’de özel olarak bu husus yargılmanın yenilenmesi sebepleri arasında sayılmıştır. Burada şu hususa vurgu yapmak isteriz.Türk hukukunda da yargılamanın yenilenmesi sebepleri arasında AYM tarafından verilecek ihlal kararlarının da sayılması usul açısından isabetli olurdu.

295 _{Zorkin, a.g.m., s. 289; Özbey, a.g.e., s.112}

296 _{Kim Yang-Kyun, “Kore’de Anayasal Başvuru Sistemi”, Anayasa Yargısı Dergisi, Anayasa} Mahkemesi Yayınları, Ankara, C. 9, 1992, s. 347; Özbey, a.g.e., s.120

297 _{Mustafa Baysal, “Güney Kore Cumhuriyeti Anayasa Şikayeti Uygulaması”, Anayasa Şikayeti} Sempozyumu, Bireysel Başvuru ‘Anayasa Şikayeti’, Editör: Musa Sağlam, Hukuk Adamları Birliği (HUKAB) Yayınları, Ankara, 2011, s. 179.

298 _{Hasan Tunç, “Anayasa Yargısında Yeni Oluşumlar: İşlevsel ve Kurumsal Açıdan Türk Anayasa}

Mahkemesi ile Macaristan ve Kore Anayasa Mahkemelerinin Karşılaştırılması”, Anayasa Yargısı

136

yetki uyuşmazlıklarının çözümü, yüksek yöneticilerin yargılanması ve siyasi partileri kapatma davalarını görmek olarak sıralanabilir. 299

Ayrıca Anayasa Mahkemesi, genel mahkemelerin talebi üzerine kanunların anayasallık denetimini yapabilir ve mahkemeler, görülmekte olan bir davada kanunun içeriğinin Anayasa aykırı olduğu konusunda makul bir şüphe içinde ise Anayasa Mahkemesine başvurabilirler.300

Kore’deki Anayasa şikâyeti sisteminin en önemli özelliği, bireylere doğrudan Anayasa Mahkemesine başvuru hakkı tanımasıdır. Anayasa ile güvence altına alınan temel haklarından biri, kamu gücü tarafından ihlal edilen herkes, anayasa şikâyeti başvurusunda bulunabilir.301

Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruların kabulünde bazı prensipler geliştirmiştir. Bunlar arasında bireysel başvuruya konu işlemin veya kararın kişisel, güncel ve doğrudan olması koşulları yer almaktadır.302

Bunlara göre, Anayasa Mahkemesine başvuru için meydana gelmiş bir ihlal bulunmalıdır. İhlal edileceği korkusu ya da ihlal etme tehlikesi bulunan bir yasa değil, hakkın ihlal edilmiş olması gerekmektedir. İhlalin konusu hükümet yetkililerinin herhangi bir görevin icrası ya da icra edilmemesinden kaynaklanan eylem veya işlemleridir.303

Bireysel başvuru çeşitli yasalarda belirtilen diğer kanun yollarından sonuç alınamadığı zaman başlatılabilir. Dolayısıyla, öncelikle diğer kanun yolları tüketildikten sonra Anayasa Mahkemesine başvurmak mümkün olacaktır. Bu kural Anayasa Mahkemesinin iş yükünün azaltılmasına ve dolayısıyla Mahkemenin içtihat hukukunu geliştirmesine katkı sağlanmış olacaktır.304

299 _{Kyu-Kwang Cho, “4. Oturum”, Anayasal Normlar Hiyerarşisi ve Temel Hakların}

Korunmasındaki İşlevi Konulu VIII. Avrupa Anayasa Mahkemeleri Konferansı, Anayasa Yargısı,

Ankara, 1990, s. 46. Aktaran, Tunç, a.g.m., s. 300, dipnot 35. 300 _{Baysal, a.g.m., s. 184.}

301

Jong-Dae Kim, “Anayasa Şikayeti Sistemi: Kore Deneyimi” Anayasa Yargısı Dergisi, C. 26, 2009, s. 146.

