Güne BaĢlama ve Oyun Zamanı

Güne başlama zamanı, çocukların birbirleriyle ve o gün yapılacak etkinliklere uyum sağlamasını kolaylaştıran, günün başlangıcında yer verilen zaman aralığıdır. Öğretmen ve çocuklar, çember şeklinde sınıfın veya bahçenin uygun olan bir yerinde otururlar. Çocuklara, hava durumunu, hangi günde olduklarını, okula gelme zamanı içerisinde neler yaptıkları hakkında sorular sorularak sohbet edilir. Bununla birlikte çocukların sağlıklı gelişimine destek olacak egzersizler, şarkı söyle, öykü anlatma gibi etkinlikler yapılabilir (MEB, 2013:52).

Oyun zamanın da büyük ya da küçük grup halinde çalışmak ve özgürce oynamak için farklı merkezlerden oluşmaktadır. İyi yapılandırılmış ve iyi donanımlı nitelikli merkezler, çocukları tüm alanlarda gelişlerini desteklemek için fırsatlar sunmaktadır (Diffilly vd., 2001:23-24). Bu merkezlerde çocukların keşfetmelerine fırsatlar sağlanmalı ve yaratıcı etkinliklere yer verilmeli; böylece yaratıcı düşünceler geliştirmeleri sağlanmalı ve problem çözme becerilerini geliştirilmelidir (Darling, 2007a).

Öğrenme merkezlerinde materyaller dahil olma, serbestlik, karar alma ve sorumluluk becerilerini pekiştirmek üzere seçilir ve düzenlenir. Çocuklar her bir merkezde sunulan materyaller arasından seçim yaparak ve bunları kullanarak becerilerini uygulama fırsatları edinir. Etkinliklerin nitelikli olabilmesi ve çocukların başarısını ve sınıf içerisindeki öğrenme merkezlerinin etkinliğini arttırılabilmesi üzere, aşağıdaki kılavuz ilkeler önerilmektedir:

 Her bir öğrenme merkezi kurallar, materyallerin kullanımı ve sorumluluklar üzerine gerçekleştirilen tartışmalar aracılığıyla tanıtılabilir.

 Rotasyon veya kendi seçimli bir sistemden faydalanarak, çocuklar merkezler arasında paylaştırılabilinir. Rotasyon sisteminde, çocuklar küçük gruplar halinde merkezler arasında sistematik bir biçimde hareket eder. Kendi-seçimli sistemde ise, çocuklar kendi başlarına yer değiştirir.

 Tüm öğrenme merkezlerinde her çocuğun ilgi ve gelişim düzeyine hitap edecek bir dizi aktivite bulunur.

 Merkezlerdeki beceri düzeyi çeşitli açık uçlu aktiviteler vasıtasıyla yıl süresince pekişir ve gelişir.

 Her zaman yeni aktiviteler hazırlanabilir.

 Merkezlerin sınırlarını alçak raflarla, halı veya şeritlerle belirleyebilir.  Materyalleri alçak raflar üzerinde çocukların kullanım noktalarına yakın bir

biçimde organize edilebilir ve böylelikle, merkezlerdeki materyallere her zaman çocuklarca erişilebilir.

 Kolaylıkla toparlanılabilmeleri için, küçük parçaları etiketli küvetler veya sepetler içerisine yerleştiriniz.

 Her merkezde, öğrenilen becerileri anlatan bir işaret levhasından faydalanınız.

 Aktivite tamamlandığında, çocukların materyalleri doğru yerlerine kaldırmaları için raflar üzerine resimler, kelimeler veya obje krokileri yerleştiriniz (Barresi, 2013:8).

Bu merkezler; dramatik oyun merkezi(evcilik, kukla ve kostüm merkezi), blok merkezi, müzik merkezi, fen ve matematik (bilim) merkezi, manipülatif oyuncaklar merkezi/eğitici oyuncak merkezi, kitap merkezi, sanat etkinliklerinin yapıldığı alan/ sanat merkezi (Kandır vd., 2011:41).