302 _{Kılınç, a.g.m., s. 32.} 303 _{Pimentel, a.g.m., s. 70-71.} 304

137

Anayasa şikâyeti başvurusu için yasal süre, davaya konu hak ihlalinin öğrenilmesinden itibaren doksan gün olup, bu süre her halükarda dava konusu olayın gerçekleşmesinden itibaren 1 yılı geçemez.

Yargılama süreci; dilekçenin Anayasa Mahkemesine verilmesi, bir Anayasa Mahkemesi üyesinin incelemeyle görevlendirilmesi, yargılama ve karar alma aşamalarından oluşur. 305

Yargılama giderleri devlet tarafından karşılanır. Ancak masraf gerektiren inceleme yapılması gerektiği takdirde talep eden tarafın Mahkeme İçtüzüğünde öngörülen şekilde bu masrafları karşılaması gerekmektedir.306

Anayasa Mahkemesindeki yargılama usulünde avukat ile temsil zorunluluğu kabul edilmiştir. Başvurucu, bir avukatın temsili olmaksızın, davasını takip edemez. Ancak başvuru sahibinin mali yetersizlik sebebiyle avukat tutamaması durumunda, Mahkeme bir avukat atayabilir. Bunun için başvuran, Anayasa Mahkemesinden adli yardım talebinde bulunabilir. Bunu dava dilekçesinde gerekçeleri ile sunmalı ve belgelendirmelidir.307

Güney Kore’de, bireysel başvuru davasında hükümet yargılamaya taraf olabilmektedir. Bu durumda, hükümeti Adalet Bakanı temsil eder.308

Anayasa Mahkemesinde, anayasa şikâyetlerinin ilk incelemesi, üç üyeden oluşan bir Panel tarafından yapılmaktadır. Panel, diğer kanunlarda öngörülen hukuk yollarının tamamının tüketilmemesi, başvurunun bir mahkeme kararına karşı yapılmış olması, sürenin geçmesi, şikâyetin vekil olmaksızın yapılmış olması, anayasa şikâyetinin kabul edilmesine imkân olmaması ve bu imkânsızlığın giderilmesinin de mümkün olmaması309

durumlarında başvuruyu reddetmektedir. 310

Panelin dilekçeyi oybirliğiyle reddetmesi hali dışında, dosyanın Genel Kurul’a gönderilmesine karar verilir. Dilekçenin 30 gün içinde reddine karar

305 _{Jong-Dae, a.g.m., s. 151.} 306 _{Kılınç, a.g.m., s. 37.} 307 Jong-Dae, a.g.m., s. 151. 308 _{Tunç, a.g.m., s. 303.} 309 _{Jong-Dae, a.g.m., s. 152.}

310 _{Güney Kore’deki bu sistem Türkiye’deki bireysel başvuruların kabul edilebilirlik inceleme usulüne} benzerdir.

138

verilmemiş olması halinde, Genel Kurul’a sevk yönünde zımnen karar verildiği kabul edilir.311

Davanın görülme usulü, dava konusu olan uyuşmazlığa göre değişir. Genel Kurul ihtiyaç duyarsa, tarafların savunmalarını ve ilgililerin tanıklıklarını dinleyebilir. Genel Kurul’un duruşma yapmaya karar vermesi halinde, duruşma tarihi belirlenir ve davanın taraflarının yanı sıra, olayın niteliğine göre gerektiğinde bilirkişiler de duruşmaya çağrılabilir. Duruşmalar halka açıktır.312

Mahkeme, yapılacak olan başvurularda olası istismarları önlemek amacıyla, başvuru sahibinden belli bir miktar parayı depozit olarak yatırmasını isteyebilir ve gerekli gördüğü takdirde söz konusu depozitin hazineye intikaline karar verebilir.313