Dramatik oyun merkezinde çocukların gerçek yaşama dair tecrübelerini

geliştirmeye imkanı veren merkezdir. Bu nedenle faklı rolleri canlandırabileceği materyaller olmalıdır. Çocukların oyunları rahat bir şekilde oynamalarına yardımcı olacak materyaller bu merkezde kullanılmalıdır. (doktor, bakkal v.b.) (Knopf ve Welsh, 2010:9).

Dramatik oyun merkezinin iyi bir şekilde kullanılması için;  Merkezde mutfak ile ilgili malzemeler bulunmalı.

 Çocukların giymeleri için ayakkabı, çantalar ve şapkalar olmak üzere çeşitli kıyafetler bulundurulmalı.

 Bu merkez ses ve gürültülü olduğu için ses ve gürültü olmayan merkezlerin uzağında olmalıdır. (Kindler, 2010:11).

Blok merkezinin nitelikli olabilmesi için eğitim süreci boyunca farklı materyaller

eklenebilir ve çıkartılabilir. Merkezde kullanılan çeşitli materyallerin (şekil, hayvan, araç, işaret) dönüşümlü olarak kullanılmalıdır. Eğitim ortamında çocukların yeni bir şeyler ortaya çıkarmasını engellememek için çok fazla uyarıcı olmamalı merkezde kullanılan malzemelerin gündelik yaşamda sık karşılaşılan ve geçerli olan malzemelerin olmasına dikkat edilmelidir (Knopf ve Welsh, 2010: 12).

Çocuklar her bir materyalin büyük ve küçük parçalarını rahatlıkla görmelidir. Oyunları bittikten sonra malzemeleri raflara bireysel olarak yerleştirmelerini sağlamak için

raflara blok, hayvan, insan şeklinde yerleştirilen resimler, malzemeleri yerlerine rahat bir şekilde kaldırmalarına yardımcı olur ve bu şekilde çocuklar eşleştirme yapmaları sağlanır. Rafları isimlendirilmesi ve şekille sınıflandırılması çocukların okuma yazma becerileri destekleyecektir. (Decker ve Decker, 2007:58).

Blok merkezinin iyi bir şekilde kullanılması için;

 Bu merkezde halı olan bir alana, blokları koymak için iki rafa gerek duyulabilir.

 Bu merkez her zaman çocuklar için ulaşılabilir olmalıdır.

 Bu merkez gürültülü merkez olduğu için sessiz merkezlerden uzak olmalıdır.

 Raflar farklı şekillerdeki blokların resimleriyle etiketlenmeli ve böylece çocuklar blokları düzenli bir şekilde yerleştirebilirler (Darling, 2007b).

Kitap merkezinin amacına uygun olabilmesi ve nitelikli olması için farklı türde

kitaplara yer verilmeli, olaylara/gerçeklere dayanan bilgi, doğa ve bilim, farklı kültürdeki karakterlerin içinde yer aldığı kitaplar yer alabilir. Her çocuğa en az bir tane kitap düşecek şekilde resimli kitaplar bulundurulmalıdır. Kitapların kullanım süresinin uzun olması için uygun şartlar altında ve bakımları yapılarak muhafaza edilmelidir (Knopf ve Welsh, 2010:18).

Kitaplar çocukların faklı ve kendilerine benzeyen insanları tanımsı büyük bir fırsattır. Diğer insanlarında kendisi gibi korkuları, mutlulukları olduğu görmek çocukları rahatlatacaktır. Kitapların sayfalarını çevirerek küçük motor becerileri ayrıca kitaptaki resimleri, kelimeleri takip ederek de göz kaslarını gelişimi desteklenir (Kostelnik, vd., 2010:129).

Kitap merkezinin iyi bir şekilde kullanılması için;

 Küçük bir halıya, kitap rafına ve çocukların kitaplara bakarken oturacakları yumuşak oturaklar olabilir.

 Bu köşe sessiz bir merkez olduğu için blok ve dramatik oyun merkezinden uzak olmalıdır.

 Kitaplık oluşturmak uzun zaman alır. İyi bir planlamayla haftalık planınızda bulunan kitabı kütüphanelerden temin edilebilir. Kitaplığı geliştirmek için ailelerden sınıfa kitap hediye etmeleri sağlanabilir (Darling, 2007a).

Bilim merkezinin etkili bir şekilde kullanılabilmesi için, canlı nesnelerin bilim

merkezinde kullanılabilmesi için eğitim ortamının meydana gelebilecek tehlikeleri önleyecek şekilde düzenlenmelidir. Bir karınca çiftliği, solucan bahçesi v.b büyük kavanozlarda muhafaza edilip bu merkezde yer verilebilir. Bilim merkezinde canlı varlıkların olması çocukların ilgisini çekecektir (Seefeld ve Galper, 2000:16). Ayrıca çocuklar doğal varlık koleksiyonları oluşturabilirler. Konuyla ilgili kitaplar geçici olarak kitap merkezinden bilim merkezine taşınabilir. Ayrıca diğer merkezlerdeki materyaller bu merkezde de köşede yer verilebilir. Yapılan bu değişikler sayesinde çocuklar farklı merkezdeki materyallerin birbirleriyle örtüştüğünü görebilecektir (Knopf ve Welsh, 2010:17).

Bilim merkezinin iyi bir şekilde kullanılması için;

 Bilim merkezi bir pencerenin etrafında oluşturulabilir.

 Bilim merkezi gürültülü ve sessiz merkezler arasında olabilir (Darling, 2007b).

Eğitici oyuncak merkezinde oyuncalar üç farklı şekilde gruplandırılabilir; küçük

legolar, sıralamalı ve sınıflandırmalı manipülatif oyuncaklar, farklı zorluk derecesi olan oyunlar ve bulmacalar. Merkezde bulunan materyaller dönüşümlü olarak kullanılabilir ve diğer sınıflarla materyal alışverişi yapılabilir (Knopf ve Welsh, 2010:23).

 Çocukların oyuncakları rahat bir şekilde ulaşabileceği ve kullanabileceği şekilde düzenlenmelidir.

 Çocuklarla iletişim kurarak problemlerinin çözümleri sağlanmalıdır  Aydınlık ve sessiz bir bölümde olmalıdır.

 Masa ve sandalyeler bulunmalı ve yerde oynamak isteyen çocuklar için ise minderler ve halı bulunmalıdır (Warner ve Lynch, 2004:64).

Müzik merkezinde farklı müzik aletleri, farklı kültürlere ait müzik materyalleri

bulundurulmasını sağlayarak çocukların farklı kültürleri tanıması sağlanır. Çocukların bu merkezde yaptıkları çalışmaları kayıt cihazı kullanarak kayıt edilip gelişim dosyasında eklenebilir. Kullanılan kayıt cihazlarının çocukların gelişimlerine uygunluğuna dikkat edilmelidir. Müzik merkezinde sadece müzik aletlerine yer vermeyip farklı türdeki çalgıların, önemli müzik insanların poster veya fotoğraflarına yer verilmesi bu merkezin niteliğini arttıracak ve çocukların etkin olarak bu merkezden faydalanmalarını sağlayacaktır (Melendez, vd., 2000:210).

Müzik merkezinin iyi bir şekilde kullanılması için;

 Bu merkezde müzik aletleri çocukların ulaşabilecekleri seviyede olmalıdır.  Müzik merkezi sesli merkez olduğu için sessiz merkezlerin yakınında

bulunmamalıdır (Jolongo ve Stamp, 1997:129).

Geçici ilgi merkezi, kazanım-göstergeler ve uygulanacak etkinlilere bağlı olarak

düzenlenen merkezlerdir. Toplumsal yaşamla ilgili temalarla ilgili olarak düzenlenebilir. Bu merkezler sağlık ( hastane, doktor v.b.), meslekler (bakkal, manav, market v.b). Bununla birlikte bölgenin yöresel özelliklerinin sergilemek içinde kullanılabilir (Gürpınar, 2006: 25).

 Bu merkezde kullanılmak üzere çocuklar materyaller getirebilirler. Getirilen materyallerin çocukların gelişim düzeylerine uygun olması ve çocuklar için tehlikeli olamaması gerekmektedir.

 Çocukların bu merkeze olan ilgileri ve dikkatleri azaldığı zaman bu merkez kaldırılmalıdır (Warner ve Lynch, 2004:65).

Sanat Merkezi, yaratıcılığın geliştirilmesinde sanat etkinliklerinin önemli bir yeri

vardır ve bu etkinliklerin hedef kitlenin gereksinimleri doğrultusunda düzenlenmesi gerekmektedir. Buna dayalı olarak okul öncesi çocuklar için düzenlenen sanat etkinliklerinin nitelikli olabilmesi için yaşantılara dayalı olmalı, uygulamaya olanak vermeli, sanatsal malzemeleri kullanacak beceri eğitimi sağlamalı ve çocuğun estetik duyarlılığını geliştirmelidir (Akt: Gürpınar, 2006: 21).

Nitelikli sanat merkezi, temizlik sırasında kolaylık sağlaması açısından lavaboya yakın olmalı, masa ve sandalyelerin yüzeyi kolay temizlenebilen malzeme ile kaplanmalıdır. Yapılan çalışmalardan dolayı bu alan oldukça pis olabilir, ama çocuklara temizlik kuralları onların anlayacağı bir şekilde anlatılıp buna uygun davranmaları sağlanırsa çocuklar bu merkezi temizlerken bu yerin bir parçası olduklarını öğrenirler. (Diffily vd., 2001:24).

Sanat merkezinde yapılan çalışmalarının nitelikli olması için öğretmenin görevleri vardır. Bunlar; uygun ortamın hazırlanması, çeşitli materyal ve gereçleri tedarik ederek çocuğa kendi sanat tecrübelerini oluşturmaları için fırsatlar sunması ve çocukların ürünlerini gözlemlerken, ürünlerinin değerli olduğu hissetmesi ve çocuklara cesaret vermesi sayılabilir. Öğretmen çocukları yaptıkları ürün hakkında konuşma konusunda özgür bırakmalıdır. Eğer ortaya çıkardıkları ürünü kendi isteklerine göre tasvir ediyorlar ve bunun not alınmasını istiyorlarsa not alınmalıdır. (Jackman, 2005:294).

Nitelikli sanat etkinliklerinde önemli olan nokta etkinliğin sonucu değil etkinlikte kullanılan yöntemlerdir. Bundan dolayı çocuklara sanat etkinliği için yeterli zaman, çalışmalarını rahat yapabilecekleri bir ortam, çocukların gelişim düzeylerine ve bireysel gelişimlerine uygun materyal sağlanmalıdır. Etkinlik sırasında öğretmenin çocuklara müdahale etmesi (örnek verilmemesi, taklit edilmesinin istenmesi v.b.) çocukların yaratıcılıklarını ve bağımsızlık duygularını engelleyecek ve etkinliğin niteliğini

azaltacaktır. Öğretmenin çocukları sanat etkinliklerine teşvik etmesi için gerekli olan eğitim ortamının düzenlenmesini yaparak iyi bir programı hazırlaması gerekmektedir. Nitelikli bir program hazırlanabilmesi için ilk olarak öğretmenin çocuklara kazandırmak istediği becerilerle ilgili gerekli materyalin hazırlanması ve çalışmaların çocukların gerçek yaşamlarına yönelik öğrenme yaşantılarının planlaması gerekmektedir (Aral vd., 2011:100- 101).